هنگامی که محافظان با جنازه آیت‌الله در آب مواجه می شوند تلاش می کنند ایشان را از آب بیرون بیاورند و عملیات احیا را روی ایشان انجام بدهند که در این زمینه توفیقی به دست نمی آوردند.
رحلت آیت‌الله هاشمی برای مردم ایران و اعتدالگرایان یک مصیبت عظیم و جانکاه بود به شکلی که آثار این اتفاق در فضای جامعه به چشم می خورد و اکثریت هنوز در شوک این ارتحال ناگهانی هستند. برای آگاهی از جزئیات بیشتر درباره فوت آیت‌الله هاشمی و همچنین پیامدهای آن با دکتر سیدمحمود علیزاده طباطبایی وکیل خانواده آیت‌الله هاشمی گفتوگو کردیم.
علیزاده طباطبایی در گفتوگو با آرمان با اشاره به جزئیات جدید از درگذشت آیت‌الله به نقل خاطراتی نیز از ایشان می‌پردازد که متن آن در ادامه می آید:
وزیر بهداشت عنوان کرده‌اند که آیت‌الله هاشمی دیابت داشته‌اند. آیا این مسائل در رحلت آیت‌الله هاشمی تاثیرگذار بوده است؟
رحلت آیت‌الله هاشمی قطعا به خاطر دیابت نبوده است و ایشان به دلیل عارضه قلبی فوت شده‌اند.از سوی دیگر آنژیویی که ایشان انجام داده‌اند تنها برای اطلاع از سلامتی بوده و ایشان هیچ‌گونه مشکل قلبی نداشتند. بر اساس اظهارات آقای رجایی یک پزشک آلمانی چند ماه پیش قلب آیت‌الله هاشمی را معاینه کرده بودند که در این زمینه هیچ مشکلی وجود نداشت.
در لحظه مرگ، آیت‌الله هاشمی در چه وضعیتی قرار داشتند؟
آیت‌الله هاشمی هفته‌ای دو جلسه ورزش می کردند و روز یکشنبه برای ورزش به استخر «کوشک» رفته بودند. این استخر تحت نظارت حفاظت مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و شخص دیگری نمی‌توانست از آن استفاده کند. آیت‌الله هاشمی اجازه نمی دادند که در زمان ورزش ایشان دوربین‌ها روشن باشد و محافظان نیز در اطراف ایشان حضور نداشتند. به همین دلیل هنگامی محافظان ایشان از مساله مطلع می شوند که کار از کار گذشته بود.یعنی آیت‌الله هاشمی قبل از این که به بیمارستان برسند رحلت کرده بودند.
در روزهای قبل از فوت هیچ علامتی از بیماری در ایشان مشاهده نشده بود؟
خیر. ایشان در روزهای قبل مثل همیشه سالم و سرزنده بودند و هیچ علامتی از بیماری در ایشان مشاهده نمی‌شد.
چرا تیم پزشکی در لحظه درگذشت، همراه آیت‌الله هاشمی نبوده است؟
آیت‌الله هاشمی چون احساس می کردند هیچ‌گونه مشکلی ندارند تمایلی به استفاده از تیم پزشکی نداشتند.
چرا در روزهای فوت آیت‌الله هاشمی محل دفن ایشان مرتب تغییر می کرد؟ آیا ایشان در وصیت نامه خود به محل دفن اشاره نکرده بودند؟
در وصیت‌نامه اشاره‌ای به محل دفن نشده بود و به همین دلیل تصمیمات زیادی در این زمینه اتخاذ شد.بنده از حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی شنیدم که عنوان می‌کردند آیت‌الله هاشمی در گذشته دوست داشتند که در مشهد مقدس دفن شوند اما یک ماه پیش و در دیدار با آقای طباطبایی عنوان کرده بودند که تمایل دارند در قم و در جوار حضرت معصومه (س) دفن شوند. با این وجود خانواده ایشان تصمیم گرفتند که آیت‌الله هاشمی در جوار مرقد مطهر حضرت امام (ره) دفن شوند. در سال۵۸ که آیت‌الله هاشمی مورد سوءقصد قرار گرفتند واکنش حضرت امام (ره) در این زمینه بسیار جدی و سنگین بود به شکلی که عنوان کردند:«هاشمی زنده است تا نهضت زنده است».
پس از این سوءقصد حضرت امام (ره) منزلی را اجاره کردند که کنار منزل آیت‌الله هاشمی بود.به همین دلیل نیز خانواده ایشان تصمیم گرفتند آیت‌الله هاشمی در کنار مراد خود یعنی حضرت امام (ره) دفن شود.البته در این زمینه برخی از دوستان ایشان یک نگرانی داشتند و آن این بود که احتمال می دادند اگر آیت‌الله هاشمی در بهشت زهرا (ره) دفن شود، به همان شکل که در دوران حیات خود مورد اهانت برخی افراد قرار گرفتند به آرامگاه ایشان نیز اهانت شود و برخی تلاش کنند مقبره ایشان را خراب کنند. به همین دلیل تصمیم گرفته شد ایشان در حرم حضرت امام (ره) دفن شوند.
شبی که این اتفاق رخ داد واکنش فرزندان و نزدیکان آیت‌الله هاشمی چگونه بود؟
این مساله برای همه اعضای خانواده غیرمنتظره بود و هیچ کس باور نمی کرد که آیت‌الله هاشمی فوت شده است.دختران ایشان یعنی فاطمه و فائزه خیلی بی تابی می کردند اما پسرها پذیرفته بودند که این مساله تقدیر الهی بوده است.
آخرین بار چه زمانی با آیت‌الله هاشمی دیدار داشتید؟
بنده دو یا سه روز قبل از رحلت با ایشان دیدار داشتم. ایشان یک ماموریت به بنده دادند که بنده نیز آن ماموریت را انجام دادم و گزارش آن را خدمت آیت‌الله ارائه کردم.زمانی که بنده با آیت‌الله دیدار داشتم هیچ گونه علائم بیماری در ایشان وجود نداشت و ایشان در سلامت کامل به سر می بردند.آیت‌الله هاشمی از نظر جسمی در وضعیت بسیار خوبی به سر می برند و از نظر روحی نیز همواره دارای روحیه باطراوت و شادابی بودند.
اولین افرادی که متوجه مرگ آیت‌الله هاشمی شدند چه کسانی بودند؟
اولین افراد محافظان ایشان بودند. هنگامی که محافظان با جنازه آیت‌الله در آب مواجه می شوند تلاش می کنند ایشان را از آب بیرون بیاورند و عملیات احیا را روی ایشان انجام بدهند که در این زمینه توفیقی به دست نمی آوردند. سپس ایشان را به بیمارستان منتقل می‌کنند که گویا مرگ در راه بیمارستان اتفاق افتاده بوده و تلاش پزشکان در بیمارستان نیز به نتیجه نمی‌رسد.
آیا فوت در زمانی که آیت‌الله در استخر حضور داشتند اتفاق افتاده است؟
بله. ایشان تا ساعت ۵ عصر در مجمع تشخیص مصلحت حضور داشتند. پس از آن نماز خود را میخوانند و برای ورزش وارد آب می شوند. پس از مدتی که ایشان وارد آب می شوند گویا عارضه قلبی رخ می دهد. بر اساس اظهارات محافظان به دستور آیت‌الله تمامی دوربین‌ها خاموش بوده‌اند و هیچ تصویری از این اتفاقات ثبت و ضبط نشده است.
خانم عفت مرعشی همسر آیت‌الله هاشمی چگونه از رحلت آیت‌الله مطلع شدند؟
گویا در ابتدا به ایشان اطلاع نمی‌دهند و پس از مدتی مساله را با ایشان در میان می گذارند.خانم عفت مرعشی از نظر سنی تقریبا با آیت‌الله هاشمی همسن بودند و به همین دلیل صلاح دانسته شده بود در ابتدا به ایشان اطلاع داده نشود. به هر حال ایشان نزدیک به۵۰ سال با آیت‌الله هاشمی زندگی کرده بودند و بهتر از همه ایشان را می شناختند و بیشتر از همه قدر آیت‌ا... را می دانستند.
آیا آیت‌الله هاشمی یک وصیت نامه داشتند و یا چند وصیت نامه؟
بنده اطلاع دقیقی از این مساله ندارم و آقا محسن فرزند ارشد آیت‌الله باید در این زمینه پاسخگو باشند.
شما آخرین بار چه زمانی با خانواده آیت‌الله هاشمی دیدار داشتید؟
بنده چند روز پیش و با اعضای انجمن حمایت از آزادی مطبوعات خدمت خانواده آیت‌ا... هاشمی رسیدیم.در این جلسه خانم عفت مرعشی عنوان می کردند که من هر روز صبح عادت داشتم با صدای قنوت آیت‌ا... از خواب بیدار شوم که متاسفانه پس از درگذشت ایشان دیگر به سختی روز خود را آغاز می کنم.
شرایط مرخصی گرفتن مهدی هاشمی از زندان به چه صورت است؟ آیا بیماری ایشان رو به بهبودی است؟
مهدی هاشمی جانباز شیمیایی دفاع مقدس است و به همین دلیل برخی اوقات نیاز است که در بیمارستان بستری شوند.متاسفانه برخی عنوان می کنند مهدی برای مرخصی‌های خود از امتیازاتی برخوردار است که بنده این مساله را تکذیب می کنم و عنوان می کنم که مهدی از هیچ امتیاز خاصی برای مرخصی استفاده نمی کند. درباره مرخصی ایشان برای درگذشت آیت‌الله هاشمی نیز باید عنوان کنم این جزئی از قوانین زندان است که اگر بستگان نزدیک زندانیان فوت کردند زندانی می‌تواند با صلاحدید مسئولان زندان برای مراسم تشییع بستگان خود مرخصی بگیرد.این مساله نیز به همه زندانیان مربوط میشود و مختص به مهدی هاشمی نیست.
دیدگاه شما درباره تشییع جنازه آیت‌الله هاشمی چیست؟ آیا پیش‌بینی حضور جمعیت چند میلیونی را می‌کردید؟
مردم در واقع حق مطلب را ادا کردند و از مقام و جایگاه و زحماتی که آیت‌الله هاشمی برای کشور کشیده بودند به شکل شایسته ای قدردانی کردند.امیر کبیر در جایی عنوان کرده بود: «من ابتدا فکر می‌کردم باید پادشاه یک کشور آگاه باشد تا مملکت پیشرفت کند. پس از مدتی متوجه شدم که مردم یک کشور باید آگاه باشند تا کشور پیشرفت کند».به همین دلیل مردمی که در تشییع جنازه آیت‌الله هاشمی شرکت کردند همگی با آگاهی از جایگاه و خدماتی که آیت‌الله هاشمی انجام داده بود در مراسم ایشان شرکت کردند.
فقدان آیت‌الله هاشمی چه پیامدهایی برای فضای سیاسی ایران خواهد داشت؟
مردان بزرگ هیچ گاه نمی‌میرند و همواره در نزد مردم خود زنده‌اند. هاشمی بزرگ بود. هنگامی که مجلس اول شورای اسلامی تشکیل شد همه بزرگان نظام اعم از مهندس بازرگان، شهید چمران، شهید رجایی و شهید باهنر حضور داشتند.با این وجود آیت‌الله هاشمی ریاست مجلس را برعهده داشتند و نقشی کلیدی در تصمیمات آن مقطع انقلاب داشتند. مهم‌ترین خصوصیات آیت‌الله هاشمی بن بست شکنی در مشکلات سخت و لحظات نفس گیر بود. آیت‌الله هاشمی نمادی از فرایند عرفی‌شدن روحانیت شیعه بود.
از صدر اسلام تاکنون روحانیت نقش ویژه‌ای در اداره جامعه داشته است. این در حالی است که در فقه اسلامی دو نوع حکم برای اداره جامعه وجود دارد: «احکام امضایی» و «احکام تاسیسی»؛ احکام تاسیسی مربوط به مسائلی می شد که عقل انسان نمی توانست آنها را درک کند و نمی‌توانست به آنها ورود کند و بیشتر مربوط به امر «قدسی» بود.در احکام تاسیسی فرد و جامعه به دلیل اعتمادی که به گفتار و رفتار رسول خدا (ص) دارد مسائل را می پذیرند و خود ورود نمی کنند. این در حالی است که در احکام امضایی فرد و جامعه می توانند به مسائل مختلف ورود کنند و بر اساس مصلحت تصمیم گیری کنند.در مجلس شورای اسلامی اول برخی از مصوبات مجلس مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفت.
شورای نگهبان با برخی سختگیری ها و ریزبینی به مسائل نگاه می کرد. در این مقطع زمانی آیت‌ا... هاشمی نزد حضرت امام (ره) رفتند و عنوان کردند با سختگیری های زیاد نمی توان جامعه را به خوبی اداره کرد و اداره جامعه نیازمند سعه صدر بیشتری است.آیت‌الله هاشمی همواره به دنبال تغییر و تحول بود و معتقد بود برای زندگی در عصر مدرن باید برخی عناصر مدرن را وارد زندگی مردم جامعه کرد تا جامعه از پیشرفت و ترقی علمی عقب نماند.
نکته جالب در این زمینه این بود که حضرت امام (ره) نیز با دیدگاه‌های آیت‌ا... هاشمی موافق بودند و از دیدگاه‌های ایشان حمایت می کردند. در نتیجه آیت‌الله هاشمی کمک بسیار بزرگی به مساله قانونگذاری مدرن و امروزی در جامعه ایران کرد و اجازه نداد قوانین کشور با سختگیری مدون شود. به همین دلیل در شرایط کنونی جامعه ما برای تصمیم‌گیری درباره آینده خود با مانع مواجه نیست.
وجه بارز شخصیت آیت‌الله هاشمی که ایشان را نسبت به دیگران متمایز می‌کرد بردباری و واکنش منطقی و معقول نسبت به ناملایمات بود. دلیل این مساله چه بود؟
بنده در پاسخ به سوال شما یک خاطره از آیت‌الله هاشمی نقل می‌کنم. یک‌بار آیت‌الله هاشمی قبل از رسیدن به منزل با بنده تماس گرفتند و خواستند که من به منزل ایشان بروم. در آن مقطع زمانی فائزه، مهدی و آقای مرعشی در بازداشت موقت به سر می بردند و به همین دلیل فشار زیادی روی خانم عفت مرعشی وجود داشت.به همین دلیل هنگامی که آیت‌الله هاشمی وارد منزل شدند خانم مرعشی خطاب به آیت‌الله عنوان کردند: «چرا از حرف زدن می ترسید؟ شما در جوانی برای گفتن حرف حق از هیچ چیز نمی ترسیدید؟ چه شده که اکنون از سخن گفتن هراس دارید؟ من این بچه‌ها را جلوی زندان‌های شاه بزرگ کرده‌ام».
در این لحظه بغض گلوی آیت‌ا... را گرفت و عنوان کردند: «من این انقلاب را پایه گذاری کرده‌ام و نسبت من با دیگران به این انقلاب مانند مادر و دایه است.در نتیجه سخنی به زبان نخواهم آورد که انقلاب به خطر بیفتد».آیت‌الله هاشمی نسبت به نظام و انقلاب حساسیت ویژه‌ای داشتند و به هیچ عنوان اجازه نمی‌دادند انقلاب به خطر بیفتد. بدون شک نظام و انقلاب خط قرمز آیت‌الله هاشمی بود و ایشان در این زمینه با هیچ کس مماشات نمی کرد.بزرگی که بنده دوست ندارم نام ایشان را بیاورم در جایی عنوان می کرد: «بنده از صبر و تحمل آیت‌الله هاشمی تعجب می کنم؛ چرا که ایشان صبر زیادی در مقابله با مشکلات دارند». ایشان عنوان می کردند:«اگر از صبر هاشمی معجزه رخ بدهد، بنده تعجب نخواهم کرد».
آیت‌الله هاشمی دل بزرگی داشتند و از کسی کینه به دل نمی‌گرفتند. یک بار که روزنامه کیهان وقاحت را به حد اعلا رسانده بود و درباره آیت‌ا... پرده دری کرده بود خدمت ایشان رسیدم و گفتم اجازه می‌دهید از روزنامه کیهان شکایت کنیم. ایشان عنوان کردند:«نیاز به شکایت نیست فقط به ایشان بگویید این حرف‌ها را به دروغ برای خوشامد چه کسی می زنید؟».ایشان حتی هنگامی که احمدی نژاد در مناظرات تلویزیونی آن حرف ها را علیه آیت‌الله هاشمی زد اجازه شکایت ندادند و گفتند نیازی به شکایت نیست.
آیا آیت‌الله هاشمی در زمینه رفع حصر اقداماتی انجام داده بودند؟
بله. آیت‌الله هاشمی در این زمینه چندین بار با رهبر معظم انقلاب صحبت کرده بودند و تلاش می کردند رفع حصر هرچه زودتر اتفاق بیفتد.
هیچوقت یک حقوقدان واعی اینقدر دامنه دار به اظهارنظر نمی پردازه