فرارو- در سال ۱۹۴۱، در نزدیکی شهر آوشویتس لهستان، بزرگ‌ترین اردوگاه کار اجباری نازی‌ها ساخته شد؛ جایی که در فاصله دو سال، بیش از ۵/ ۱ میلیون یهودی و صدها هزار لهستانی، سینتی و روما، قربانی تفکرات نژادپرستانه نازی‌های آلمان شدند. نازی‌ها تا سال ۱۹۴۵ در سراسر اروپا جان حدود ۶ میلیون انسان را گرفتند.
رومان هرتسوگ، رئیس جمهور آلمان در سال ۱۹۹۶، ۲۷ ژانویه - روز آزادسازی آوشویتس توسط ارتش شوروی- را روز ملی بزرگداشت قربانیان نازی‌ها نامید.
واژه‌ی هولوکاست از ریشه‌ی یونانی است. «هولوکاوتوما» در زبان یونانی به معنی سوختگی کامل به کار می‌رفته است. این واژه امروزه به معنی قربانی ناشی از سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کشتار چند میلیون یهودی در دوره تسلط رژیم ناسیونال سوسیالیسم بر آلمان و به ویژه در جریان جنگ جهانی دوم اشاره دارد. در زبان عبری، برای هولوکاست از واژه‌ی «شوآ» استفاده می‌کنند که معنی آن فاجعه یا بدبختی بزرگ است. طی دوره هولوكاست، مقامات نازی به غیر از یهودیان گروه هایی از جمله كولی ها، معلولان و برخی از اقوام اسلاو (لهستانی ها، روس ها، و غیره) را نیز به دلیل آنچه که "پستی نژادی" قلمداد می کردند، هدف حملات خود قرار دادند. علاوه براین، كمونیست ها، سوسیالیست ها، اعضای فرقه مذهبی شاهدان یهوه نیز به دلایل سیاسی، ایدئولوژیک و رفتاری مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.
اسرای جنگی شوروی در اردوگاه کار اجباری ماوتهاوزن. اتریش، ژانویه 1942.
در سال ١٩٣٣، جمعیت یهودیان در اروپا بیش از نه میلیون نفر بود. بیشتر یهودیان اروپایی در كشورهایی زندگی می كردند كه در طول جنگ جهانی دوم به اشغال آلمان نازی درآمد یا تحت نفوذ آن قرار گرفت. تا سال 1945، نازی ها تقریبأ از هر سه یهودی اروپایی، دو نفر را به قتل رساندند. این بخشی از سیاست نازی ها در خصوص قتل عام یهودیان اروپا یا راه حل نهایی بود. اگرچه یهودیان که از نظر نازی ها خطری مهم علیه آلمان تلقی می شدند قربانیان اصلی نژادپرستی نازی ها بودند؛ اما 200 هزار نفر کولی نیز به دست نازی ها از میان رفتند. دست کم، 200 هزار معلول ذهنی یا جسمی که عمدتأ آلمانی بودند و در آسایشگاه ها می زیستند طی برنامه به اصطلاح کشتن از سر ترحم به قتل رسیدند.
در سال های نخست حکومت رژیم نازی، دولت ناسیونال سوسیالیست اردوگاه های کار اجباری را به منظور بازداشت مخالفان سیاسی و ایدئولوژیکی فرضی و واقعی دایر کرد. مقامات اس اس و پلیس بطور فزاینده ای در سال های پیش از آغاز جنگ، یهودیان، کولی ها و دیگر قربانیان نفرت قومی و نژادی را دراین اردوگاه ها حبس می کردند. طی سال های جنگ، آلمانی ها و همدستانشان به منظور متمرکز کردن جمعیت یهودیان در یک مکان و نظارت بر آنها و همچنین تسهیل تبعید یهودیان درآینده، گتوها (محله های یهودی نشین)، اردوگاه های موقت و اردوگاه های بیگاری ایجاد کردند. علاوه بر این، مقامات آلمانی اردوگاه های کار اجباری متعددی – هم در به اصطلاح رایش آلمان بزرگ و هم در سرزمین های تحت اشغال آلمان– برای غیر یهودیانی که آلمانی ها در صدد بیگاری کشیدن از آنها بودند، دایر کردند.
در پی تهاجم به اتحاد جماهیر شوروی در ژوئن 1941، واحدهای سیار کشتار متعلق به پلیس امنیتی آلمان و سازمان امنیت وهمچنین گردان های نظامی مأموران پلیس ویژه برقراری نظم، در پشت مرزهای آلمان عملیات قتل عام یهودیان، کولی ها و مقامات حکومت شوروی و حزب کمونیست را اجرا می کردند. واحدهای آلمانی نیروهای اس اس و پلیس با برخورداری از حمایت واحدهای "ورماخت" و نیروهای مسلح اس اس بیش از یک میلیون زن، مرد و کودک یهودی و همچنین صدها هزار نفر دیگر را به قتل رساندند. بین سال های1941 و 1944، مقامات آلمان نازی میلیون ها یهودی را از آلمان، سرزمین های اشغالی و بسیاری از کشورهای دول محور به گتوها و مراکز کشتار معروف بهاردوگاه های مرگ تبعید کردند و آنها را در آنجا در تأسیسات ویژه کشتار با گاز به قتل رساندند.
در ماه های واپسین جنگ، گاردهای اس اس کوشیدند تا با جابجا کردن زندانیان اردوگاه ها با قطار یا پیاده روی های اجباری معروف به «پیاده روی مرگ» از آزاد سازی تعداد زیادی از زندانیان توسط متفقین جلوگیری کنند. نیروهای متفقین در حین پیشروی در سرتاسر اروپا و حمله به آلمانی ها، با زندانیان اردوگاه های کار اجباری و همچنین زندانیانی که در پیاده روی اجباری از یک اردوگاه به اردوگاه دیگر شرکت داشتند، مواجه شده و آنان را آزاد می کردند. این پیاده روی ها تا 7 ماه مه 1945– روزی که نیروهای مسلح آلمان بدون قید و شرط در برابر متفقین تسلیم شدند– ادامه یافت. برای متفقین غربی، جنگ جهانی دوم در اروپا رسماً یک روز بعد- 8 ماه مه (روز پیروزی در اروپا)- پایان یافت، در حالی که نیروهای شوروی روز پیروزی خود را 9 ماه مه 1945 اعلام کردند.
انبوهی از اجساد در اردوگاه کار اجباری بوخنوالت پس از آزادسازی. بوخنوالت، آلمان، ماه مه 1945.
پس از هولوکاست، بسیاری از بازماندگان در اردوگاه های آوارگان که توسط نیروهای متفقین اداره می شد، اسکان یافتند. بین سال های 1948 و 1951، حدود 700 هزار یهودی – از جمله 136هزار یهودی آواره اروپایی – به اسرائیل مهاجرت کردند. دیگر آوارگان یهودی به ایالات متحده و سایر کشورها مهاجرت کردند. آخرین اردوگاه آوارگان در سال 1957 بسته شد. جنایاتی که طی هولوکاست صورت پذیرفت، بیشتر جوامع یهودی اروپا را ویران کرد و صدها جامعه یهودی در اروپای شرقی اشغالی را کاملأ از میان برداشت.
