سرنوشت داعش پس از آزادسازی موصل

فرارو- به نظر می رسد عملیات آزادسازی موصل با موفقیت در حال پیش روی است. با آزاد شدن موصل که در واقع مرکز اصلی تجمع تروریست های داعش است، این سوال مهم شکل می گیرد که سرانجام داعش چه خواهد شد؟ آیا داعش به پایان کار خود رسیده است؟ از آنجا که جبهه النصره در سوریه مورد حمایت آمریکا است و شاید داعش راه نفوذی به این کشور نداشته باشد، برخی از احتمال تداوم حیات این گروه تروریستی در افغانستان خبر می دهند، موضوعی که ماههاست مورد گمانه زنی مقامات ایران نیز واقع شده است. اما برخی دیگر شکست داعش در عراق را پایان این گروه تروریستی تلقی می کنند. آیا حذف داعش منتج به حذف تفکر داعشی نیز خواهد شد؟

پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل خاورمیانه و شبه قاره هند در گفتگو با فرارو گفت: «داعش جدا از اینکه توانست از یک فرصت استثنائی در سوریه و عراق استفاده کند و خلافت اسلامی خود را تشکیل دهد، صاحب تفکری است که در اندیشه اهل سنت از قدمت بسیار زیادی برخوردار است و آن احیای خلاف اسلامی در ارتباط با قدرت مسلمانان است.»

وی ادامه داد: «قبل از آخرین امپراطوری که ادعای خلافت داشت (عثمانی) در طول تاریخ دو خاندان دارای خلافت بودند که شامل امویان و عباسیان بودند و بعد از سقوط عثمانی اندیشه خلافت در شبه قاره هند بیشتر مطرح شد. اکنون دوباره در منطقه خاورمیانه اندیشه خلافت مطرح شده که داعش محصول نهایی آن بود که البته از قبل قابل پیش بینی بود که با رفتار خشنی که از خود بروز می دهند نتوانند زیاد دوام بیاورند.»

وی افزود: «اما باید تاکید کرد اندیشه خلافت جدا از داعش و جدا از تفکرات مشابه مانند القاعده و طالبان که کم و بیش بازسازی خلافت را لازمه قدرت گیری مجدد دنیای اسلام می دانند، استمرار خواهد داشت.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: «بنابراین می توان گفت با سقوط موصل کار گروه داعش در منطقه خاورمیانه پایان خواهد یافت اما اندیشه خلافت همچنان تداوم خواهد داشت و ممکن است تفکر داعش به مکان های دیگری همچون لیبی، سومالی، یمن، پاکستان، افغانستان و آسیای مرکزی منتقل شود و حتی ممکن است داعش تغییر اسم دهد چنانکه داعش قبل از اعلام خلافت توسط ابوبکر بغدادی، جزئی از سازمان القاعده محسوب می شد و بعدا به داعش تغییر نام داد.»

ملازهی در پاسخ به این سوال که آیا می توان به طور قطع موفقیت در عملیات آزادسازی موصل را پایان کار داعش در عراق و سوریه دانست، گفت: «البته وقتی از پایان کار داعش صحبت می کنیم باید کمی احتیاط کرد چراکه این تفکر در منطقه ریشه دارد و شرایط خاص زمانی و مکانی باعث طرح آن شد.»

وی ادامه داد: «لذا ممکن است با توجه به ائتلاف منطقه ای و جهانی که علیه داعش شکل گرفته این گروه دیگر نتواند جغرافیای تحت تصرف خود را حفظ کند.»

وی افزود: «اگر اهل سنت سوریه که جمعیت نسبتا بالایی دارند و در عراق نیز حدود 30 درصد جمعیت را تشکیل می دهند بعد از سقوط داعش بتوانند در چارچوب قدرت جایگاه خود را پیدا کنند تفکر داعش عقب نشینی خواهد کرد، اما اگر انحصار طلبی در عراق و دمشق همچنان ادامه یابد تفکر داعش مجددا امکان رشد پیدا خواهد کرد و طرفداران خاص خود را خواهد یافت. یعنی اگرچه در قالب داعش شکست بخورند اما در قالب گروههای دیگر ظهور و بروز خواهند یافت.»

ملازهی در پاسخ به این سوال که آیا انتقال تفکر داعش به دیگر مناطق توام با انتقال نیروهای کنونی این گروه خواهد بود؟، گفت: «نیروهای کنونی داعش چند ملیتی هستند که بخشی از آنها اعراب، بخشی ازبک و تاجیک، و بخشی دیگر ایغورهای چین، چچنی، گرجی، پاکستانی، افغانستانی و حتی اروپایی هستند.»

وی ادامه داد: «لذا احتمال دارد وقتی داعش در عراق و سوریه با شکست مواجه شود نیروهای قومی عرب آن به کشورهای عربی مانند لیبی و سومالی منتقل شوند. اما درباره نیروهای دیگر نشانه هایی وجود دارد که این نیروها به نام داعش در آسیای مرکزی خواهند رفت، چنانکه اکنون ازبک ها و تاجیک ها در سطوح بالای فرماندهی داعش حضور دارند.»

وی افزود: «لذا مجموعه شرایط را که در نظر بگیریم باید گفت بخشی مهمی از نیروهای داعش بعد از شکست در عراق و سوریه نمی توانند سرزمین در اختیار داشته باشند اما می توانند نیروهای خود را جابجا کنند.»

ملازهی درباره اختلاف داعش و القاعده و مناسبات میان آنها، گفت: «اختلاف داعش و القاعده روشن است و داعش از درون القاعده بیرون آمد چراکه ایمن الظواهری بعد از اسامه بن لادن خشونت را تایید نکرد و معتقد بود وقتی با خشونت عمل شود پایگاه اجتماعی از دست می رود. لذا الظواهری با شیوه داعش و به خصوص درباره ایجاد جنگ شیعه و سنی توسط داعش مخالفت کرد و معتقد بود نمی توان با همه دنیا وارد جنگ شد و امیدوار به پیروزی بود که امروز به نظر می رسد دیدگاه الظواهری عاقلانه و درست تر بوده است.»

وی ادامه داد: «اختلاف دوم این است که اگرچه القاعده نیز به دنبال خلافت است اما معتقد نبود که خلافت را باید در سرزمینی بوجود آورد که همه را علیه خود کرد. لذا این احتمال وجود دارد که القاعده تلاش کند بخش هایی از نیروهای داعش را بعد از شکست در خاورمیانه جذب خود کند.»

وی افزود: «در مجموع می توان گفت داعش با شکست در خاورمیانه اگرچه تضعیف خواهد شد اما تفکر این گروه (تفکر خلافت اسلامی) از بین نخواهد رفت و می تواند طرفداران خاص خود را داشته باشد، اما قطعا داعش دیگر سرزمین نخواهد داشت و به این سادگی نخواهد توانست سرزمینی را بدست آورد.»