هفته گذشته "هلن استلماخ" تنها بازمانده لهستانی‌تبار جنگ جهانی دوم در ایران پس از گذراندن دوران سخت بیماری درگذشت؛ او از جمله مهاجرانی بود که از ابتدای کودکی در جنگ جهانی دوم به سیبری تبعید شده بود و بعد از گذراندن دوران سخت اسارت به همراه مادر خود و جمعی از آوارگان لهستانی به ایران پناه آورده بود که در طول این سال‌ها ایران را به عنوان وطن دوم خود انتخاب کرده بود.
به گزارش مجله تاریخ فرادید، در جریان جنگ جهانی دوم ایران که در ابتدا اعلام بی طرفی کرده و بعدها توسط قشون روس و انگلیس به اشغال درآمد یکی از مقاصد
پناهجویان آواره لهستانی بود که برای عبور از ایران و اسکان در اردوگاه‌های آوارگان در فلسطین و افریقا وارد کشور می‌شدند و بعضا در همین جا اقامت می کردند.
در آن زمان لهستان از یک سو مورد هجوم آلمان و از سوی دیگر شوروی قرار گرفت و به دو پاره تقسیم شد؛ در این میان بسیاری از اسرا و آوارگان لهستانی در اردوگاه های کار شوروی در شرایط وخیمی اسکان پیدا کردند.
با این حال پس از حمله آلمان به شوروی، استالین با دولت در تبعید لهستان علیه نازی ها هم پیمان شد و مقرر شد علاوه بر عبور افراد نظامی تجهیز شده لهستانی از خاک ایران، زندانیان و افراد داخل اردوگاه‌ها نیز از طریق ایران به فلسطین و آفریقا مهاجرت کنند.
پس از آنکه در سوم شهریور 1320 قوای روس و انگلیس خاک ایران را اشغال کردند همراه با نیروهای کمکی لهستانی بیش از 150 هزار زن و کودک و سالمند آواره از طریق بندر انزلی و نیز مرز عشق آباد وارد خاک کشور شدند.
از ابتدای ورود به ایران، تعداد زیادی از مردان لهستانی به ارتش آزادی بخش لهستان پیوسته و ایران را ترک کردند؛ اما جمع زیادی از غیرنظامیان نیز در اردوگاه هایی اقامت گزیدند که از سوی وزارت کشور در شهرهایی مثل تهران، اصفهان، و مشهد دایر شده بود. مهاجران لهستانی تا پایان جنگ جهانی در ایران ماندند و پس از آن به تدریج از بندر انزلی، تهران، اصفهان و مشهد عازم اهواز شدند و به کشور خود بازگشتند.
عکس های زیر مربوط به مهاجرت گروهی از همین زنان و کودکان مهاجر به ایران است که در پائیز 1321 در مناطق کوهستانی ایران برداشته شده است؛ این مجموعه متعلق به خانواده لهستانی "کوالسکی" است که در میان این گروه مهاجران به ایران وارد شده‌اند. این عکس ها پیشتر دیده نشده است.
دختر خانواده "کوالسکی" از لهستانی های آواره جایی در مناطق کوهستانی ایران در حال استراحت است. آبان 1321
زنان و کودکان آواره لهستانی جایی در مناطق مرزی ایران در حال استراحت هستند. آنها خود را با پای پیاده به اینجا رسانده‌اند. آبان 1321
خانواده "کوالسکی" از لهستانی های آواره جایی در مناطق کوهستانی ایران در حال استراحت است. آبان 1321
گروهی از آوارگان لهستانی که عمدتا زنان و کودکان هستند با پای پیاده خود را به ایران می‌رسانند. آبان 1321
گروهی از آوارگان لهستانی از پناهجویانی لهستانی که تازه از شوروی به سمت ایران آمده اند استقبال می‌کنند. آبان 1321
خانواده "کوالسکی" از لهستانی های آواره جایی در مناطق کوهستانی ایران؛ آنها با پای پیاده خود را به ایران رسانده‌اند. آبان 1321
