فرارو- به عقیده برخی از ناظران نکته مهم زمانی آشکار می شود که نحوه برخورد
حاکمیت با سرویس دهنده های داخلی را نظاره کنیم. آنجاست که درک خواهیم کرد
مسئله فیلترینگ بیش از آنکه اخلاقی و اجتماعی باشد سیاسی است. به عقیده این ناظران
مجموعه حاکمیت زمانی می تواند دغدغه خود در مسائل اخلاقی و اجتماعی را پوشش
دهد که با آزادی بیان و محتوا در شبکه ها و سرویس دهنده داخلی امنیتی و
سیاسی برخورد نکند؛ و اجازه دهد مردم به آزادی نشر و آزادی بعد از نشر در
سرویس دهنده های داخلی اعتماد کنند. به گزارش فرارو، با افزایش 45.5 درصدی بودجه شورای عالی فضای مجازی در سال 1396 دست این شورا برای تصمیم‌گیری، رصد و اعمال قانون بر فضای مجازی بازتر خواهد شد. رشدی که بودجه این شورا را در سال آینده به رقم چهار میلیارد و ۸۵۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان خواهد رساند. ناگفته نماند، از همین بدو امر سرنوشت دو و نیم میلیارد از بودجه نزدیک5میلیاردی این شورا مشخص شده است.
قرار است حدود یک میلیارد و ۴۵۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان به حقوق و مزایای عوامل این مرکز باشد و حدود یک میلیارد نیز سرمایه عمرانی است. شواهد نشان می‌دهد این شورا بیش از یک، سوم بودجه‌اش را به حقوق و مزایای کارمندانش اختصاص خواهد داد و این رقم نیز نشان می‌دهد که این شورا در آینده دستگاهی عریض و طویلی خواهد شد که حجم حقوق کارمندانش به رقم یک و نیم میلیارد میرسد و احتمالا بودجه اندکی را به پژوهش و ارزیابی درست فضای مجازی اختصاص خواهد داد.
یک محاسبه ساده نشان می‌دهد سرنوشت فضای مجازی کشور در سال آینده با همین 2میلیارد و 400 میلیون باقی مانده تعیین میشود اما رویکرد اعضای این شورا نشان می‌دهد بسیاری از آنها آدرس را اشتباه رفته‌اند.
گره کار از نظر فعالان عرصه مجازی و مسئولان کاملا متفاوت استاز نظر علیرضا شیرازی، مدیر بلاگفا مسئله اصلی تقویت فضای مجازی ایران، عدم دخالت دولت است. نکته‌ای که احتمال هیچ یک از اعضای شورای عالی مجازی به آن توجهی ندارند. وی در همین رابطه به فرارو می‌گوید: «افرادی که می‌خواهند فعالیت کنند باید احساس آرامش داشته باشند اما در کشور ما هر وقت دولت وارد این محیط شده ماجرا بدتر شده است؛ یک زمانی مباحث قضایی مطرح بود و امروز کاغذبازی‌های مربوط به دریافت مجوز دردسر آفرین شده است.»
اما از سوی دیگر دادستان کل کشور می‌گوید: «چگونه میشود گفت که فضای مجازی باید کاملا آزاد باشد. این وظیفه ماست که با ورود هر کس از طریق فضای مجازی و اعمال و رفتار آنها که قصد دارند از طریق فضای مجازی جوانان ما را دچار مشکلات اخلاقی کنند، برخورد کنیم و از این آقایان که می‌گویند فضای مجازی باید کاملا آزاد باشد، باید پرسید که آیا شما اجازه می‌دهید هر کسی بدون اجازه وارد خانه یا اتاق خواب شما بشود.»
با افزایش ضریب نفوذ اینترنت در میان کاربران ایرانی و عمومی شدن آن و همینطور افزایش پایگاه و شبکه‌های اجتماعی و سرگرم کننده در فضای مجازی، گروهی از اصولگرایان نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی کردند و تاکنون فیلترینگ تنها راه حل برای نظارت بر فضای مجازی بوده است.
بدبینی به فضای مجازی از کجا نشات می گیرد؟ بسیاری ابزارهای مجازی را عاملی برای ترویج بی‌اخلاقی و شکست تحکیم خانواده می‌شناسند؛ در همین باره دادستانی کل کشور می‌گوید: «چطور وقتی وزیر بهداشت برای درمان بیماری‌ها و مبارزه با آنها بودجه می‌خواهد، ما چیزی نمی‌گوییم. ولی از ما توقع دارند که با این میکروب‌هایی که قصد دارند بنیان خانواده را بر هم بزنند، مقابله نکنیم و آنها را آزاد بگذاریم از آقایانی که می‌گویند، فضای مجازی باید آزاد باشد. این سوال را می‌پرسم که اگر دستاورد این آزادی این باشد که پسر شما به دختر شما تجاوز کند، چه کسی را باید ملامت کرد؟»
منتظری ادامه می‌دهد: «شما می‌گویید از این مسائل به واسطه آزادی فضای مجازی اتفاق نیفتاده من به استناد پرونده‌های موجود می‌گویم که از این قسم اتفاقات بسیار است و در مورد این اتفاقات چه کسی را باید ملامت کرد؟ ما در قبال جوانان مسئول هستیم و امروزه به واسطه مسئولیتی که داریم در حکم غریق نجات هستیم و باید جوانان را از این گردابی که در آن گرفتار هستند، نجات دهیم.»
هادیانفر، رییس پلیس فتا در همین رابطه می‌گوید: «امروزه 20 درصد از جرائم در اینستاگرام اتفاق می‌افتد که پلیس فتا این مشکلات را نیز برطرف می‌کند. از 152 پیام‌رسان فعال در دنیا در حال حاضر 52 پیام‌رسان در کشور فعال هستند که نیاز است 30 پیام‌رسان فیلتر شوند.» وی همچنین عنوان می‌کند که 66 درصد جرایم اینترنتی شبکه‌های موبایل محور در تلگرام رخ داده وکمتر از دو درصد نیز مربط به واتس‌آپ است.
محمود واعظی، دیگر عضو شورای عالی مجازی نیز معتقد به نظارت بیشتر بر کانال‌های شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان است. وی در همین رابطه می‌گوید: «بر اساس آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، مصوب شده که کانال‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی مختلف بیش از حد خاصی عضو دارند و مشغول به فعالیت‌های خبری و اطلاع رسانی هستند باید از مراجع مرتبط مجوزهای لازم را دریافت کنند.»
به عقیده برخی از ناظران نکته مهم زمانی آشکار می شود که نحوه برخورد حاکمیت با سرویس دهنده های داخلی را نظاره کنیم. آنجاست که درک خواهیم کرد مسئله بیش از آنکه اخلاقی و اجتماعی باشد سیاسی است. به عقیده این ناظران مجموعه حاکمیت زمانی می تواند دغدغه خود در مسائل اخلاقی و اجتماعی را پوشش دهد که با آزادی بیان و محتوا در شبکه ها و سرویس دهنده داخلی امنیتی و سیاسی برخورد نکند و اجازه دهد مردم به آزادی نشر و آزادی بعد از نشر در سرویس دهنده های داخلی اعتماد کنند.
در همین رابطه اما مدیر آپارات در گفتگو با فرارو توضیح داد که رفتار حاکمیت با سرویس دهنده های داخلی سخت تر از سرویس دهنده خارجی است و آنها تنها انتظار برخورد برابر را دارند و نه چیزی فراتر از آن. محمدجواد شکوری مقدم در همین رابطه گفت: «اصل قضیه این است که سرویس دهنده‌های داخلی در یک رقابت ناعادلانه با خارجی‌ها هستند. علت این وضعیت هم آن است که از نظر محتوایی سرویسهای خارجی بسیار راحت محتوای خودشان را داخل کشور منتشر می‌کنند که این آزادی عمل دلیل اصلی روی آوری مردم به اینستا و تلگرام است؛ فضای بازیی که مردم راحت می‌توانند هر چیزی را در آن منتشر کنند.»
وی در همین رابطه یادآور شد: «این در حالیست که بر روی سرویسهای داخلی سخت‌گیری‌های شدیدی است و این به این سرویس‌ها لطمه می‌زند. توجه داشته باشید وقتی می‌گویم هر محتوایی نباید ذهن‌ها به سمت محتواهای غیراخلاقی برود بلکه منظور سخت‌گیری‌هایی است که بر سرویس دهنده دخالی اعمال می شود و شرایط رقابت را به هم می‌زند.»
دفاع از خودکفایی با رنگ و بوی امنیتی و پلیسی
منتظری دادستانی کل کشور در عین اعتقاد به برخورد انتظامی مدافع استقلال فضای مجازی نیز هست و در همین رابطه می‌گوید: «اینکه برای استفاده از فضای مجازی از امکانات خارجی‌ها استفاده می‌کنیم، مغایر این استقلال است. در فضای مجازی هم باید مستقل باشیم.» ایده‌ای که امروزه خیلی از مهندسان و صاحبان ایده به دنبال آن هستند و حتی گام‌هایی برای آن برداشته‌اند.
اما کار جایی خراب میشود که راهکارهای این عضو شورای عالی مجازی برای خودکفایی کشور در فضای مجازی تبدیل به مانع و عامل دفعی آن میشود؛ در همین رابطه کافیست به بخش دیگری از اظهار نظر دادستانی کل کشور توجه کنیم: «در فضای مجازی هم باید مستقل باشیم؛تا بتوانیم به این وسیله آن را مدیریت کنیم و اختیار این فضا را در اختیار داشته باشیم. بنده از اعضای شورای عالی فضای مجازی و کمیته تعیین مصادیق مجرمانه گله‌مند هستم که کم‌کاری می‌کنند.» گلایه‌ای که نشان می‌دهد رنگ و بوی امنیتی دارد و خبری از تقویت کارآفرینان فضای مجازی در آن نیست.
بومی سازی الزامی نیست یک انتخاب استعلیرضا شیرازی مدیر پایگاه بلاگفا در رابطه با استقلال و بومی‌سازی فضای مجازی در گفتگو با فرارو می‌گوید: «باید به این نکته مهم توجه داشت که بومی‌سازی نه الزام است و نه ضروری بلکه یک انتخاب است که به وضعیت اقتصادی، توانایی فنی و علاقمندی جامعه مربوط است. در کشور ممکن است شرایطی به وجود بیاید که سرمایه‌ها به سمت برخی ایده‌ها جلب شوند.»
اگر بخواهیم تاریخ پدیده تقابل با فضای اینترنت را بسیار خلاصه و گذرا بیان کنیم باید از ورود وبلاگ آغاز کنیم. وبلاگ ابزاری تحت وب بود که فضای ساده و نوشتاری را در اختیار کاربر قرار می‌دهد؛ آشنایی ایرانیان با این ابزار در ابتدا به واسطه یکی-دو پایگاه خارجی بود؛ بعد از مدتی سرویس پرشین بلاگ مترصد ایجاد این محیط به صورت بومی و به زبان فارسی شد و البته پس از آن سرویس دهنده‌های دیگری نظیر بلاگفا نیز وارد میدان شدند و امکاناتی را در اختیار کاربران فارسی زبان قرار می‌دادند.
شکوری مقدم نیز ضمن اشاره به ایده بومی سازی توان مهندسی و تکنولوژیک سرویس های اینترنتی تاکید کرد: «به نظر ما محتوا حرف اصلی را می‌زند و دیتاسنتر کجاست و این‌ها همیشه در مقام دوم است. من معتقدم تلگرام و... اوضاع راحت‌تری نسبت به ما دارند من امیدوارم این اتفاق برای سرویسهای داخلی هم بیافتد تا آنها بتوانند به راحتی محتوای خود را منتشر کنند.»
نگاه امنیتی و انگیزه کُشبا این حال تجربه مدیریت پرشین بلاگ و بلاگفا چندان خوش نیست و میتواند انگیزه افراد صاحب ایده را از بین ببرد. علیرضا شیرازی، مدیر بلاگفا و مهدی بوترابی، مدیرپرشین بلاگ تاکنون بارها به مراجع قضایی احضار شده و حتی کار به بازداشت و زندانی شدنشان نیز کشیده شده است. جایی که آنها باید پاسخگوی مواردی می‌بودند که کاربران در صفحات خود گذاشته بودند. برای نمونه در اریبهشت 1389 مدیر بلاگفا به دلیل محتوای داخلی یکی از کاربرانش بازداشت میشود.
در سال 89 گروهی از مدیران سایتهای ارائه دهنده بلاگ با انتشار متنی تحلیل کردند آنچه از برایند عملکرد فعلی نهاد فیلترینگ مشاهده میشود ارسال دعوت نامه غیر رسمی برای کاربرانی ایران جهت استفاده از سرویسهای خارجی است. متأسفانه کاربرانی که با توجه به روند فعلی فیلترینگ استفاده از سرویسهای وبلاگ خارجی را مطمئن‌تر از نمونه‌های داخلی می‌دانند هر روز بیشتر می‌شوند.»
علاوه بر محدودیتهای امنیتی و انتظامی صاحبان ایده‌های قابل اجرا در فضای مجازی، این کارآفرینان با مسائل دیگری هم دست و پنجه نرم می‌کنند.
رانت دولت؛ از صفحه فیلترینگ تا تزریق پولرانت فعالیت جزو مهمترین موانع توسعه شرکتهای مجازی است.
علیرضا شیرازی، مدیر بلاگفا در همین باره می‌گوید: «دولت کارهایی می‌کند که در نهایت به ضرر شرکت‌ها تمام میشود؛ دولت بعضا در قالب کمک به شرکت‌ها پول‌هایی را تزریق می‌کند که امکان رقابت را از بین می‌برد.» وی در همین رابطه توضیح داد: «هیچ جای دنیا پهنای باند مجانی نمی‌دهند ولی در ایران بسیاری از شرکت‌ها پولی بابت پهنای باند خود پرداخت نمی‌کنند و همین وضعیت شرایط رقابت برابر را برهم می‌زند.»
مدیر بلاگفا اضافه کرد: «دولت از جیب کاربران ایرانی پول می‌گیرد و فایده‌اش را دیگران می‌برند.»
پایگاهی مانند آپارات که نسخه بومی شده و بدیل سایت یوتیوب( از شرکتهای وابسته به گوگل) تلاش کرد تا با بکارگیری توان ایرانی به نیازهای بومی ایرانیان پاسخ دهد؛ در مهر ماه سال جاری بود که خبر شکایت صدا و سیما از سایتهای وابسته به آپارات بسیاری از فعالین و کارآفرینان فضای مجازی را ناامید کرد.
شکایتی که پس از اجرایی شدن دو ایده خلاقانه این سایت(فیلمبیو و آپارات کودکان) طرح شد و دلیل آن این بود که صدا وسیما مدعی شده بود، این سایت از این سازمان مجوز نگرفته است مجوزی که به تعبیر یکی از فعالان فضای مجازی مشخص نیست از جانب چه کسی به صدا و سیما تفویض شده است.
روشن است نتیجه این شکایت‌ها در عمل پالسی به سرمایه‌گذاران ایده‌های خلاقانه و بومی در فضای مجازی مخابره کرد مبنی بر اینکه، سرمایه‌گذاری در فضای مجازی بومی ایران آینده و عاقبت ندارد. همین ناامیدی سرمایه‌گذاران کافیست تا روز به روز فضای مجازی ایران از استقلال و خودکفایی فاصله بگیرد و ایده‌های ایرانیان سرکوب شود.
مدیران وبلاگ‌ها معتقدند فضای رانتی در مدیریت شبکه‌های مجازی ابعاد دیگری هم دارد. این مدیران در طی نامه‌ای مشترک اعلام کرده‌اند: «نکته مهم دیگر محتوای صفحه جدید فیلترینگ می باشد که گویی قرار است از سایتهای ایرانی حمایت نموده و کاربران را به سایتهای جایگزین مشابه راهنمایی کند. در حالیکه عملاً با سیاست جدید کارگروه تعیین مصادیق، که نامشان در صفحه فیلترینگ نیامده است وارد رقابت سایت های داخلی شده است و اقدام مزبور نقض حقوق سایر سایت های ایرانی است.»
علیرضا شیرازی در پایان به فرارو گفت: «مهمترین کمک دولت عدم دخالت است و اینکه اجازه دهد فضا توسط بخش خصوصی هدایت و مدیریت شود.» وی با یادآوری دوران آغاز فعالیت بلاگفا گفت: «بلاگفا زمانی آمد که همه سرویس دهنده وبلاگ خارجی نیز باز بودند اما بلاگفا در همان شرایط توانست رقابت کند و موقعیت خود را به دست بیاورد.»
وی در نهایت گفت: «فعالین مجازی داخلی از دولت انتظار دارند همان رفتاری را داشته باشند که فضاهای مجازی خارجی دارد اما در شرایط فعلی دولت انتظارات بیشتری از سرویس دهنده داخلی دارد و به نوعی تبعیض‌آمیز رفتار می‌کند.»
مدیر سایت آپارات نیز در گفتگو با فرارو خسارات ناشی از این سخت‌گیری‌ها را یادآور شد و گفت: «اگر بنا باشد تنها به این دلیل که ما در داخل کشور فعالیت می‌کنیم نظارت افزایش پیدا کند قطعا در بلند مدت خسارات جدی کشور می بیند و به نظر من در فضای کلی این کار خارج از تمام اهداف و استراتژی‌های کشور در تولید محتوای بومی است بهترین تصمیم این است که هر تصمیمی برای سرویس خارجی گرفته میشود برای داخلی ها هم گرفته شود»
وی در ادامه با بیان اینکه اعمال محدودیت بر سرویس‌دهنده خارجی را به نفع سرویسهای ایرانی‌ها نخواهد بود تاکید کرد: «من نظرم این هست که آنها را محدود نکنند و ما را آزادتر بگذارند محدود شدن آنها به نفع فضای سرویس دهنده های داخلی و فضای کسب و کار آنلاین کشور نیست.»
تلگرام مال خودشونه اینه همش فیلمه!