اگر طرفین روی خطوط قرمز پافشاری کنند، مذاکرات راه به جایی نخواهد برد

یک کارشناس مسائل بین المللی گفت: «ایران بارها و صراحتا اعلام کرده به هیچ وجه حاضر نیست غنی سازی را متوقف کند و این امر خط قرمز ایران محسوب می شود و به اعتقاد من اگر طرفین بخواهند بر روی این خطوط قرمز در مذاکرات مسکو پافشاری کنند، این مذاکرات راه به جایی نخواهد برد و شاید مسکو آخرین محل مذاکرات و گفتگوهایی باشد که حول محور پرونده هسته ای ایران صورت گرفته است.»

مذاکرات بغداد با فراز و نشیب های خود به پایان رسید. آنچه که در این مذاکرات مشخص شد این مسئله بود که ظاهرا طرفین هنوز بر روی مواضع گذشته خود ایستاده و حاضر به تعدیل آن نیستند. در این بین علی رغم امیدورای بسیاری از کارشناسان تنها دستاورد بغداد توافق بر روی ادامه مذاکرات بود.

آیا مسکو نیز به همین سرانجام ختم خواهد شد؟ چرا مذاکرات بغداد نتوانست گره موجود در پرونده هسته ای ایران را باز کند؟

مهدی محتشمی مدیرکل پیشین آمریکای وزارت خارجه و کارشناس مسائل بین المللی در گفتگو با فرارو گفت: «این یک امر بدیهی بود که ورود به اصل و محتوای مذاکرات پیچیدگی هایی بوجود خواهد آورد؛ زیرا این موضوع از اساس پیچیده است.»

وی ادامه داد: «موضوع هسته ای ایران در صورت حسن نیت هم به هر حال یک پروسه طولانی و زمان بر است. علی رغم ابراز حسن نیت طرفین برای حل موضوع در استانبول، باید توجه داشت که نیروهای بازدارنده و مخالف در جهت تخریب این پروسه عمل می کنند و متاسفانه آمریکا خود را به این نیروها از جمله رژیم اسرائیل و برخی از کشورهای عربی و پیرامونی متعهد می داند.»

این کارشناس مسائل بین المللی اظهار داشت: «نکته بعدی این است که فضای سیاسی در درون آمریکا با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری در این کشور محدودیت های سیاسی بیشتری برای اوباما ایجاد می کند. یعنی هر چه به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک می شویم به موازات انجام مذاکرات ما شاهد سخت تر شدن مواضع غربی ها و به خصوص آمریکا در موضوع هسته ای ایران هستیم.»

مدیر کل پیشین آمریکای وزارت خارجه گفت: «نکته بعدی اینکه نباید فراموش کرد قطعنامه شورای امنیت برای کلیه کشورها به خصوص برای واضعین آن مانند کشورهای 1+5 لازم الاجرا است. یعنی یک تعهد حقوقی را برای این کشورها ایجاد می کند و آمریکا به راحتی نمی تواند از مفاد این قطعنامه ها سرپوشی کند و هرگونه توافقی که در مغایرت با مفاد آن صورت بگیرد عملا به معنای خلاف قانون محسوب می شود.»

وی تصریح کرد: «لذا این ملاحظه کاملا جدی است و آمریکا ظرف چند سال گذشته با تصویب قطعنامه ها تمام تلاش خود را کرده که کشورهای دیگر را وارد این روند کند که آنها هم به اجرای قطعنامه های شورای امنیت بپیوندند و بنابراین  بعید به نظر می رسد که آمریکا خود بخواهد در اولین فاز مذاکرات توافقی انجام دهد که با مفاد آن قطعنامه ها مغایرت داشته باشد.»

محتشمی گفت :«نکته بعدی اینکه بدیهی است که فضای سیاسی حاکم در دور دوم مذاکرات در بغداد به مراتب تندتر و شدیدتر از مذاکرات استانبول باشد. به اعتقاد من این امر طبیعی است چرا که در مذاکرات استانبول هیچ یک از طرفین وارد محتوای مذاکرات نشدند؛ بلکه سه، چهار موضوع اصلی مانند محل بعدی مذاکرات، روند توافقات که به صورت گام به گام و اقدامات متقابل باشد را مشخص کردند.»

سفیر پیشین ایران در یونان ادامه داد: «یعنی در مذاکرات استانبول طرفین یک چارچوب را تعیین کردند اما وارد محتوا به هیچ وجه نشدند و لذا به مجرد اینکه در مذاکرات بغداد وارد محتوا شدند معلوم بود که چنین نگرانی ها و چنین ویژگی هایی بروز خواهد کرد.»

وی تصریح کرد: «لذا به نظر من نمی توان گفت که این مذاکرات به شکست انجامید بلکه با ورود به واقعیت ها و پیچیدگی های بحث هسته ای ایران که یک مسئله بسیار پیچیده و سخت است نباید انتظار داشت به مجرد ورود به مسائل محتوایی طرفین به توافق برسند.»

وی افزود: «البته همانطور که عرض کردم از یک ماه گذشته فشارهای زیادی روی کشورهای 1+5 بوده و موضوعی که به نظر می رسد نسبت به گذشته و درخواست های آنها مقداری متفاوت بوده بحث اجرای قطعنامه های شورای امنیت است که اگر آمریکایی ها یا 1+5 قصد داشته باشند که ایران را در این مراحل مقدماتی مذاکرات ملزم به رعایت قطعنامه ها کنند؛ قطعا ایران وارد چنین مذاکراتی نمی شود و نمی تواند به این درخواست ها متعهد شود و اگر قرار بود قطعنامه ها انجام شود که تا به حال انجام شده بود و نیازی به مذاکرات بعدی نداشت.»

وی ادامه داد: «اما به نظر می رسد در بعضی از موارد ایران آمادگی دارد که در مقابل اقدام متقابل از مواردی صرف نظر کند و یا حداقل همکاری هایی انجام دهد که ظاهرا این امر حاصل نشده است.»

وی خاطرنشان ساخت: «اما همین که طرفین توافق کردند دور بعدی مذاکرات در مسکو باشد به نظر می رسد که این روح مثبت برای اجازه و فرصت دادن به دیپلماسی و مذاکره در طرفین وجود دارد و این امر می تواند یک اقدام مثبت تلقی شود.»

محتشمی در پاسخ به این سوال که آیا انتخاب مسکو به عنوان محل آینده مذاکرات می تواند تاثیری در روند مذاکرات داشته باشد؟، گفت: «مذاکرات پرونده هسته ای ایران به اندازه کافی برای طرفین منازعه پیچیده، حساس و سرنوشت ساز است. یعنی این موضوع هم برای ایران و هم برای کشورهای 1+5 و به خصوص در راس آنها آمریکا مشترک است.»

وی ادامه داد: «بدین لحاظ من تاکید می کنم که مذاکرات برای ایران و آمریکا به اندازه ای حساس، پیچیده و سرنوشت ساز است که مسئله محل مذاکرات یک امر ثانویه است؛ اما طرفین به خصوص ایران علاقمند است که مذاکرات در کشوری صورت بگیرد که روابط نزدیک تری با ایران داشته و یا اگر نگوییم شریک استراتژیک به عنوان دوست ایران تلقی شود که اعمال نظرات سیاسی خاص نشود و به نظر می رسد که انتخاب مسکو حداقل از نقطه نظر ایران یک محل مثبت تلقی می شود.»

محتشمی در پاسخ به این سوال که با توجه به این موضوع که مسئله غنی سازی خط قرمز طرفین می باشد، سرنوشت مذاکرات مسکو چه خواهد شد؟، گفت: «اینکه مسئله غنی سازی اصلی ترین موضوع مورد بحث و به نوعی خط قرمز طرفین محسوب می شود موضوع درستی است و دلیل آن هم این است که در هر چهار قطعنامه شورای امنیت به موضوع توقف کامل غنی سازی اشاره و تصریح شده است و خواسته آنها قطعا این است که غنی سازی متوقف شود.»

وی ادامه داد: «اما در روح مذاکرات استانبول به این موضوع اشاره نشده بود و مقامات آمریکایی از جمله اوباما و هیلاری کلینتون تلویحا یا تصریحا اذعان کرده بودند که آمریکا حاضر است بپذیرد که ایران تحت شرایطی غنی سازی تا 5 درصد را انجام دهد.»

وی افزود: «اما آنچه که ما در مذاکرات بغداد دیدیم با این مواضع تا حدی متفاوت بود؛ به طوری که یک گام رو به عقب بود تا اینکه یک گام رو به جلو باشد.»

وی خاطرنشان ساخت: «این موضع غربی ها است و اگر هم در مذاکرات استانبول و یا در مواضع اوباما ما شاهد موضع دیگری بودیم به این دلیل بود که فعلا از این مقطع عبور کنند بلکه بتوانند روی توافقات یا مشابهت ها یا مواضع مشترک تاکید کنند.»

وی تاکید کرد: «بنابراین موضعی که ما از 1+5 دیدیم با روح مفاد مذاکرات استانبول یا مواضع اوباما مغایرت داشت.»

این کارشناس مسائل بین المللی گفت: «از سوی دیگر ایران نیز بارها و صراحتا اعلام کرده به هیچ وجه حاضر نیست غنی سازی را متوقف کند و این امر خط قرمز ایران محسوب می شود و به اعتقاد من اگر طرفین بخواهند بر روی این خطوط قرمز در مذاکرات مسکو پافشاری کنند، این مذاکرات راه به جایی نخواهد برد و شاید مسکو آخرین محل مذاکرات و گفتگوهایی باشد که حول محور پرونده هسته ای ایران صورت گرفته است.»

محتشمی در پاسخ به این سوال که چرا ما شاهد چرخش کاملی در مواضع طرفین در مذاکرات بغداد نسبت به استانبول بودیم؟، گفت: «مذاکرات استانبول بعد از 15 ماه انجام شده بود و طرفین به هر دلیلی از جمله به لحاظ سیاسی و فضای داخلی نیاز داشتند که این مذاکرات از سر گرفته شود و اکنون نیز کماکان براین این موضوع پافشاری می کنند که مذاکرات ادامه یابد. به همین دلیل درباره ادامه مذاکرات در مسکو توافق کردند که این امر تنها دستاوردی بود که مذاکرات بغداد در بر داشت.»

وی ادامه داد: «همانطور که عرض کردم در مذاکرات بغداد به مجرد ورود به مسائل محتوایی معلوم شد که خواسته نهایی طرفین چیست. اما به نظر می رسد در بغداد دو طرف خیلی زود خواسته نهایی خود را مطرح کردند. یعنی به اعتقاد من 1+5 خواسته نهایی خود را همان ابتدا مطرح کرد که همان اجرای قطعنامه های شورای امنیت است.»

وی افزود: «در ارتباط با مذاکرات استانبول هم قرار بود که طرفین روی چارچوب و محور مذاکرات یک طرح ارائه دهند که این امر حاصل نشد. یعنی ایران طرح 5 ماده ای خود را ارائه داد و 1+5 هم به صورت شفاهی طرح خود را ارائه داد و بدین ترتیب طرفین ابتدا به ساکن وارد مذاکرات گروهی و دستجمعی شدند و به اعتقاد من به لحاظ الگو و چارچوب مذاکرات مقداری ایراد وجود داشت و شاید لازم بود کار کارشناسی بیشتری انجام می گرفت تا اختلاف به سطح اجلاس کشیده نمی شد.»

وی افزود: «اما من معتقدم طرفین به دلایل سیاسی و فضایی که اکنون هم در غرب وجود دارد به لحاظ مسائل اقتصادی، قیمت نفت و هم در ایران به لحاظ تاثیرات تحریم ها، پافشاری و تاکید دارند که مذاکرات ادامه پیدا کند. اما اینکه اینبار ایران را به صورت یکجانبه مقصر جلوه دهند که ایران قصد دارد وقت بخرد اشتباه است و به نظر می رسد که غربی ها هم اینبار در این موضوع مقصر هستند.»

محتشمی در پاسخ به این سوال که چرا ایران در مذاکرات استانبول همچون گذشته صحبتی از مسائل غیرهسته ای و مدیریت جهانی نکرد اما در بغداد دوباره این مسائل را مطرح کرد؟، گفت: «همانطور که طرف غربی بحث توقف غنی سازی را در استانبول مطرح نکرد، طرف ایرانی هم این موضوع را مطرح نکرد چون روح حاکم بر مذاکرات استانبول توافق کلی بر سر چارچوب بود.»

وی ادامه داد: «اما بحث ایران همیشه این است که مسئله غنی سازی ایران در یک چارچوب کلی تر که مسئله امنیت بین المللی را هم شامل می شود قرار گیرد. یعنی نمی شود مسئله پرونده هسته ای ایران حل شود؛ اما مسئله امنیت منطقه ای، امنیت خود ایران و مسائلی که هم اکنون در منطقه خاورمیانه وجود دارد حل نشود.»

وی افزود: «البته من بحث مدیریت بین المللی را خیلی نمی توانم درک کنم. امروز کشوری می تواند در مدیریت جهانی نقش و دخالت داشته باشد که آورده هایش قابل احصاء باشد و دنیا بتواند بر روی توانمندی های آن برآورد کند.»

وی خاطرنشان ساخت: «البته من نمی گویم ما توانمندی نداریم. ما در سطح منطقه خود به لحاظ سخت افزاری ممکن است توانمند هایی داشته باشیم اما این موضوع کفایت نمی کند و باید توانمندی های نرم افزاری داشته باشیم، ما باید وحدت ملی قوی داشته باشیم و شرایط داخلی ما به گونه ای باشد که فضای بین الملل آن را بپذیرد.»

وی تصریح کرد: «ما نقصان هایی داریم و به لحاظ اقتصادی مشکلات زیادی داریم، لذا شراکت در مدیریت جهانی امری است که وقتی شما به آن دست پیدا کنید به طور خودکار همه شما را می پذیرند و وارد آن کلوب می شوید و موضوعی نیست که شما بخواهید به زور بگویید ما در مدیریت جهانی نقش داریم. یعنی باید ابتدا آن ابزارها و پارامترهای لازم حاصل شود.»

وی در پایان تاکید کرد: «اما به هر حال ایران علاقمند است که موضوع پرونده هسته ای آن در چارچوب مسائل مهم تر و بزرگتری حل شود که به نظر من مسئله امنیت منطقه ای می تواند یکی از مسائل مورد توجه باشد.»