فرارو- مهدی سنایی-*؛ دوازدهمین اجلاس سران سازمان همكاری شانگهای روزهای چهارشنبه و پنجشنبه 17 و 18 خرداد در شهر پكن برگزار می‌شود.
اصل سازمان همكاری شانگهای و برگزاری نشست آن در این مقطع زمانی از ابعاد مختلف بین‌المللی و منطقه‌ای حایز اهمیت است كه برخی از مورد اشاره قرار می‌گیرد. این نشست با حضور سران 6 كشور عضو اصلی و چهار كشور عضو ناظر برگزار می‌گردد و بیش از هر چیز در آن همنشینی رؤسای جمهور روسیه، چین و ایران در آن جلب توجه خواهد نمود.
برگزاری اجلاس سازمان همكاری شانگهای در این مقطع زمانی و پس از برگزاری نشست كمپ دیوید و شیكاگو یك نوع بلوك شرقی را در چشم جهانیان تداعی می‌كند كه با صدای بلند خواستار شكل‌گیری جهان چند قطبی، ایجاد ساختار اقتصادی و سیاسی عادلانه و افزایش نقش سازمان ملل در حل و فصل امور می‌شود.
حضور همزمان رؤسای جمهور ایران، چین و روسیه در این نشست كه دارای مواضع مشابهی. در زمینه تحولات سوریه هستند از جمله نكاتی است كه نظر تحلیل‌گران را جلب نموده است.
ایران به صورت شفافی پخش عمده ناآرامی‌های موجود در سوریه را ناشی از مداخلات خارجی می‌داند و اراده خویش را برای حمایت از متحد منطقه‌ای خود به خوبی نشان داده است. روسیه نیز علیرغم فشارهای آمریكا و اتحادیه اروپا با هر گونه مداخله نظامی در سوریه مخالفت نموده، نسبت به مداخلات خارجی این كشور بدین و تا به حال به همراه چین دو قطعنامه علیه سوریه را وتو نموده است.
انتظار می‌رود در چهارچوب قطعنامه پایانی نشست یا در قالب بیانه سه كشور مداخلات خارجی و تشنج آفرینی در سوریه مورد سرزنش قرار گیرد.
این موضوع از آن جهت نیز قابل توجه است كه چین به تازگی ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده گرفته است. موضع سازش‌ناپذیر واشنگتن در رابطه با سپر دفاع موشكی و موضع‌گیری هماهنگ كشورهای غربی علیه سوریه و تشدید فعالیت ایالات متحده آمریكا در اقیانوس آرام همگوایی بیشتر میان روسیه و چین را می‌طلبد.
نشست سازمان شانگهای همچنین می‌تواند در زمینه كاهش برخی دغدغه‌ها در منطقه نزدیك ما مؤثر باشد. مقابله با تروریزم، جلوگیری از قاچاق مواد مخدر، همكاری‌های منطقه‌ای و تأمین صلح و ثبات در منطقه از جمله اهداف این سازمان است كه در شرایط حاضر كه نیروهای موسوم به اتلاف خروج بخش عمده نیروهای خود را از افغانستان برای پایان سال 2014 برنامه‌ریزی نموده‌اند.
خروج ناتو از افغانستان وظایف و تدابیر بیشتری را به عهده كشورهای منطقه می‌گذارد. در این زمینه موضوع عضویت ناظر افغانستان در این سازمان از سوی روسیه مطرح شده است.
نكته حایز اهمیت دیگر مرتبط با این نشست میزبانی روسیه از مذاكرات 1+ 5 با ایران در مسكو طی روزهای آینده است. در حالیكه مداكرات 1+5 و ایران در بغداد مواضع طرفین را برای همه شفاف‌تر نموده است از مذاكرات مسكو انتظار می‌رود كه به دور از فضاسازی‌های رسانه‌ای به نتایج ملموسی دست یابد.
تعیین محل مسكو برای انجام این مذاكرات وظیفه سنگینی به دوش دستگاه دیپلماسی روسیه و شخص ولادیمیر پونین رئیس جمهور این كشور می‌گذارد و با توجه به تفاوت فاحش موضع روسیه و چین با سایر اعضاء1+5 در مورد پرونده هسته‌ای ایران دیدار رؤسای جمهور چین، ایران و روسیه برای هماهنگی در این زمینه شایسته توجه است.
نكته آخر اینكه این نشست امكان دیدار و تبادل نظر رئیس جمهور ایران با رؤسای كشورهای بزرگ منطقه را فراهم می‌كند. روسیه و چین به عنوان دو همكار اصلی ایران در منطقه می‌توانند روابط رو به گسترش‌شان با ایران را در شرایط تحریك كه فرصت مناسبی برای این دو كشور نیز فراهم نموده است به بحث بگذارند.
هند و پاكستان نیز هر یك موضوعات عمده‌ای در روابطشان با ایران همچون فروش نفت و احداث خط لوله انتقال گاز را دارند. دیدار با سران كشورهای آسیای مركزی نیز به مرور روابط با كشورهایی را مساعدت می‌نماید كه در اولویت سیاست خارجی ایران قرار دارند.
بدون تردید رئیس جمهور ایران در این اجلاس در كنار مسائل مورد علاقه‌اش چون حل و فصل مسائل جهان فرصتی خواهد یافت كه به تقویت نقش منطقه‌ای ایران و همچنین حل و فصل مسائل بینابین كشورهای منطقه بپردازد.
*دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، مدیر مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا
