جلیل بیات در عصر ایران نوشت:
اظهارات اخیر رئیس کل بانک مرکزی در شورای روابط خارجی آمریکا و همچنین مصاحبه با شبکه بلومبرگ مبنی بر اینکه "برجام برای ایران تاکنون تقریبا هیچ دستاوردی نداشته است،" واکنش های مختلفی در جامعه به دنبال داشت. برخی افراد و گروهها که از ابتدا با برجام مخالفت می کردند این سخنان را نشانه شکست دولت در برجام و ادله ای در حقانیت سخنان خود ابراز کردند. از آن طرف موافقین برجام این سخنان را در راستای دیپلماسی رسانه ای و فشار به آمریکا برای دریافت امتیازات بیشتر یا تسریع در روند اجرای برجام دانستند.
فارغ از قضاوت درباره هر یک از این دو دیدگاه به نظر می رسد اشکالی در روند اجرای برجام پیش آمده است. سخنان اخیر دکتر ظریف در گفتگو با هفته نامه "اشپیگل" که بعد از سخنان دکتر سیف ایراد شده است موید این موضوع است. دکتر ظریف در این مصاحبه عنوان کرده: «اگر ما می‌خواهیم برجام در طولانی مدت دوام داشته باشد باید برای بیمه آن سرمایه گذاری کنیم. این واضح است که مردم ایران می خواهند نتیجه توافق هسته‌ای را ببینند.» ظریف با اشاره به اینکه هنوز موانعی در این راستا وجود دارد و بخصوص بانک‌های بزرگ برای بازگشت به تجارت با ایران از ترس مجازات های بالای آمریکا تردید دارند گفت: «ما از آمریکا تنها یک درخواست داریم و آن اینکه خود را قاطی مبادلات تجاری کشورها و بانک‌های بزرگ با ایران نکند.»
این سخنان و همچنین صحبت های بی پرده دکتر سیف در شورای روابط خارجی آمریکا صریحا حکایت از نقش مخرب (خواسته یا ناخواسته) یکی از اعضای گروه 1+5 (یعنی آمریکا) در روند اجرای برجام است. لذا به نظر می رسد اکنون که رایزنی ایران با این عضو گروه 1+5 چه در قالب رسمی و چه در قالب دیپلماسی رسانه ای به منظور پایان دادن به نقش مخرب خود در روند اجرای برجام راه به جایی نبرده است، وقت آن رسیده که ایران موضوع را به کمیسیون مشترک برجام گزارش کند.
این استدلال برخاسته از متن توافق برجام است که چنین پیش بینی را مدنظر قرار داده است. در بند 28 از متن اصلی برجام آمده: «گروه 1+5 و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، بر مبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و نیت این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند. گروه 1+5 کلیه اقدامات لازم را برای لغو تحریم ها به نحو مقتضی به عمل خواهند آورد و از تحمیل مقررات آئین نامه ای استثنائی یا تبعیض آمیز و الزامات شکلی به جای تحریم ها و اقدامات محدودیت ساز تحت پوشش این برجام، خودداری می ورزند.»
همچنین در بند 29 از همین سند تاکید شده: «اتحادیه اروپایی و دولت های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهداتشان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.»
در بند 26 نیز ذکر شده: «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد.» اکنون به نظر می رسد بر اساس همین سه بند ایران می تواند به دلیل اخلال در اجرای موفقیت آمیز برجام و عدم تمتع از لغو تحریم ها به کمیسیون مشترک شکایت برد.
این حق را بند 24 از متن اصلی برجام به صراحت برای ایران قائل شده است؛ آنجا که عنوان می کند: «چنانچه در هر زمانی پس از روز اجرا، ایران بر این اعتقاد باشد که هر تحریم یا اقدام محدودیت ساز مرتبط با هسته ای دیگری از یک عضو 1+5 در حال ممانعت از اجرای کامل لغو تحریم ها به نحو تشریح شده در این برجام است، عضو ذیربط برجام با هدف فیصله موضوع با ایران مشورت خواهد نمود و چنانچه توافق داشته باشند که لغو این تحریم یا اقدام محدودیت ساز مناسب میباشد، عضو مربوطه‌ی برجام اقدام مقتضی را به عمل خواهد آورد. در صورتی که قادر به فیصله این موضوع نباشند، ایران یا هر عضو گروه1+5 می توانند موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع نمایند.»
این عبارات صریح و گویا حاکی از آن است که اکنون ایران می تواند چنانچه محدودیتی در اجرای لغو تحریم ها یا متمتع شدن ایران از لغو تحریم ها وجود دارد، با توجه به ساز و کار مشخص شده، به دنبال ستاندن حق خود باشد. همچنین ارجاع درخواست ایران به کمیسیون مشترک می تواند توپ را به زمین طرف مقابل انداخته و به نوعی فشار مضاعفی را به آمریکا وارد کند. پیگیری و گسترش این موضوع در رسانه ها و افکار عمومی دنیا با این عنوان که ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده اما آمریکا با کارشکنی، ایران را مجبور به طرح شکایت در کمیسیون مشترک کرد، می تواند در راستای هدف ایران مثمر ثمر باشد.
