رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به دلایل افزایش مطالبات معوق بانکی، از برخوردهای سیاسی با این مقوله انتقاد کرد و گفت: طرح مطالبی از قبیل اینکه مطالبات معوق در دولت یازدهم افزایش یافته، نشانه سیاسی شدن مقوله‌هایی کاملاً تخصصی است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، ولی‌اله سیف رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه نسبت مطالبات معوق به کل مطالبات یکی از معیارهای سنجش سلامت بانک است، اظهارداشت: در نظام بانکی بین‌الملل این نسبت بین 2 تا 5 درصد است ولی در کشور ما در مقایسه با عرف جهانی متاسفانه این نسبت در بهمن 1392 به 15.6درصد رسیده است که به هیچ‌وجه قابل پذیرش نیست و باید تمامی عوامل را برای متعادل‌کردن این نسبت بکار بگیریم.
وی تصریح کرد: بدیهی است یکی از شاخص‌های ارزیابی عملکرد مدیریت در هر بانک میزان تاثیرگذاری و حساسیت مدیریت در ارتقاء کیفیت مطالبات است که از طریق روند نسبت مطالبات غیر جاری به کل مطالبات محاسبه می شود.
رئیس کل بانک مرکزی در تشریح علل بالابودن این نسبت گفت: ضعف در نظارت‌های درون سازمانی و کنترل‌های داخلی کارا و کافی در مورد عملیات داخلی بانکها برای اطمینان از کفایت بررسی‌ها قبل از پرداخت تسهیلات و عدم ایجاد اطمینان کافی نسبت به بازگشت تسهیلات اعطایی از جمله علل افزایش مطالبات معوق در شبکه بانکی است.
سیف ادامه داد: به عبارت دیگر در نظامات کنترل داخلی بانکها نقش واحدهای اجرایی در مورد کسب اطمینان نسبت به سوددهی فعالیت، اهلیت تسهیلات گیرنده، نوع وثایق مربوط به تسهیلات اعطایی، مراقبت از تسهیلات و نظارت مستمر بر فعالیت تسهیلات گیرنده، نقش بسیار جدی در کاهش مطالبات معوق دارد.
وی گفت: به این ترتیب بانک می‌تواند از وقوع بحران و نارسایی‌های عمیق احتمالی در عملیات بازرگانی یا تولیدی تسهیلات گیرنده خصوصا در محدوده‌های نزدیک به سررسید مطالبات مطلع شده و اقدامات لازم را در راستای جلوگیری از هر گونه وقفه در وصول مطالبات انجام دهد.
وی با بیان اینکه چنین نظارت‌هایی می‌تواند به درک و شناخت عمیق بانک از نوع فعالیت‌های مشتری و مسائل و دغدغه‌های جاری او کمک کرده و با ارائه راهکارهای مالی در قالب مشاوره مالی از معوق‌شدن تسهیلات تا حدود زیادی جلوگیری کند، افزود: قضاوت منصفانه این است که بانک‌های ما در این باره ضعیف عمل می‌کنند و باید خود را برای ایفای چنین نقش‌هایی تجهیز کنند.
رئیس شورای پول و اعتبار در توضیح برخی اقدامات مرسوم در بانک‌های جهان گفت: در صورت عدم وصول مطالبات، نوع مراجعه به مشتری و اقدامات فنی در رابطه با پرونده تسهیلات مهم است، بانک‌های پیشرفته دنیا در چنین مواقعی تلاش می‌کنند در مذاکره با مشتری، راهکارهای برون‌رفت از مشکلات را برای او ترسیم کنند تا به این ترتیب امکان بازپرداخت تسهیلات فراهم شود. بدیهی است چنین اقداماتی از مزمن‌شدن تسهیلات معوق به نام مشتری و پیامدهای سنگین آن برای او جلوگیری می‌کند.
تسهیلات تکلیفی هم عامل ایجاد معوقات بانکی است
سیف در تشریح یکی دیگر از علل افزایش مطالبات معوق بانکی به تسهیلات تکلیفی اشاره کرد و گفت: حجم بسیار بالای تسهیلات تکلیفی طی سال‌های متمادی یکی دیگر از علل بالارفتن مانده مطالبات معوق بانکی است، چرا که بانکها معمولا ناگزیر هستند این تسهیلات را بدون اعمال روش‌های معمول در بررسی اهلیت متقاضیان، بررسی‌های کارشناسی و مطالعات مالی و اقتصادی پروژه‌ها، پرداخت کنند.
وی اظهارداشت: طرح‌هایی هم که از این تسهیلات استفاده کرده‌اند، در بسیاری موارد از توجیهات لازم مالی و اقتصادی برخوردار نبوده و به بهره برداری نرسیده‌اند، بنابراین بازپرداخت تسهیلات مذکور با توجه به عدم بازدهی پروژه ناممکن شده و نتیجه آن افزایش مطالبات معوق بانکها است.
رئیس کل بانک مرکزی اختلالات مالی بوجود آمده از ناحیه تحریم‌ها برای برخی تسهیلات‌گیرندگان را عامل دیگر افزایش مطالبات معوق دانست و گفت: عده‌ای از مشتریان خوش‌حساب بانکها در سال‌های اخیر تحت تاثیر اختلالاتی که در نتیجه تحریم در مورد تبادلات مالی برای آنان بوجود آمده، از بازپرداخت تسهیلات بازماندند و در نتیجه امکان بازپرداخت بدهی خود را نداشتند و مانده مذکور به سرفصل معوق منتقل شد.
وی ادامه داد: این انتقال علاوه بر اینکه باعث شد نام آنها به فهرست بدهکاران غیرجاری بانکها اضافه شود، سایر عملیات بانکی آنان هم تحت تاثیر قرار داد.
وی افزود: در چنین شرایطی بانکها با مشاهده نخستین نشانه‌های بروز مشکل تسهیلات گیرنده، باید راهکارهایی را برای اصلاح وضع موجود و بازنگری در تجدید ساختار بخشی که درگیر بحران شده است، انجام دهند، از سوی دیگر اما اقدامات به موقع مشتری نیز که نشان‌دهنده پایبندی او به بازپرداخت تسهیلات است باید دنبال شود.
فرایند قضایی وصول مطالبات معوق کند است
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به کندی انجام مراحل تشریفات قضایی در محاکم برای استفاده از وثائق در وصول مطالبات غیر جاری، گفت: فرایند حاکم بر روند صدور حکم در محاکم قضایی، وصول مطالبات معوق را بسیار کند می‌کند، البته این امر با عنایت به موافقت ریاست محترم قوه قضائیه مبنی بر تشکیل دادگاه‌های تخصصی می تواند سرعت لازم را در تصفیه و مالاً کاهش مطالبات غیر جاری بانکها ایجاد کند.
قانون بودجه مطالبات معوق بانکها را بیشتر کرد
به گفته وی عامل دیگری که موجب کندی در تصفیه و کاهش مطالبات غیر جاری بانکها می‌شود، برخورد تکلیفی و دستوری با بانکها است.
سیف با اشاره به الزامات بودجه‌ای سال‌های اخیر گفت: بر مبنای قانون بودجه بانکها موظف شدند، بخشی از مطالبات معوق را تقسیط و استمهال کنند ولی عدم همخوانی این رویکرد دستوری با اقتضائات اقتصادی کشور و شرایط مشتریان و خود بانکها در عمل این روند را به شکست رساند.
54 درصد مطالبات غیرجاری بانکها یا تقسیط شده و یا مهلت گرفتند
رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: بنابر آمار موجود 54 درصد مطالبات غیرجاری که براساس قوانین بودجه سنواتی طی سه سال اخیر مجددا تقسیط شده یا مهلت گرفته بودند، دوباره به سرفصل مطالبات معوق بازگشته‌اند.
سیف اضافه کرد: عدم وصول طلب برخی از پیمانکاران بخش غیردولتی از دولت و نوسانات شدید بازار ارز طی سال‌های گذشته را نیز باید به مجموعه علل افزایش نسبت تسهیلات غیرجاری افزود، چرا که تعداد عمدهای از بدهکاران شبکه بانکی در واقع پیمانکاران طلبکار از دولت هستند که در سال‌های گذشته به علل مختلف، موفق به دریافت طلب‌های خود از دولت نشده‌اند و به همین خاطر نیز نتوانسته‌اند، بدهی‌های بانکی خود را بپردازند.
وی گفت: خوشبختانه در اواخر سال گذشته اقدامات خوبی برای پرداخت طلب این پیمانکاران از دولت انجام گرفت و بخشی از این مطالبات تصفیه شد بنابراین امیدواریم نتیجه این اتفاق را امسال در کاهش مطالبات معوق مشاهده کنیم.
رئیس شورای پول و اعتبار با انتقاد از غیرکارشناسی بودن برخی مطالب که از افزایش میزان مطالبات معوق طی ماه‌های آغازین فعالیت دولت یازدهم خبر می‌دهند، گفت: اساسا باید متوجه باشیم که ایجاد حساسیت‌های بیش از اندازه نسبت به مقدار مطالبات معوق، احتمال پیدایش انحراف در مسیر شناسایی دقیق مطالبات، ریشه‌های افزایش آنها و روش‌های منطقی کاهش این مطالبات را بالا می‌برد.اگرچه باید متذکر شد مطالبات معوق عمدتاً انعکاسی از تسهیلات اعطایی دوره‌های گذشته است.
وی افزود: بر کارشناسان و آگاهان پوشیده نیست که مطالبات معوق، مقوله‌ای نیست که یک شبه و چند ماهه بوجود بیاید، تسهیلاتی که اکنون به سرفصل غیرجاری منتقل شده، حداقل چندین ماه قبل وارد فاز تعویق شده و اساسا مدت‌ها قبل پرداخت شده و در زمان پرداخت تسهیلات توانائی گیرنده تسهیلات به صورت صحیح بررسی نشده که اکنون معوق شده است.
رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: طرح مطالبی از قبیل اینکه مطالبات معوق در دولت یازدهم افزایش یافته، نشانه سیاسی‌شدن مقولاتی کاملا تخصصی است که پرداختن به آنها باید در حیطه افراد کارشناس و متخصص باشد.
