عربستان محور شرارت می‌شود؟

فرارو- یک کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به انتقادات رسانه های آمریکایی نسبت به حمایت عربستان از تروریسم گفت: «علی رغم افزایش انتقادات نسبت به سیاست های عربستان در رسانه های آمریکا، کاخ سفید بنا به منافع استراتژیک خود در خاورمیانه خصوصا مقوله های تعامل با جهان عرب، امنیت انرژی و امنیت اسرائیل، سعی می کند روابط رسمی خود را به دور از تاثیر این فاکتورها با ریاض تعریف کند. چنانکه این فاکتورها در 11 سپتامبر هم وجود داشت اما آن زمان هم نتوانست تاثیری جدی و دراز مدت بر روابط آمریکا با عربستان به لحاظ واگرایی داشته باشد.»

پولیتیکو یکی از مهم ترین رسانه های آمریکا در یادداشتی نوشت: "ایده‌های وهابی‌گری و سلفی‌گری که عربستان سعودی مشوق و مروج آن است، دشمن واقعی غرب هستند و باید به جای کشتن چند تروریست در عراق و سوریه، مبلغان دینی وهابی در عربستان و ثروتمندانی که به حمایت مالی از تروریست ها مشغولند را بازداشت و به گوانتانامو منتقل کرد." اولاند رئیس جمهور فرانسه نیز در گفتگوی تلفنی با حسن روحانی بر ضرورت از بین بردن منابع مالی و تسلیحاتی تروریست های داعش تاکید کرده است.

بعد از وقایع 11 سپتامبر رئیس جمهور آمریکا سه کشور ایران، کره شمالی و عراق را در محور شرارت قرار داد. حال آیا ممکن است با توجه به نقش عربستان در حمایت از تروریست ها از یکسو و پایان یافتن مناقشه هسته ای ایران از سوی دیگر، عربستان به جای ایران در محور شرارت مورد ادعای غرب قرار بگیرد؟

تغییری ایجاد نخواهد شد
دکتر رحمت حاجی مینه پژوهشگر و کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو گفت: «یادداشتی که در «پولیتیکو» منتشر شده موضوع جدیدی نیست و معمولا در فضای رسانه ای و مراکز تحقیقاتی از قدیم صداهای متفاوتی در مورد برخورد با تروریسم و سرچشمه های آن شنیده می شد. به خصوص اینکه در غرب شاهد شکل گیری جامعه معرفتی تحت عنوان تروریسم انتقادی در دهه های گذشته در محافل علمی و آکادمیک بوده ایم که تاکید آن بر نگاه به تاریخ و ریشه های شکل گیری تروریسم و خشونت ساختاری فارغ از نگاه ارزشی و سیاسی بوده است.»

این کارشناس مسائل روابط بین الملل اظهار کرد: «اما بدلیل غالب بودن نگاه سیاسی به اینگونه مسائل، این دیدگاه انتقادی محدود به حوزه آکادمیک و رسانه باقی مانده و نتوانسته در عرصه سیاسی جایگاهی تاثیرگذار برای خود پیدا کند. لذا اینگونه مباحث که برای مقابله با تروریسم باید باحامیان فکری ومالی آن برخورد شود، برای اولین بار نیست که در جامعه آمریکا مطرح می شود.»

وی افزود: «در مورد رفتار غرب با تروریسم، اصلی که از قدیم در نگاه سیاست مداران غربی حاکم بوده، نگاه گزینشی است؛ که از آن در سپهر سیاست به عنوان استاندارد دوگانه یاد می شود. با این نشان که در دوره جنگ سرد کلیه معادلات غرب در قبال نظام های سیاسی و بحث دموکراسی بر اساس اصل نزدیکی یا دوری آنها از کمونیسم تعریف می شد.»

پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: «بعد از پایان جنگ سرد علیرغم امیدواری اولیه برای گسترش دموکراسی و نگاه به دموکراسی فراتر از رویکرد های امنیتی و سیاسی، همچنان نگاه گزینشی و دوست و دشمن بر سیاست های غرب به خصوص آمریکا در قبال پدیده هایی از قبیل گسترش دموکراسی، تروریسم و یا حقوق بشر حاکم بوده است.»

حاجی مینه در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه امروز منافع و امنیت غرب تحت تاثیر تررویسم قرار گرفته است، چرا نگاهی که در رسانه های غربی نسبت به ریشه تروریسم وجود دارد به سیاست مداران و تصمیم گیرندگان غربی تسری پیدا نمی کند؟، گفت: «این موضوع به شکاف میان نگاه سیاستمداران و نگاه دانشگاهیان و محققان برمی گردد که دسته دوم بیشتر بر منافع بلند مدت و پایدار در حوزه های تمدنی گسترده تاکید دارند، اما دسته اول بیشتر منافع کوتاه مدت را خصوصا در چارچوب بحث های حزبی و  انتخاباتی مدنظر قرار می دهند.»

وی ادامه داد: «لذا در منطقه خاورمیانه و روابطی که میان غرب و کشورهای این منطقه وجود دارد به خصوص بعد از انقلاب اسلامی که شاهد عبور از نگاه قدیمی غرب در چارچوب نظام دوستونی نیکسون (ایران و عربستان) هستیم، همواره یکی از متحدان اصلی غرب در منطقه خاورمیانه، عربستان بوده که به لحاظ اهمیت این کشور در استراتژی آمریکا (به لحاظ امنیتی و انرژی) سعی شده در چارچوب این روابط نسبت به مواردی همچون حقوق بشر و یا حمایت از تروریسم چشم پوشی شود.»

حاجی مینه گفت: «البته به دنبال برجام ما شاهد گشایش روابط دیپلماتیک با غرب خصوصا در قبال مسایل منطقه ای بوده ایم که در آینده با توجه به نقش ایران در برخورد و مقابله با داعش بر تغییر نگاه غرب در پذیرش نقش جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مبارزه با خشونت و افراط گرایی تاثیرگذار خواهد بود و این نهایتا به افزایش قدرت ایران در حوزه دیپلماتیک و روابط بین الملل و  حضور در نشست های منطقه ای از قبیل وین منجر می شود.»

وی ادامه داد: «نگاه آمریکا به منطقه نیز بیشتر «کشور محور» است و سعی می کند روابط خود را در چارچوب دوجانبه با بازیگران منطقه ای تعریف کند. لذا علی رغم افزایش انتقادات نسبت به سیاست های عربستان در رسانه های آمریکا، کاخ سفید بنا به منافع استراتژیک خود در خاورمیانه خصوصا مقوله های تعامل با جهان عرب، امنیت انرژی و امنیت اسرائیل، سعی می کند روابط رسمی خود را به دور از تاثیر این فاکتورها با ریاض تعریف کند. چنانکه این فاکتورها در 11 سپتامبر هم وجود داشت اما آن زمان هم نتوانست تاثیری جدی و دراز مدت بر روابط آمریکا با عربستان به لحاظ واگرایی داشته باشد.»

ایران باید در صف اول مبارزه با تروریسم قرار بگیرد
اما دکتر علی خرم استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «پاسخ به این سوال که آیا امکان جایگزین شدن عربستان به جای ایران در محور شرارت موردنظرِ آمریکا وجود دارد یا خیر به طور تشریحی مثبت است؛ اما باید گفت همیشه در جهان علی رغم حقایقی که وجود دارد هرگونه اقدامی منوط به هماهنگی، همکاری و یارگیری است.»

وی ادامه داد: «به طور مثال در آغاز جنگ عراق علیه ایران همه کشورهای منطقه و جهان می دانستند که عراق متجاوز است اما در طول هشت سال حاضر به اعتراف به این موضوع نشدند؛ تا اینکه با پایان جنگ از یکسو ایران با سازمان ملل همکاری کرد و از سوی دیگر عراق به کویت حمله کرد و ایران موضع عادلانه ای اتخاذ کرد و همچنین روابط خود را با قدرت های بزرگ تا حدودی بهبود داد که این موضوعات باعث شد دنیا به حق ایران اعتراف کند.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما خیلی تمایل نداریم که عربستان در محور شرارت قرار بگیرد، اما مایلیم عربستان از این افکار جاهلیت و استراتژی غلط و خوی عصبیتی که برای منطقه مضر است دست بردارد گفت: «برای رسیدن به این هدف نمی توان از یکسو با آمریکا مقابله کرد و از سوی دیگر انتظار داشت آنها ایران را از محور شرارت خارج کرده و عربستان را جایگزین آن کنند.»

وی ادامه داد: «لذا شرط اول برای رسیدن به این هدف انجام اقداماتی شبیه همان کاری است که دکتر روحانی در گفتگوی تلفنی با اولاند انجام داد و عنوان کرد ایران حاضر است با فرانسه در هر نقطه از جهان علیه تروریسم مبارزه کند. این موضع در جهان بسیار شاخص، قانع کننده و محبوب است و این نوع مواضع است که می تواند برای ایران امتیاز بیاورد و ایران باید بدون چشم داشت این موضع خود را ادامه دهد.»

خرم اظهار کرد: «ایران باید در مقابله با تروریسم با دیگر کشورها همکاری کند و راه دوستی با جهان در پیش بگیرد؛ چراکه ممکن است شُتر داعش خیلی زود جلوی در خانه ایران نیز بخوابد. ایران به دلیل اقداماتی که علیه داعش داشته اکنون هدف اول این گروه تروریستی است و لذا باید قبل از آنکه دیر شود جهان را پشت سر خود بیاوریم تا اگر خدای نکرده اتفاقات پاریس در ایران تکرار شد جهان یکپارچه از ما حمایت کند.»

وی افزود: «برای آنکه جهان از ما حمایت کند باید امروز ایران به صورت عملی در صف اول مبارزه با تروریسم قرار بگیرد و با همه کشورها در این راه همکاری کند.»