همه اعضاي خانواده مطمئن شده‌اند پدرشان يكي از جان‌باخته‌هاي حادثه منا است. پس از چهار روز عزاداري نمي‌توانند حرف مدير كاروان‌شان را باور كنند كه با شوق، خبر زنده بودن پدرشان را به آنها مي‌دهد. حرف مدير كاروان را نمي‌پذيرند تا سرانجام مدير گوشي‌اش را برمي‌دارد و از مجروح نالان فيلم مي‌گيرد تا با انتشار آن در شبكه‌هاي اجتماعي به فرزندانش اثبات كند، پيرمرد هنوز زنده است. او مدير كاروان شهررضاي اصفهان است كه چهار كشته و ١٠ مفقود روي دستش مانده.
حبيب‌الله به «اعتماد» مي‌گويد «بي‌تابي» حس مشترك حجاج در قلب عربستان و خانواده‌هاي‌شان در خاك ايران است. پنج روز پس از حادثه، تا ذره‌اي كاروان زايران ايراني رنگ آرامش به خود مي‌بيند بار ديگر نامي به ليست بلند بالاي جان باخته‌ها افزوده مي‌شود و فضاي خانواده‌هاي‌شان را در سياهي فرو مي‌برد. اين جداي از سرنوشت نامعلوم ٣٢١ زاير ايراني مفقود شده در منا است كه وزير ارشاد از احتمال جان باختن ٧٠ تا ٨٠ درصدشان سخن گفته است.
احسان كه يكي از اقوامش در منا مفقود شده بر اين حرف صحه مي‌گذارد. او به «اعتماد» مي‌گويد وقتي از دور به ماجرا نگاه مي‌كند تقريبا مطمئن مي‌شود كه عزيزشان را براي هميشه از دست داده‌اند.
با گذشت پنج روز از حادثه تعداد جان‌باخته‌هاي ايراني به ١٦٩ نفر رسيده است. سعيد اوحدي، رييس سازمان حج و زيارت با اعلام اين خبر به ابهام در سرنوشت ٣٢١ مفقود ايراني حادثه اشاره كرد و گفت: «در روز حادثه، حجاج مجروح موبايل خود را در ازدحام از دست دادند و به همين دليل قادر به برقراري تماس با هيچ كسي نيستند كه در اين شرايط تنها راه مشخص كردن سرنوشت ٣٢١ زاير مفقود شده، مراجعه به بيمارستان و جست‌وجوي تخت به تخت مراكز درماني است.» به گفته اوحدي آمار مصدومان ايراني حادثه نيز به ١٠٣ نفر رسيده بود كه تا ساعات پاياني يكشنبه (ديروز) ٨٢ نفر از آنها پس از اتمام مراحل درماني از بيمارستان ترخيص شدند. همزمان حسين اميرعبداللهيان، معاون عربي و آفريقاي وزير خارجه نيز از انتقال پيكر ١٣٥ جان‌باخته حادثه به كشور در عصر سه شنبه (فردا) خبر داد.
با اين حال هنوز دو حس متناقض «اميد» و «يأس» در دل خانواده‌هاي زايران باقي مانده. احسان كه نام يكي از اقوامش در ليست مفقودان جاخوش كرده به «اعتماد» مي‌گويد: «شرايط ما به هم ريخته. اصلا قابل وصف نيست. ما دعا مي‌كنيم آشناي‌مان زنده باشد. از طرف كاروان به ما گفته‌اند ممكن است جزو مجروحان بيمارستان رياض باشد و آنها دارند تخت‌ها را يكي يكي مي‌گردند.»
اميدواري خانواده مفقودان حادثه در حالي است كه زمزمه افزايش ناگهاني آمار جان‌باختگان قوت گرفته و از زبان وزراي ارشاد و كشور شنيده شده است. اين دو مقام رسمي در سخنان اخيرشان از احتمال ٨٠ درصدي فوت مفقودان ايراني سخن گفته‌اند، با اين حال علي مي‌گويد كه خانواده آشناي مفقود شده‌شان هنوز اميدوارند تا بار ديگر عزيزشان را زنده ببينند اما او حس مي‌كند كه اين انتظار پاسخ «زنده‌اي» نخواهد گرفت. او مي‌گويد: «خانواده آشناي‌مان آنقدر ناراحت‌اند كه حتي نمي‌توانند مرگش را تصور كنند اما چهار روز بي‌خبري از يك نفر نمي‌تواند عادي باشد.»
احسان در شهر كوچك نيشابور زندگي مي‌كند. شهري كه با دست‌كم ١٧ كشته بيشترين آمار تلفات كاروان حجاج ايران را از آن خود كرده. در همسايگي او مادري كه چند روز پيش دو پسرش را راهي عربستان كرد حالا در سوگ يكي از آنها نشسته و نام پسر ديگرش نيز در بين مفقودان است. احسان مي‌گويد: «در نيشابور همه همديگر را مي‌شناسند. من براي دلداري به خانه اين مادر رفتم اما او فقط گريه مي‌كرد. او مي‌ترسد پسر ديگرش هم كشته شده باشد. ما هم فقط مي‌توانيم دلداري بدهيم اما فايده‌اي ندارد.»
صدها كيلومتر دورتر از مرزهاي ايران، دور تا دور خانه خدا، در سرزمين منا و در راهروهاي بيمارستان‌هاي رياض، طايف و جده هنوز بوي آخرين نفس‌هاي ٢٠٠٠ حجاج جان‌باخته باقي مانده. ١٦٩ نفرشان ايراني‌اند. آنها هم كه زنده‌اند در هول و هراس فرورفته‌اند و اعمال حج خود را با ناخوشي به‌جا‌مي‌آورند. تصوير جنازه‌هاي تلنبارشده كشته‌شدگان، چهره‌هاي درهم كشيده زايران عزادار و تصور چشم‌هاي نگران خانواده زايران مفقود شده همچنان در سرزمين وحي پابرجاست. علي، مدير كاروان سيرجان است كه در لحظات ابتدايي حادثه، نام يكي از زايران‌شان به اشتباه در ليست جان‌باخته‌ها قرار گرفته و خانواده او را سه روز در عزا فرو برده بود. او به «اعتماد» مي‌گويد: «لحظات ابتدايي وقوع حادثه نام يكي از زايران كاروان سيرجان كه مفقود شده بود به اشتباه در ليست كشته‌شدگان خوانده شد و خانواده‌اش تصور كردند عزادار شده‌اند به شكلي كه وقتي او به كاروان برگشت هرچه به خانواده‌اش مي‌گفتيم باورشان نمي‌شد كه عزيزشان زنده است تا اينكه خودش با آنها حرف زد كه ناگهان فرياد كشيدند.» كاروان اروميه نيز كشته نداده. علي‌اكبر، مدير كاروان به «اعتماد» مي‌گويد كه «روز حادثه، لحظه آخري كه مسوولان عربستاني داشتند دو گذرگاه عبوري حجاج را مي‌بستند، آنها در انتهاي جمعيت بودند و وقتي اوضاع را ديدند سريع اعضاي كاروان را بيرون كشيدند.»
اما شرايط در كاروان‌هايي كه هر لحظه به آمار كشته‌شدگان‌شان افزوده مي‌شود، متفاوت است. يوسفيان، مدير كاروان رودسر كه هفت كشته و ٢٥ مفقودي داده به «اعتماد» مي‌گويد: «زايران بي‌تابند. در بين آنها افرادي هستند كه يكي از عزيزان‌شان مفقود شده. سه روز است قول مي‌دهيم ببريم‌شان بيمارستان تا شايد با ديدن ساير مجروحان، دل‌شان آرام شود اما عربستاني‌ها همكاري نمي‌كنند. ٣٠ سال است با زايران به حج آمده‌ام اما هيچ‌وقت چنين شرايطي را تجربه نكرده بودم. خودم هم هنوز در شوك هستم. عمق فاجعه خيلي بالاست. هر لحظه يك خبري مي‌آيد. وقتي مشخص مي‌شود يكي از زايران كشته شده چهره همه دگرگون مي‌شود.»
قرار است پيكر ١٣٥ جان‌باخته حادثه عصر سه‌شنبه وارد كشور شود. همان‌هايي كه پس از سال‌ها انتظار به سرزمين وحي پا گذاشته بودند اما با تابوت به ميهن بازگشتند.
