«رادیو هفت» حالا دیگر چهار‌ساله شده. چهارسالگی برای برنامه
تلویزیونی با ویژگی‌های رادیو هفت یک اتفاق مهم است؛ برنامه‌ای که طی
این‌سال‌ها سعی کرده نوبودنش را چه در روایت‌ها و چه در حضور هنرمندان حفظ
کند و ایده‌های تازه‌ای مثل اجرای موسیقی با سازهای خیالی شبیه آنچه گروه
پالت انجام داد، داشته باشد. این ایده‌ها البته تنها با همراهی یک کارگردان
و تهیه‌کننده رخ می‌دهد؛ اتفاقی که با حضور منصور ضابطیان و محمد صوفی در
این برنامه رخ داده است. هر چند هر دو آنها معتقدند این تفاوت و دوام برای
رادیو هفت به دلیل آن است که در این چهار‌سال توانستند اعتماد مسوولان
تلویزیون را جلب کنند.
یکی از ویژگی‌های کار با تلویزیون ایران این است که برنامه‌هایی
که نوآوری‌هایی دارند کمتر دوام دارند و بعد از مدتی یا دچار افت یا تعطیل
می‌شوند. اما رادیو هفت طی چهار‌سال حضور مداوم با همان سیستمی که از ابتدا
کارش را شروع کرده همچنان ادامه خواهد داشت؟
منصور ضابطیان: به نظرم وقتی برای یک برنامه طراحی درست داشته باشید و
بنای ساخت برنامه مبتنی بر آن برنامه باشد و بدانید هدفتان از ساخت آن
برنامه چیست و مخاطبتان چه کسانی هستند، اقتضائات جامعه چه چیزهایی هستند و
تیمی که برنامه را می‌سازد به کارشان ایمان داشته باشند، چه برای رادیو
هفت و چه برای هر برنامه دیگر، این اتفاق می‌افتد که کارشان به یک برنامه
پردوام تبدیل شود و شیب بیننده‌اش رو به بالا باشد و درجا نزند و در عین
حال که ساختارش را حفظ می‌کند بتواند خودش را نو کند.
با توجه به اتفاقاتی که افتاده فشار روی این برنامه کم نبوده؛
سعی کرده‌‌اید خودتان را متناسب با این فشارها تغییر دهید یا همان رویه را
پی‌گرفتید؟
محمد صوفی: فشاری روی برنامه وجود نداشته. شاید چیزی که شما احساس می‌کنید
توقعی است که از طرف بیننده وجود دارد. ما هم این توقع را به صورت یک فشار
احساس و سعی می‌کنیم برنامه را حفظ کنیم یا تغییراتی در آن ایجاد کنیم. در
کل از جایی برای تغییر برنامه فشاری روی ما نبوده است.
اینکه می‌خواهید برنامه را حفظ کنید به معنی این نیست که شبکه
خواسته‌هایی از شما دارد که باید برای دوام برنامه آنها را رعایت کنید؟
صوفی: اینکه می‌گویم توقع، توقع مخاطب است. رادیو هفت در مخاطبانش توقعی
ایجاد کرده و ما هم برای خودمان سطح استانداردهایی را داریم که حفظ این سطح
استاندارد و برآورده کردن نظرات مخاطب طبیعتا در برنامه‌سازی کاری سخت
است. منظورم از ایجاد توقع و فشار از این منظر است و از طرف تلویزیون فشاری
نبوده است.
ضابطیان: وقتی شما کار مدیا انجام می‌دهید چه در تلویزیون چه در رادیو یا
مانند شما در مطبوعات، در ایران یا هر جای دیگر دنیا، شما روی یک منحنی
سینوسی حرکت می‌کنید. گاهی اتفاقاتی می‌افتد که یکسری توقعات ایجاد می‌شود
که کارهایی را انجام بدهید یا ندهید و چیزی نیست که مختص برنامه رادیو هفت
باشد. این برنامه باید خودش را با این منحنی منطبق کند. گاهی ممکن است
فشاری (در زاویه موسیقی) روی کل تلویزیون باشد که طبیعتا به همه برنامه‌ها
منتقل و خود برنامه‌ساز متوجه این حساسیت می‌شود و نیازی نیست که کسی به او
گوشزد کند چه کار کند. برنامه‌ساز می‌داند در این مقطع باید یکسری حرف‌ها
را نزند یا به مصلحت است که یکسری از صحبت‌ها بیان شود. همانطور که محمد
گفت فشاری که قرار باشد کلیت برنامه تغییر کند تا به حال نبوده است.
دلیلش این نبود که برنامه شما از شبکه (آموزش) پخش می‌شود که خیلی حساسیت روی آن نیست.
ضابطیان: این هم می‌تواند یکی از دلایل باشد.
اگر این برنامه در شبکه سه یا دو اجرا می‌شد به نظرتان تا این حد دستتان آزاد بود؟
صوفی: نمی‌شود صددرصد گفت اگر برنامه در شبکه سه پخش می‌شد این اتفاقات
نمی‌افتاد. این برنامه برای این شبکه و این ساعت شب طراحی شده و اگر این
برنامه برای شبکه سه طراحی می‌شد شاید رادیو هفت نبود. اما همانطور که
منصور گفت ممکن بود حساسیت‌هایی روی ما هم باشد.
یکسری کارها در برنامه شما برای اولین بار اتفاق افتاد. مثل اجرای پالت که از نظر بیرونی فیدبک‌های زیادی برای برنامه‌تان داشت.
ضابطیان: آن سبک اجرا، ایده‌ای قدیمی بود که چند ماه قبل از اینکه پالت
برنامه‌اش را در برنامه ما اجرا کند داشتیم و با پالت صحبت کردیم و چند ماه
این کار به تاخیر افتاد تا اینکه این گروه فرصت کردند و با ایده‌ای مشابه
ایده ما و تصحیح آن ایده، (چون ایده آنها یک مقدار اگزجره‌تر بود) نتیجه
همان شد که دیدید.
گروه‌های موسیقی دیگر چطور؟ یکی از کارهای شما در رادیو هفت که
برای مخاطب جالب بود رفتن به سمت گروه‌هایی است که کم‌کم مخاطب خودشان را
پیدا می‌کند. آیا قرار است گروه‌های دیگر هم مانند پالت در برنامه شما اجرا
داشته باشند؟
ضابطیان: بله جزو برنامه‌های ماست. اساسا نگاه رادیو هفت موسیقی و اجرای
آن است. موسیقی سنتی و روز ایران برایمان مهم است و حمایت از خواننده‌های
مطرح و چهره‌های جوان‌تر در رادیو هفت. شاید هیچ برنامه‌ای در تلویزیون تا
این حد از چهره‌های جدید استفاده نکرده و طبیعتا همانطور که سلیقه مردم به
سمت گروه‌های موسیقی رفته رادیو هفت هم از این سلیقه تبعیت می‌کند و به جز
پالت گروه چارتار هم به برنامه آمده و نگاه ما حمایت از این گروه‌هاست.
به نظرم این هم یکی از چالش‌هایی است که باید با صداوسیما رفع
می‌کردید. چون بخش موسیقی از آن مواردی است که در آن یکسری قواعد وجود
دارد. مثلا گروه چارتار وقتی وارد رادیو هفت می‌شود به نظرم اتفاق ساده‌‌ای
نیست.
ضابطیان: بالاخره کار خوب سخت است. در توضیح سوال قبلی باید بگویم که ما
خودمان یک گروه هستیم و طبیعتا از گروه‌هایی که کارشان ارزش پخش شدن را
داشته باشد حمایت می‌کنیم. کارهای گروه‌های زیادی هم در برنامه ما کم‌وبیش
پخش شده. پالت، چارتار (که شاید اولین حضورش در رادیووتلویزیون در برنامه
ما بوده)، یا آثار گروه سون که از رادیو هفت پخش شده است. به همین دلیل
توجه ویژه‌ای به گروه‌های موسیقی‌ای داریم که کارشان با کار رادیو هفت
همخوانی دارد. هر کار خوبی یکسری دردسرها و هماهنگی‌هایی دارد اما
خوشبختانه چون توانسته‌ایم در چهار‌سال گذشته اعتماد نسبی را در مسوولان
سازمان ایجاد کنیم و جا بیندازیم که موسیقی‌هایی که در داخل کشور با مجوز
ارشاد در حال کار هستند و نیازمند حمایتند را معرفی کنیم، تلویزیون هم با
سعه‌صدر با ما همکاری کرده و تا به حال مشکلی نداشته‌ایم.
اما بسیاری از این موسیقی‌ها که در برنامه شما قابل پخش است در شبکه دیگر و برنامه دیگری قابل پخش نیست.
ضابطیان: فکر می‌کنم مربوط به تعامل و تعاریفی است که برنامه‌های مختلف
دارند و شاید یک مقدار به دور از تواضع باشد اما کاری است که ما انجام
می‌دهیم و آن استفاده به اندازه از موسیقی‌هاست. یک تِرَک موسیقی که پخشش
از رسانه تعجب‌آور است را با مجوز فقط یک‌بار پخش می‌کنیم تا چند ماه بعد
به سراغش نمی‌رویم، اما خیلی از دوستان تهیه‌کننده رادیو و تلویزیون به
مجرد اینکه برای کاری مجوز می‌گیرند به طور مرتب آن را پخش می‌کنند که به
ضد خودش تبدیل شده و همان‌هایی که به این کار مجوز داده‌اند به این نتیجه
می‌رسند که درست نیست این کار تا این حد پخش شود و جلوی آن را می‌گیرند.
اگر شما بدانید چه کاری را چه اندازه، کجا، چه زمانی و چقدر استفاده کنید
تفاوت شما را با برنامه‌سازهای دیگر نشان می‌دهد و از این زمینه است که
تلویزیون به ما اجازه پخش یکسری کارها را می‌دهد.
در واقع به دلیل اینکه از آثار افراطی استفاده نمی‌کنید مجوز پخش را می‌‌گیرید؟
ضابطیان: بله، ما مجوز پخش کارها را برای چندین بار داریم اما خودمان این کار را نمی‌کنیم.
صوفی: تلویزیون هیچ امتیازی برای رادیو هفت قایل نمی‌شود. همانطور که
منصور گفت به مرور زمان با اطمینانی که از طرف مسوولان نسبت به برنامه ما
ایجاد شده این مساله اتفاق افتاده است. طبیعتا خیلی از موسیقی‌هایی که
امروز از برنامه ما پخش می‌شود شاید تا دو‌سال پیش این امکان وجود نداشت و
ما هم به دنبال آن نبودیم. ذره‌ذره پیش رفتیم و این اطمینان را جلب کردیم و
حال وقتی تصمیم می‌گیریم کاری را پخش کنیم این اعتماد وجود دارد و
می‌دانند که هر کاری را به اندازه پخش می‌کنیم نه اینکه چون برنامه رادیو
هفت است این اجازه به ما داده می‌شود.
اتفاقا منظور من این بود که به نظرم این راه می‌تواند راهی باشد برای
برنامه‌ها و شبکه‌های دیگر که بتوانند موسیقی را مانند شما پخش کنند.
صوفی: به هر حال پخش این نوع موسیقی زحمت و به‌پیگیری نیاز دارد. شاید
بعضی اوقات تنبلی همکاران ما در این‌سال‌ها بوده که همیشه از موسیقی‌هایی
که در دسترس بوده و همه برنامه‌سازها استفاده می‌کردند را استفاده
کرده‌اند. شاید باید بیشتر وقت می‌‌گذاشتند. خیلی از موسیقی‌هایی که در
این‌سال‌ها از برنامه ما پخش شده و برای مخاطب عجیب بوده، کارهایی است که
در سازمان مجوز پخش دارد اما کسی در آرشیو سازمان برای پخش این موسیقی‌ها
اقدام نکرده است.
ضابطیان: دیکته بدون غلط، دیکته نانوشته است. وقتی شما تصمیم می‌‌گیرید
موسیقی را به این صورت پخش کنید زحمت دارد. باید بروید و تعامل کنید و مجوز
بگیرید، اعتماد جلب کنید که این سخت‌ترین بخش است و این نظر در مدیران به
وجود آورده شود که استفاده شما از این موسیقی‌ها درست است و اصلا خطرناک
نیست. شاید همین موسیقی که ما در این ساعت پخش می‌کنیم اگر قرار باشد در
ساعت دیگری از شبانه‌روز پخش شود غیرممکن باشد. اما موسیقی برای این ساعت
شب انتخاب شده است. شاید اگر برنامه‌مان در ساعت دیگری بود اجازه پخش خیلی
از این آهنگ‌ها را به ما نمی‌دادند. اما به هر حال درک درستی از زمان پخش
موسیقی و محلش و اینکه شما این موسیقی را به چه متنی وصل می‌کنید و مجری چه
توضیحی درباره آن خواهد داد به شما در کسب اعتماد کمک می‌کند.
با تغییراتی که در برنامه در طول این چهار‌سال اتفاق افتاده اما
همیشه آیتم‌های ثابتی دارید؛ متن‌های نوستالژیک و داستان‌هایی که فقط
آدم‌هایش تغییر می‌کند. قصدی برای تغییر ساختار ندارید؟
ضابطیان: ممکن است اگر ساختار تغییر کند برنامه خوبی شود اما دیگر رادیو
هفت نیست. چند بار که تصمیم گرفتیم تغییراتی را ایجاد کنیم بلافاصله با
فیدبک‌های منفی مردم روبه‌رو شدیم و ظاهرا مایلند همین ساختار را حفظ کنیم.
ساختار تغییر نکرده اما در عین حال برنامه هم تکراری نشده و بیننده خودش
را حفظ کرده است.
از طریق عوض کردن آدم‌ها...
ضابطیان: نه تنها آدم‌ها، به هر حال ما فرم گرافیکی برنامه را حفظ
کرده‌ایم. والا بخش‌های مختلف مدام تغییر کرده؛ شاید به شکل ثابت به نظر
بیاید که برنامه به بخش موسیقی، متن‌خوانی و قصه‌خوانی تقسیم شده اما در دل
برنامه تغییراتی ایجاد شده و یکی از آن تغییرات حضور افراد جدید است.
اتفاقی که در برنامه‌های موفق مثل رادیو هفت می‌افتد این است که
نمونه‌های شبیه به آن ساخته می‌شود. مثلا شبکه دو یا سه برنامه‌هایی مثل
یادگاری‌ها را شبیه برنامه شما ساخته‌اند. به نظرتان این برنامه‌ها در
تغییر ساختار شما برای اینکه شبیه آنها نباشید موثر نیست؟
ضابطیان: یک برند موفق که وارد بازار می‌شود ده‌ها برند که سعی می‌کنند
شبیه به آن باشند وارد بازار می‌شود اما در نهایت مصرف‌کننده متوجه می‌شود
این برند ممکن است در لحظه اول شبیه Sonyباشد اما وقتی دقت می‌کند می‌بیند
Suny است. این به تصمیم مخاطب بستگی دارد که کدام برند را استفاده کند.
الان هم اتفاق افتاده است. البته ما از این اتفاق استقبال می‌کنیم که
برنامه آنقدر تاثیرگذار باشد که بتواند دیگران را به فکر بیندازد، اما
خوشحال‌تر می‌شویم که چیزی به ما اضافه شود یعنی برنامه‌هایی ساخته شود که
از رادیو هفت بهتر باشند اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده. حتی در شبکه‌های
استانی هم برنامه‌هایی ساخته شده که به‌نوعی تقلید صریح از برنامه رادیو
هفت است. مایلیم که این اتفاق نیفتد.
زمانی بود که دو شبکه تلویزیون بیشتر نداشتیم و ساعت 10 شب خیلی
از ماها برنامه قصه شب را گوش می‌کردیم. به‌نظرتان رادیو هفت تا چه اندازه
جایگزین چنین برنامه‌هایی شده است یا اساسا دنبال این جایگزینی نبوده‌اید.
صوفی: اینکه انتخاب پایان شب مردم باشد طبیعی است که به‌عنوان یک
برنامه‌ساز در زمان طراحی کار از همان ابتدا به این موضوع فکر می‌کنیم و
قرارمان هم این بوده که بیننده یک ساعت آخر شب را با این برنامه بگذراند.
فکر می‌کنم در چهار‌سال گذشته بخش زیادی از چیزی که فکر می‌کردیم براساس
آمار و گزارش‌ها اتفاق افتاده اما اینکه توقع داشته باشیم مانند آن‌سال‌ها
انتخاب همه دیدن برنامه ما باشد توقع بیجایی است، چون آن زمان دوشبکه بیشتر
نبوده و رادیو، یک‌برنامه بوده و تنوعی وجود نداشته و این همه گستردگی
رسانه‌ها نبوده و توقع بیجایی است اگر بخواهیم انتخاب همه، ما باشیم. اما
به‌نظرم تاحد زیادی در چهار‌سال گذشته به خواسته‌مان رسیدیم که خیلی‌ها
رادیو هفت را دیدند یا حداقل در طول هفته در اکثر شب‌ها یا شب‌هایی که به
نظر خودشان برنامه به حال‌وهوایشان نزدیک‌تر بود برنامه را انتخاب کردند.
سوالی که همیشه برایم پیش آمده این است که در این مدت کسی از
مخاطبان شما بوده که خودش پیشنهاد یک آیتم را بدهد و مورد استقبال شما قرار
گیرد؟
صوفی: اینکه یک آیتم مشخص پیشنهاد شده باشد نه اما خیلی از ایده‌های ریز
رادیو هفت از دکور یا ریزه‌‌کاری‌های برنامه یا ایده‌هایی که موضوعی بوده و
هر پنجشنبه اتفاق افتاده از طرف مخاطبان بوده و به نظرم خیلی‌هایشان جذاب
بوده و استفاده کرده‌ایم. مثلا در دکور استودیو شماره دو از کاغذهایی که
گوینده‌ها به دست می‌گیرند از ایده تا اجرای طرح کاغذ از طرف مخاطبان بوده
مثلا بعضی‌ها ایده داده‌اند که به‌جای کاغذ ساده از کاغذ طرح‌دار استفاده
کنیم یا بعضی‌ها داوطلب شده و به ما اضافه شدند و برای ما کارهای طراحی
انجام دادند.
ضابطیان: کاری که امسال انجام دادیم انرژی‌ای بود که روی برندینگ برنامه
گذاشتیم. به‌نظرم الان دیگر مردم رادیو هفت را به‌خوبی می‌شناسند و جایی
نیست که مردم به‌عنوان برند با این برنامه برخورد نکنند. آرام‌آرام هم باید
این برندینگ را تقویت کرده و هم به مسوولیت‌های اجتماعی‌مان به‌عنوان
برنامه‌های تاثیرگذار بیشتر بها دهیم. بنابراین امسال برای اولین‌بار
به‌عنوان یک برنامه تلویزیونی شروع به تبلیغات شهری کردیم. بیلبوردها و
لن‌پوست‌ها در سطح شهر منتشر شد و اتفاق خوبی بود که در همه جا حضور داریم.
همچنین در چند روز گذشته سایتمان را راه‌اندازی کردیم که در یکی، دو روز
گذشته به‌شدت مورد استقبال قرار گرفته و در کل برنامه‌هایی برای شرکت در
فعالیت‌های اجتماعی داریم که به‌موقع اعلام خواهد شد. همچنین امسال در صورت
امکان، اجتماعی از بینندگان رادیو هفت در سراسر کشور خواهیم داشت.
بحث بیلبوردهای شهری اولین‌بار است که در مورد یک برنامه تلویزیونی اتفاق می‌افتد.
ضابطیان: دقیقا.
اسپانسر خاصی دارید؟
صوفی: سیما در یکی، دو سال گذشته مشکلات مالی داشته است. سال گذشته
رادیو هفت اسپانسر داشت و پیشنهادهایی هم داشته است. خود ما هم مواردی را
رعایت می‌کنیم به واسطه اینکه رادیو هفت به علت فرم و نوع ارتباطش با مخاطب
خیلی مایل نیست که هر اسپانسری وارد برنامه شود و شکل برنامه را تغییر
دهد. خیلی از اسپانسرها که خواسته‌اند محصولشان را از طریق ما معرفی کنند
اصلا شبیه به برنامه نبوده و برایمان خیلی مهم است که چه اسپانسری با ما
همکاری کند. سال گذشته بانک ملت با ما همکاری کرد و با نگاهی که بانک
ملتی‌ها به رادیو هفت داشتند در کنار ما بودند و با وجودی که کاملا دیده
شدند اما به علت نوع حضور این دیده‌شدن مخاطب را اذیت نکرد. امسال هم
مذاکراتمان بر همین اساس است و برایمان مهم است که خود آن اسپانسر برندی
باشد که در کنار ما قرار گیرد و به هم کمک کنند.
ضابطیان: طبیعی است که وقتی یک برنامه موفق می‌شود خیلی‌ها به فکر پولسازی
می‌افتند اما واقعا برای ما پول‌ساختن خیلی ملاک نیست کمااینکه خیلی از
پیشنهادها را رد می‌کنیم. از جمله الان خیلی مد شده که از طریق موبایل و
فرستادن یک شماره مبالغی واریز می‌شود یا فلان کانون راه‌اندازی می‌شود که
متاسفانه بعضی‌ها درگیر آن می‌شوند اما ما ترجیح می‌دهیم مشکلات مالی داشته
باشیم تا از این راه‌ها پول دربیاوریم چون اعتمادی را که بین مردم ایجاد
کرده‌ایم ارزان به دست نیامده که بخواهیم با چند میلیون‌تومان از دست بدهیم
و ترجیح می‌دهیم اگر زمانی هم به مشکلات عجیب و غریب برخورد کردیم با بستن
سنگ به شکممان برنامه را بسازیم تا اینکه به هر چیزی تن دهیم. اما
خوشبختانه اسپانسرها خودشان علاقه‌مند به همکاری با ما هستند و در کنار
اسپانسرهای بازاری که خیلی فراوانند اسپانسرهای فرهنگی هم کم نداریم و
همیشه منتظر حمایت اسپانسرهای فرهنگی هستیم و خوشبختانه این صبر هم نتیجه
داده و همیشه با بهترین اسپانسرها کار کرده‌ایم.
این‌طور که مشخص است از سمت سازمان کمک کمتری دریافت می‌کنید.
صوفی: الان چهار‌سال از برنامه گذشته و فقط در شش‌ماهه سال قبل اسپانسر
داشتیم و قبل از آن هزینه‌ها از طرف سازمان تامین می‌شد. به هر حال سازمان
مشکلات مالی دارد اما امورات رادیو هفت با همین شرایط گذشته است.
خیلی از برنامه‌ها به عواملشان بدهکار هستند. این اتفاق برای شما نیفتاده است؟
صوفی: ما هم از این مشکلات مستثنا نبوده‌ایم. مهم این است که چطور منابع
را مدیریت کنید. تا به حال خدا را شکر این ماجرا را گذرانده‌ایم.
ضابطیان: شاید این گفته شعاری باشد اما ما به یکی از چیزهایی که معتقدیم
دعای مردم است. خیلی پیش آمده که در خیابان با مردم روبه‌رو می‌شویم و
می‌گویند برنامه که تمام می‌شود ما دعایتان می‌کنیم. حتی افراد مذهبی از ما
تشکر می‌کنند و می‌گویند شما باعث شدید در این ساعت فرزندان ما ماهواره
تماشا نکنند. یکی دیگر می‌گوید از برنامه شما آرامش می‌گیرم. یکی با همسرش
آشتی کرده یا دیگری تشویق شده که بنویسد. هر کسی تاثیری از برنامه ما گرفته
و ما این انرژی‌های مثبت را به دعای خیر تعبیر می‌کنیم. خواسته من این
است که اگر گفته‌ام شعاری شد چاپ نکنید. لحظاتی بوده که واقعا دیده‌ایم
چیزی ته حسابمان نیست و لحظه آخر پولی به دست ما رسیده که پیش عوامل شرمنده
نشده‌ایم. نمی‌گویم تا به حال سختی نکشیده‌ایم اما تا حدی نبوده که نفسمان
را بگیرد یا روی کیفیت برنامه تاثیر بگذارد.
