نای حرف‌زدن
ندارد، نگهبان خسته‌ای که روی صندلی‌ای کنار در اصلی بیمارستان لم داده
است. با تکان‌دادن دست‌اش ساختمان اصلی بیمارستان را نشان می‌دهد. ساختمان
10، 20متر جلوتر است. رفت‌وآمد بیماران در راهروی بزرگی که ورودی بخش است،
اضطراب و نگرانی را منتقل می‌کند. صفی که طولش 4، 5متر است به پذیرش
می‌رسد. انتهای راهرو نشسته است، روپوش و مقنعه‌ای سرمه‌ای به تن دارد و با
همه خستگی‌ای که در چهره‌اش نمایان است، با لبخند بیماران و همراهانشان را
همراهی می‌کند. پوستری پشت‌سرش روی دیوار است که نشان می‌دهد طرح تحول
نظام سلامت از 15اردیبهشت در این بیمارستان اجرا شده است و از برنامه‌هایش
که مانند کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستان‌های دولتی و ترویج
زایمان طبیعی با رایگان‌شدن آن خبر می‌دهد. با صندلی‌اش چرخی می‌خورد و با
نگاهی غیظ‌آمیز به پوستر طرح تحول نظام سلامت می‌گوید: «این طرح پدرمان را
درآورده است.»
مرداب حق‌الزحمه پرستاری
میان پرستاران بخش اطفال فیروزآبادی بحث بالا گرفته، سرش را میان دستانش
محکم نگه می‌دارد و می‌گوید: «دوروز است که خانه نرفته‌ام، بچه‌هایم را
ندیده‌ام و حتی وقت تلفن‌زدن ندارم که حالشان را بپرسم.» کناری‌اش که در
حال مرتب‌کردن پرونده‌هاست می‌پرد وسط حرفش و اضافه می‌کند: «بعد از اجرای
طرح کارمان چندبرابر شده اما حقوق و کارانه‌مان هیچ تغییری نکرده. کار اصلی
روی دوش ماست آن‌وقت حقوق پزشکان سه‌برابر شده است.»
پرستار دیگری که سرش
را روی میز گذاشته بود، از جایش بلند می‌شود و اشاره می‌کند: «شبانه‌روزی
کار می‌کنیم، برای رسیدگی به بیمارها قید خانواده‌مان را زده‌ایم، منتی
نیست ولی هیچ مزایایی به ما تعلق نمی‌گیرد. با وجود این شرایط باید با
مراجعان بهترین رفتار را داشته باشیم و حالشان را درک کنیم. حداقل
خواسته‌مان این بود که بعد از این طرح حقوقمان بیشتر شود. در رسانه‌ها فقط
شعار می‌دهند، هیچ تغییری حاصل نشده.»
گلایه پرستاران از این طرح به‌دلیل افزایش میزان مراجعه‌کنندگان همراه با
تعداد محدود پرستاران است، به این صورت که پرستاران باید تعداد بیشتری از
بیماران را کاور کنند و این موضوع فشار کاری آنان را چندبرابر می‌کند. این
در حالی است که میزان حقوق دریافتی آنها تغییری نکرده است و حداقل تغییر در
میزان کارانه آنها بوده است، ولی حقوق پزشکان سه‌برابر شده است. برخی نیز
به دلیل کاهش میزان پرداختی بیماران در بیمارستان‌های دولتی، رایگان‌شدن
هزینه زایمان طبیعی، حضور پزشکان متخصص، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت و... که
شامل این طرح می‌شود از موافقان این طرح به‌شمار می‌روند.
در بین شکایت‌های پرستاران، پزشکی که یکی از کودکان را ویزیت کرده بود با
پرونده‌ای در دست، حال بیمار را برای پرستار شرح می‌دهد و می‌گوید:
«چهارسال پیش کودکی را ویزیت کردم که مشکلی نداشت ولی به‌خاطر اینکه فردای
آن‌روز تشنج کرد و به‌خاطر آن تشنج فلج شده، باید محکوم شوم. ویزیت آن‌روز
برای من کمتر از پنج‌هزارتومان بود و حالا باید چندبرابر هزینه کنم تا ثابت
شود لحظه‌ای که من ویزیتش کردم مشکلی نداشته.» در ادامه حرفش می‌گوید:
«درست است که حقوق و کارانه‌مان زیاد شده ولی مسوولیت بیشتری بر دوش
ماست.»پرستاری که تازه به جمعشان اضافه شده است، دستش را به نشانه اعتراض
بالا می‌آورد: «قرار بود بعد از عید 30، 40درصد به حقوقمان اضافه شود. بعد
از سه‌ماه فقط 20درصد اضافه شده است که با حق بیمه و مالیات چیزی از آن
باقی نمی‌ماند.»
بحثشان حول محور تبعیض در میزان حقوق پرداختی میان پرستاران و پزشکان
ادامه پیدا می‌کند. پرستاری که در حال بیرون‌‌رفتن از بخش بود خودش را وارد
بحث کرد: «بیشترین بار نظام سلامت بر دوش ماست و برای رسیدگی به حال
بیماران بیشترین فشار را تحمل می‌کنیم اما مسوولان هیچ توجهی نمی‌کنند.»
یکی از پزشکان متخصص بخش که از شرایط پرستاران، حقوق و کارانه دریافتی و
شکایتشان از شرایط پزشکان آگاه شده بود، می‌گوید: «کارانه ما چه قبل از
اجرای طرح، چه در زمان اجرا همیشه بالاتر از پرستاران بوده است، طبیعی است
با افزایش تعداد بیماران کارانه‌مان نیز افزایش پیدا کند. ولی چون کارانه
پرستاران مقداری حداقلی بوده است، افزایش بیماران تغییر چندانی در حقوق
آنها ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل فشار کاری و کار زیاد در قبال حقوق و
کارانه کم، آنها را خسته کرده است.»
طرح تحول نظام سلامت؛ کابوس پرستاران
پرستار جمع را رها می‌کند و سرم‌به‌دست به یکی از اتاق‌ها می‌رود تا سرم
یکی از بیماران را وصل کند. بیمار اتاق کناری که پسربچه‌ای 10، 12ساله است،
فریاد می‌زند: «کسی نیست سرم من را باز کند؟ نیم‌ساعت است تمام شده.»
پرستار می‌گوید: «یک‌نفری باید مراقب چندین بیمار باشم. بعد از اجرای این
طرح نمی‌توانیم مثل گذشته به بیماران رسیدگی کنیم.»
پرستاری که در قسمت پذیرش بیمارستان مفید نشسته است، تعداد زیادی برگه در
دست دارد و حال بیماران را برای پزشک شرح می‌دهد. مادر یکی از بیماران با
لحن تندی خلاصه پرونده کودکش را می‌خواهد و از بی‌دقتی پرستار شکایت
می‌کند. پرستار میان پرونده‌ها دنبال نام کودک می‌گردد و پرونده را به
مادرش می‌دهد. او می‌گوید: «سه پرستاریم و باید 50بیمار را کاور کنیم،
اجرای این طرح کارمان را زیاد کرده و شیفت‌های کاری‌مان چندبرابر شده است.»
دختربچه‌ای 15ساله که از زیر فک تا گردنش را بخیه کرده بودند در راهرو
دنبال پرستار می‌گشت، بعد از دو، سه‌بار طول راهرو را آمدن‌ورفتن پرستار را
دید که وارد راهرو شد و از او خواست باندی که روی زخمش بود و باز شده بود
را ببندد. پرستاری که به دیوار تکیه داده بود، با خودکارش بازی می‌کرد و آن
را به دیوار می‌کوبید. انگار که از این شرایط به ستوه آمده باشد، خودکار
را به گوشه میز پرت کرد: «اجرای این طرح شرایط را برعکس کرده است، آنهایی
که کمتر کار می‌کنند حقوق بیشتری می‌گیرند و افرادی مثل ما که همه
زندگی‌مان را صرف بیماران کرده‌ایم از حداقل حقوق برخوردار می‌شویم.»
ماماها پرستار می‌شوند!
در بخش مراقبت‌های ویژه جلوتر از خط قرمز تعیین‌شده نباید رفت. پرستاری
تلفن‌به‌دست جلو می‌آید و با نگهبان جروبحث می‌کند و از محدودیت‌های این
بخش می‌گوید. تلفن را قطع می‌کند و بدون اینکه حرفی بزند با ابروهای
درهم‌گره‌خورده و پیشانی چروک‌خورده می‌رود. دیگری با کیسه خونی که در دست
دارد به بخش زنان می‌رود، او می‌گوید: «من ماما هستم و نمی‌توانم همه
مسوولیت‌های پرستاری را در بهترین حالت انجام دهم.» در ادامه حرفش از کمبود
نیرو می‌گوید: «متقاضی برای کار نیست و به‌جای پرستار از ما کمک
می‌گیرند.»
حرفش را تمام می‌کند و از بخش خارج می‌شود. یکی از پرستاران
حاضر در بخش شهدای تجریش ادامه می‌دهد: «ماماها قابلیت جایگزینی پرستارها
را ندارند و این کار غیرقانونی است. اما چاره‌ای نیست.»سوپروایزر بخش صدایش
را همزمان با دستش بالا می‌برد: «اتفاقا متقاضی برای پرستاری زیاد است،
اما بعد از یک هفته وقتی با فشار زیاد کار مواجه می‌شوند، استعفا می‌دهند و
می‌روند. ما مانده‌ایم با تعداد زیادی بیمار.»
موقع رفتن، لحظه‌ای
می‌ایستد: «خداکنه که پیامدهای این طرح بیش از این خسته‌مان نکند، الان
واقعا وقتش است که مسوولان نگاهی هم به جامعه پرستاری داشته باشند.»
وزارت بهداشت: جبران می‌کنیم
گلایه‌های پرستاران از فشار کاری بالا در شرایطی است که پیش از این وزیر
بهداشت، در پاسخ به سوالی درباره جبران کمبود پرستار در مراکز درمانی عنوان
کرده بود: می‌دانم که فشار کاری پرستاران زیاد است. از زحمات آنها تشکر
می‌کنم. کمبودهای بسیاری در این زمینه وجود دارد. بر همین اساس مجوز
استفاده از دانشجویان پرستاری ترم شش به‌بعد را داده‌ایم. سه‌روز گذشته این
اجازه برای پرستاران و بهیاران داده شده است. به این ترتیب دانشگاه‌ها و
بیمارستان‌ها می‌توانند موارد کمبود را به صورت قراردادی یا استفاده ساعتی
از پرستاران جبران کنند تا به این ترتیب فشار کاری پرستاران کاهش یابد.
با
این حال، محمد میرزابیگی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، در رابطه با برنامه
این وزارتخانه برای رفع کمبود نیروی پرستار به «شرق» می‌گوید: ما قدردان
زحمات پرستاران هستیم، برای رفع کمبود آنان برنامه‌هایی را پیگیری می‌کنیم.
البته پرستاران باید ضمن توجه و اهمیت به رضایتمندی مردم از طرح تحول
سلامت و همراهی هرچه بیشتر در خدمت‌رسانی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی (دکترا
و ارشد) و دانشجویان ترم آخر کارشناسی را به‌عنوان همکاران جوان، پرانگیزه
و آماده به کار بپذیرند و از این طریق باعث شوند تا بحران کمبود نیرو را
پشت‌سر گذاریم.
