یادداشت دریافتی- حسن حمزه*؛ سفر اخیر اردوغان به روسیه كه اولین سفر بعد از سقوط جنگده روس توسط نیروهای ترك در نوامبر 2015 به شمار می آید حكایت از تغییر در سیاست خارجی انكارا دارد. این تغییر و چرخش ریشه در چند عامل مهم دارد:
سیاست امریكا در حمایت از شبه نظامیان كرد در سوریهكردهای سوریه موفق شدند در كارزار جنگ در سوریه از حمایت امریكا بهره مند شوند. امروز ایالات متحده كردها را بهترین و قابل اعتماد ترین متحد خود در كارزار جنگ نیابتی سوریه می داند. در همین راستا «پیتر كوك» سخنگوی وزارت دفاع امریكا در 25 فوریه 2016 در یك نشست خبری در جمع خبرنگاران اظهار داشت «کشورش به رغم درگیری آنکارا با کردهای سوریه، از این گروه حمایت می‌کند»
كوك در پاسخ سوال خبرنگاری كه در خصوص مواضع امریكا در برابر حملات متحد ائتلافی اش یعنی تركیه سوالی پرسید گفت: «آمریکا حمایت خود را از همه گروه‌هایی که در میدان نبرد با داعش حضور دارند اعلام می‌کند و این گروه‌ها، کردها را نیز شامل می‌شوند».
اردوغان در یكی از سخنرانی های خود در استانبول در تاریخ 11 june 2015 مدعی شد: «هم اکنون، پروژه‌ای جدی در جریان است، نقشه‌ای در مناطق شمالی سوریه در حال اجراست و این پروژه و نقشه توطئه آمیز از سوی کسانی که دوست به نظر می‌آیند، در حال اجراست»
این اظهارات تند و دیدگاه های متضاد و تضاد منافع بین انكارا و واشنگتن به اینجا ختم نشد. كودتای نافرجام نظامی 15 ژوئیه در تركیه باعث گردید تا انكارا انگشت اتهام خود را متوجه متحدان خود نماید. تركیه واشنگتن را متهم به دست داشتن در كودتای نافرجام تركیه نمود.
سلیمان سویلو وزیر کار ترکیه در مصاحبه با تلویزیون هابرتورک گفت: که آمریکا در پشت پرده کودتای نافرجام قرار دارد. این اتهام با واكنش جان كری وزیر خارجه امریكا مواجه شد. كری طی تماس نلفنی با همتای تركی اش ضمن رد این اتهامات و بی اساس خواندن آن گفته‌است که چنین ادعاهایی به روابط دو کشور را آسیب می‌زند.
سیاست های اتحادیه اروپا در خصوص حوادث اخیر تركیهكودتای نافرجام 15 ژوئیه 2016 در تركیه علاوه بر تأثیرگذاری بر روابط تركیه با امريكا بر رفتار این كشور با اتحادیه اروپا نیز تأثیر گذار بود و روابط انكارا با این اتحادیه پركشاكش و نوسان گردید.
دلیل این تحول در روابط در ابتدا ناشی از انتقاد صریح دولت تركیه از برخورد انفعالی و سرد اتحادیه اروپا و امریكا در قبال كودتای نافرجام در این كشور بود و در وهله دوم ناشی از انتقادات شدید سران و مقامات اروپایی و امریكا از نحوه برخورد انكارا با كودتاگران است.
اردوغان در سلسله نشست های خود بعد از كودتا بارها غرب را متهم به حمایت از تروریسم نمود غربی ها را ایستاده در کنار کودتاچیان معرفی و بیان نمود: «آن نیروهایی که از تبدیل شدن ترکیه به یک قدرت منطقه ای خوشحال نیستند، در این کودتا دست داشته اند». وی تصریح کرد: «آنها عواملی در داخل ترکیه دارند اما سناریو این کودتا خارج از ترکیه نوشته شده بود».
از جمله رئیس جمهوری ترکیه در 18 مرداد اظهار داشت: «غرب مردم ترکیه را در تحولات اخیر این کشور تنها گذاشت و چنانچه اروپا به تعهداتش در قبال ترکیه درخصوص لغو روادید سفر شهروندان ترکیه به اروپا عمل نکند، این کشورنیز توافق با اتحادیه اروپا در خصوص پناهجویان را لغو خواهد کرد».
اردوغان آلمان را برای انتقاد انتخاب کرد که دادگاهی در آن کشور به وی اجازه نداد از طریق ارتباط ویدئویی برای طرفداران خود که راهپیمایی برگزار کرده بودند به طور مستقیم سخنرانی کند.
از طرف دیگر، غربی ها اظهار می دارند، دولت تركیه در سركوب مخالفان روش افراط را در پیش گرفته است. در حقیقت روابط فی مابین به حدی آسیب دیده است و وارد مرحله تنش شده كه وزیر خارجه المان اشتاین مایر مذاكرات میان انكارا و برلین را به مذاكرات میان موجودات دو سیاره متفاوت شبیه سازی كرده است.
مسائل اقتصادیبنا بر گفته كارلوف سفیر تركیه در روسیه؛ در سال 2016 اقتصاد تركیه به واسطه تحریم های روسیه بیش از یازده میلیارد دولار آسیب می بیند. وی افزود: بیشترین خسارت هایی كه تركیه از تحریم های روسیه می بیند به واسطه قطع رفت و آمد توریست های این كشور و همچنین منع واردات محصولات كشاورزی است.
سالیانه 3 میلیون گردشگر روس از تركیه بازدید می كردند. پس از آلمان روسیه، بیشترین حجم گردشگر را روانه تركیه می كرد. بدین صورت غیبت و نبود حجم سنگین این توریست ها خسارت های سنگینی را به اقتصاد تركیه وارد نمود.
از منظر نویسنده حمایت امریكا از كردهای سوریه و اموزش و مسلح كردن آن ها، احتمال دخالت امریكا در كودتای نافرجام 15 ژوئیه تركیه، عدم همكاری لازم امریكایی ها در تحویل گولن، انتقاد سران اتحادیه اروپا و كشورهایی اروپایی در خصوص برخورد انكارا با كودتاچیان، تهدید اتحادیه اروپا مبنی بر بستن پرونده مذاكرات الحاق تركیه به اروپا، مواضع ناهمخوان سران اتحادیه اروپا، رویكرد تند المان و اتریش در قبال انكارا پس از كودتا و و مسائل اقتصادی عواملی هستند كه باعث تجدید نظر تركیه در خصوص حسنه كردن روابط با روسیه و احتمال پیوستن به محور روسیه، ایران و شد.
*كارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال افریقا
