فرارو- "باید با آنها برخورد قضایی و انتظامی انجام شود یا باید آنها به سیستم درمانی هدایت شوند یا باید از بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای حل این مسئله بهره برد؟" این بخشی از حرف‌های رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام است. سعید صفاتیان چندی پیش با این سخنان حضور 13 تا 15 هزار معتاد خیابانی در شهر تهران را چالشی جدی خواند و گفت: تا به‌حال درباره معتادان کارتن‌خواب هیچ تصمیم درستی گرفته نشده است.
به گزارش فرارو، چندوقت پیش نیز دادستان کل کشور از وجود معتادان خیابانی ابراز نگرانی کرده بود. این نگرانی‌ها به بالارفتن تعداد معتادان خیابانی در سال‌های اخیر بازمی‌گردد. وزیر کشور در مردادماه سال 93 از وجود 100 هزار معتاد خیابانی در کشور خبر داد و قائم مقام کل ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز گفته 15 هزار معتاد کارتن‌خواب در سطح شهر تهران وجود دارند. همچنین آمارهای رسمی از حضور 500 زن کارتن‌خواب در شهر تهران سخن می‌گویند.
هنوز راه مشخصی وجود ندارد
با این وجود تا کنون راه‌‌کار مشخصی برای کاهش معتادان خیابانی و کارتن‌خواب ارائه نشده است. نبودِ هماهنگی میان سازمان‌های مختلفِ مرتبط با این موضوع از انتقاداتی است که مسئولان و کارشناسان به مسئله معتادان خیابانی دارند. چنانچه سعید صفاتیان از مشخص نبودن نحوه رفتار با معتادان خیابانی سخن گفته است. نیروی انتظامی، سازمان بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان‌های مردم‌نهاد از نهادهایی هستند که به زعم مسئولان باید در ارتباط با یکدیگر مشکل معتادان خیابانی را حل کنند.
بابک دین‌پرست –معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر- نیز در همین راستا بر مشکلاتی که در حوزه معتادان کارتن‌خواب وجود دارد اشاره کرده و گفته مهم‌ترین مشکل در ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر، یعنی حمایت‌های اجتماعی پس از خروج از مراکز درمانی است. دین‌پرست می‌گوید مشکل نه در بخش جمع‌آوری معتادان کارتن‌خواب و نه در فضای لازم برای نگهداری آن‌هاست، بلکه مهم‌ترین مشکل در ساماندهی معتادان خیابانی است". به گفته او سال 92 آئین‌نامه جامع مراقبت‌های پس از خروج از مراکز درمان اجباری توسط ریاست قوه قضائیه ابلاغ شده اما دستگاه‌ها در اجرای آن غفلت کردند.
همچنین محسن روشن‌پژوه –معاون پیشگیری درمان و اعتیاد سازمان بهزیستی- چندی پیش در برنامه شبکه خبر با موضوع معتادان خیابانی، درباره اقدامات ناصحیحی که در این‌باره انجام می‌شود گفته بود "پاتوق‌های کوچک معتادان خیابانی قابل کنترل است، اما هنگامی که این پاتوق‌ها توسط پلیس شناسایی می‌شوند، در حقیقت امنیت روانی معتادان به مخاطره می‌افتد و آنها به حریم خیابان‌ها و بزرگراه‌ها پناه می‌برند، که این آغاز یک خطر بزرگ اجتماعی برای خانواده‌هاست".
نگاهِ اشتباه؛ سیاستِ اشتباه
با توجه به این‌که عملکرد نهادها و سازمان‌های مسئول در حوزه معتادان محل تردید دارد، خیلی از کارشناسان معتقدند که تا نگاه این سازمان‌ها، مسئولین و مردم به مقوله معتادان خیابانی و کارتن‌خواب‌ها تغییر نکند، اتفاق خوبی در این‌باره نمی‌افتد. در همین‌رابطه بود که سردار مویدی –رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر نیروی انتظامی- گفته بود با لفظ جمع‌آوری معتادان به شدت مخالفم، چون معتادان انسان‌های با کرامت و با حرمتی هستند و باید واژه "ساماندهی" را جایگزین جمع‌آوری کرد".
اکبر رجبی –مدیرعامل موسسه و NGO طلوع بی‌نشان‌ها- درباره نگاه به معتادان خیابانی که بخش قابل توجهی از آنها کارتن‌خواب هستند گفته "نگاه ما به کارتن‌خواب‌ها نگاهی ساخته شده است که باید تغییرش دهیم. بسیاری از این افراد می‌ترسند؟ چرا باید بترسیم؟ مردم گمان می‌کنند که این افراد می‌توانند به آنها آسیب بزنند. درحالی‌که این نگاه ما است که به آنها آسیب وارد می‌کند. هیچ‌چیزی برای ترس در این افراد وجود ندارد. آنها هستند که از جامعه ترسیده‌اند؛ تصور کنید که خیلی از زنان کارتن‌خواب تا صبح شروع به راه رفتن می‌کنند تا مورد آزار و اذیت قرار نگیرند و یا تعداد زیادی از آنها به دنبال جایی می‌گردند که نور چراغی آن‌جا را روشن کرده باشد، برای این‌که این روشنایی، هرچه باشد، به آنها حسی از امنیت می‌دهد".
دکتر علی شفیعی –پژوهشگر و عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران- نیز ضمن اشاره به این‌که برخورد نهادهای مربوطه و مردم با معتادان کارتن‌خواب اشتباه است تحلیل می‌کند "یکی از ساده‌ترین کارها برای ما و مردمی که نمی‌خواهیم و یا هراس داریم تا افراد کارتن‌خواب را در محیط زندگی‌امان ببینیم، این است که با پلیس تماس گرفته و تقاضای جمع‌آوری این افراد را بکنیم. اما این کار چقدر مفید خواهد بود؟ پس از جمع‌آوری این افراد، آنها براي دوره کوتاه و موقتی در مکانی نگهداری می‌شوند و پس از مدتی مجددا در خیابان رها می‌شوند و به این‌دلیل که از حمایت اجتماعی مورد نياز و درمان مستمر برخوردار نیستند، مجددا در چرخه بی‌خانمانی می‌افتند و البته پس از مدت كوتاهي دوباره در طرح‌های جمع‌آوری دستگير مي‌شوند".
نگاه ثابت و یکسان در عملکرد سازمان‌های مرتبط با مشکلات معتادان کارتن‌خواب وجود ندارد. با این‌حال مسئولان بارها از گسترش دادن فضاها و امکان‌هایی برای ساماندهی این افراد خبر داده‌اند. 25 مرداد امسال بود که قائم مقام کل ستاد مبارزه با مواد مخدر از بالارفتن ظرفیت نگهداری و ترک معتادان خبر داد و گفت تا دو ماه آینده این امکان به 6 هزار نفر خواهد رسید.
با این حال به اعتقاد کارشناسان و برخی مسئولان، تا زمانی که نتوان هماهنگی میان نهادهای مربوطه را ایجاد کرده و نگاه به معتادان خیابانی به عنوان عضوی از اعضای جامعه را تغییر داد، نباید انتظار کاهش تعداد آنها در کشور را داشته باشیم.
