احمد محمود

بازخوانی انتقادی رمان‌های احمد محمود سبب خواهد شد که رابطه‌ای تازه میان ادبیات و تاریخ در فضای نقد ادبی ایران امروز ایجاد شود. از بحث‌های سیاسی و شعار‌هایی مثل «صنعت نفت باید ملی شود» و همچنین زندانی شدن افراد به جرم فعالیت‌های پنهانی بر ضد انگلیسی‌ها و عضویت در حزب توده به‌سادگی می‌توان دریافت که رمان دوره زمانی ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ را در بر می‌گیرد. حضور سرکوب‌گر انگلیسی‌ها در خوزستان و اوضاع ناگوار اقتصادی خانواده‌ها دو درون‌مایه اصلی رمان «همسایه‌ها» به شمار می‌آید. اگر خالد در رمان «همسایه‌ها» در مسیر حیات / حیاطِ خانه تا زندان به شخصیتی سیاسی تبدیل می‌شود، خالد در رمان «داستان یک شهر» شخصیتی مأیوس و ترسیده و بسیار غیرسیاسی است. فضای داستان فضای افسرده پس از کودتاست و ماجرای دستگیری و محاکمه و اعدام اعضای شاخه نظامی حزب توده را بازگو می‌کند.

فرزند احمد محمود در واکنش به تخریب خانه پدری این نویسنده فقید در اهواز می‌گوید: اگر قصد نگهداری این خانه بود، آن را نگه می‌داشتند. این خانه یادگار احمد محمود بود، یادگار «همسایه‌ها»، یادگار «زمین سوخته».

خانه پدری احمد محمود نویسنده مشهور روز گذشته، ۲۴ بهمن توسط مالکان جدید و با اخذ مجوز‌های قانونی از شهرداری اهواز، تخریب شد.

حال احمد محمود را می‌توان یک نویسنده‌ی سیاسیِ مستقل برشمرد، چرا که سیاست جزو لاینفک رئالیسم اجتماعی است و اجتماع یک‌سره یعنی سیاست. به قول ویسواوا شیمبورسکا، شاعر لهستانیِ برنده‌ی جایزه نوبل ادبی.  

در زمانه‌ای که روایت رئالیستی و داشتن ایدئولوژی و تعهد از آفت‌های نویسندگی به‌شمار می‌رود، تکلیف ما با احمد محمود چیست؟ محمود به واسطه رمان‌هایش چهره‌ای یگانه در ادبیات معاصر ما به شمار می‌رود که نه می‌توان حذفش کرد و نه می‌توان در وضعیت موجود ادغامش کرد. او جزء آن دسته از نویسندگانی است که به معنای دقیق کلمه «تجربه زندگی» داشته و به واسطه تخیلش و تسلط بر روایت رئالیستی توانسته این تجربه را به ادبیات بدل کند.

«همسایه‌ها» رمان معروف احمد محمود یکی از کتاب‌هایی است که همواره در «لیست‌های پیشنهاد کتاب برای خواندن» قرار دارد، اما سال‌هاست مجوز چاپ ندارد و فقط نسخه‌های افستش در بساط دست‌فروشی‌های کنار خیابان انقلاب پیدا می‌شود. حتی برخی کتاب‌فروش‌ها به افرادی که دنبال کتاب هستند می‌گویند می‌توانند نسخه افستش را از دست‌فروشی‌های کنار خیابان بخرند.

«سه کتاب» عنوان مجموعه‌ای از سه کتاب احمد محمود ، نویسنده مشهور ایرانی، است که پس از سال‌ها قرار است دوباره منتشر شوند.

شناختنامه احمد محمود که سال گذشته توسط اداره کتاب، غیرقابل چاپ اعلام شده بود، با توجه به رویکردهای دولت جدید دوباره و با طرح و عنوانی جدید به وزارت ارشاد خواهد رفت.