مناظره نامزدهای رياست جمهوري با اين هدف طراحي شده‌اند كه نامزدها در بخش‌هاي مختلف «برنامه» خود را براي تنوير افكار عمومي ارايه کرده و از پايگاه برنامه خود برنامه ديگر نامزدها، از جمله برنامه دولت مستقر، را نقد كنند. طبيعتا اين رويه امكان انتخاب اصلح را به نحو شايسته تري ميسر مي‌كرد.
اما انچه در مناظره شب گذشته خصوصا از جانب نامزدها روي داد، تعريف زمين بازي بر اساس مچ‌گيري، ارايه مطالب تكراري و كلي‌گويي بود. لاجرم در اين زمين بازي، نامزدهای دولت نيز مجبور به پاسخگويي به اتهامات شدند. در اين ميان، مردم متضررهای اصلي بودند كه اين گفت‌وگوها معياري براي تصميم اصولي در اختيارشان قرار نداد.
مناظره دوم انتخابات ریاست‌جمهوری کمابیش به مانند مناظره نخست جدال شعار و ادعا با واقع‌گرایی و عملگرایی بود. البته بدیهی است که مناظره‌ها جایگاه مناسبی برای ارایه برنامه نباشد؛ خصوصا وقتی که انتخابات در دوره دوم دولتی مستقر برگزار می‌شود. در چنین شرایطی هدف اکثر کاندیداها به چالش کشیدن عملکرد و برنامه دولت مستقر است تا اثبات برنامه خود. اما به نظر می‌رسد از کاندیداهای منتسب به دولت، در این دور از انتخاباتش این رویه بیش از اندازه شور شده است. همین مسأله موجب شد که حسن روحانی در فرصت پایانی این مناظره به لحنی اعتراض آمیز بگوید که «برخی کاندیداها طوری صحبت می‌کنند که گویی دولت دراین ٤سال هیچ عملکرد مثبتی نداشته و هیچ کاری انجام نداده است».
مهمترین حلقه مفقوده در رقابت‌های انتخاباتی این دور، عدم اعتنا به روش ایجابی در بحث است. کاندیداهای منتسب به دولت به دلیل این‌که ٤سال بر مسند کار بوده‌اند، طبیعی است که گزارشی از عملکرد خود را ارایه دهند. کما این‌که حسن روحانی نیز در روز ثبت‌نام در وزارت کشور اعلام کرد که برنامه عملی‌اش برای ٤سال دوم، ادامه همان برنامه‌هایی است که در چهار نخست طرح‌ریزی کرده بود. از این جهت بود که شعار «دوباره برای ایران» و «از نیمه راه باز نمی‌گردیم» را برای ستاد خود انتخاب کرد. حال فرصتی برای کاندیداهای منتقد دولت فراهم است تا نه‌تنها برنامه فعلی دولت مستقر را نقد کنند بلکه برنامه دولت خود را نیز ارایه دهند. اما آنچه در عرصه عمل و واقعیت رخ داده این است که تنها قسمت اول کار از سوی کاندیدای منتقد انجام شد و در قسمت دوم کار، کاندیداهای منتقد تنها به بیان شعارها و وعده‌ها بسنده کرده‌اند. شعارها و وعده‌هایی که هنوز بنیان منطقی عملی بودنشان را برای رأی دهندگان تشریح نکرده‌اند.
وقتی که روال کار به این سمت پیش برود بدیهی است که تنها یک بخش از کار در مناظره‌ها برجسته می‌شود و آنها نقدی تند و تیز است که هر روز بیشتر از دیروز فاصله‌ا‌ش را با سیاه‌نمایی کم می‌کند. وقتی چنین روشی به روال معمول تبدیل شود، تقابل در مناظره‌ها نیز از سمت و سویی که برای آگاهی بخشی به جامعه مفید است فاصله گرفته و به سمت ایجاد ابهام و تردید در ذهنیت رأی‌دهندگان حرکت می‌کند. مردم در میانه ادعاها و تکذیب‌های پی در پی می‌مانند. جالب این‌جا است که برخی از کاندیداها به‌رغم این‌که ادعاهایشان از سوی برخی نهادهای رسمی و حقوقی کشور تکذیب می‌شود باز هم به تکرار ادعاهایشان ادامه می‌دهند. گویی کسی قرار نیست که قانع شود که واقعیت ماجرا چیست و چه زمانی باید بر صحت و یا سقم یک ادعا نقطه پایانی قرار داد.
ادعا و سر دادن شعار ایجاد ٥میلیون شغل و پرداخت کارانه ٢٥٠هزار تومانی و یا سه برابر کردن یارانه‌ها به خودی خود جذابیت دارد. اما این جذابیت تا زمانی که به مرحله اقناع مخاطب نرسد، فایده‌ای برای هیچ یک از کاندیداها ندارد. اقناع مخاطب و کمک به تصمیم‌گیری بهتر نیز اساسا یکی از اهداف برگزاری مناظره‌های زنده و برنامه‌های تلویزیونی برای کاندیداها است. متاسفانه تاکنون هیچ یک از کاندیداهایی که در این مناظره‌ها شعارها و وعده‌هایی اینچنین مطرح کرده‌اند، در اقناع مخاطبان خود نسبت به عملی بودن این وعده‌ها موفق نبوده‌اند. دلیل نخست این است که اساسا برنامه‌ای مدون و شدنی برای این امر ارایه نکرده‌اند. در برخی از موارد، محقق کردن این شعارها اساسا از شئونات رئیس‌جمهوری نیست. برای مثال درخصوص سه برابر کردن یارانه‌ها، اختیار این امر در دستان مجلس است نه دولت. آن هم مجلسی که هم الان دولت را به کاهش یارانه‌ها و یا حذف برخی از قشرهای برخوردار از دریافت یارانه مکلف کرده است. اما متاسفانه حتی هشدارهای برخی از مقامات رسمی کشور در انذار برخی از کاندیداها به سر دادن شعارهای غیرعملی نتوانسته آنها را از این کار باز داشته و این روند همچنان ادامه دارد. در چنین شرایطی است که مناظره تنها یک کارکرد پیدا می‌کند. وقتی برنامه نباشد، مناظره می‌شود میدانی برای جدال میان دروغ و راست. صواب و ناصواب. سیاه‌نمایی و امید به آینده. اتهام و پاسخ به اتهام. و آنچه در پایان برای مردم باقی می‌ماند، سردرگمی بر سر دوراهی شناخت راست از دروغ و صواب از ناصواب است. همین وضع موجب شد که روز گذشته شاهد سیلی از تکذیبیه‌ها و جوابیه از سوی نهادهای مختلف کشور به ادعاهای برخی از نامزدها باشیم.
جوابیه سازمان انرژی اتمی به اظهارات میرسلیمسازمان انرژی اتمی درپاسخ به اظهارات سیدمصطفی میرسلیم در دومین مناظره انتخاباتی‌اش درمورد صنعت هسته‌ای کشور و سازمان انرژی اتمی جوابیه‌ای صادر کرد. در این جوابیه آمده: ایشان به توقف صنعت هسته‌ای اشاره کردند درحالی‌که آمار و دلایلی برای این موضوع ارایه نکردند. جنابعالی به اخراج دانشمندان هسته‌ای اشاره کرده‌اید درحالی‌که هیچ دلیل و مدرکی هم ارایه ننمودید. این موضوع آخر متاسفانه ترفند عده‌ای بود که به دنبال بحران‌آفرینی برای صنعت هسته‌ای کشور بودند که در کمیسیون‌های مختلف مجلس دوره گذشته مورد بررسی دقیق واقع گردید نادرستی آن مشخص شد. به اطلاع جنابعالی می‌رساند سازمان انرژی اتمی ایران دارای بیش از ١٤هزار نیرو به شکل رسمی، قراردادی، پروژه‌ای و شرکتی می‌باشد. جهت استحضار جنابعالی هیچ دانشمندی و یا کارمند رسمی حتی یک نفر در طول دولت یازدهم اخراج نشده است. بدیهی است که در غالب شرکت‌ها و پروژه‌ها هنگامی که کار پروژه‌ای به انتها می‌رسد افراد درگیر در آن پروژه ممکن است در پروژه دیگری مشغول شده و یا به کار آنان خاتمه داده شود. این رویه جدیدی نبوده و در طول عمر صنعت هسته‌ای کشورمان به صورت یک روند طبیعی ادامه داشته است.
واکنش معاونت مطبوعاتی به سخنان میرسلیممعاون امور مطبوعاتی هم به سخنان سیدمصطفی میرسلیم درمناظره دوم مبنی بر قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و عملکرد دولت یازدهم در این خصوص واکنش نشان داد. حسین انتظامی در واکنش به این سخنان در مناظره دوم مبنی بر قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و عملکرد دولت یازدهم دراین خصوص نوشت: قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال ۸۸ تصویب شد اما تا استقرار دولت یازدهم هیچ اقدامی برای اجرای آن نشد. در این دولت ۳ آیین‌نامه اجرایی آن به تصویب رسید و ابلاغ شد؛ با فرمان رئیس‌جمهوری، کمیسیون ماده ۱۸ این قانون تشکیل شد و مقررات‌گذاری‌های لازم توسط این کمیسیون صورت گرفت. این اطلاعیه می‌افزاید: در ۹۰درصد دستگاه‌های دولتی، مدیر مربوط منصوب شده البته برای جلوگیری از ساختارجدید، این مدیران با حفظ سمت، منصوب شده‌اند. با وجود پیگیری‌های متعدد متاسفانه سایر دستگاه‌ها غیر از دولت، هنوز همکاری لازم را شروع نکرده‌اند.
پاسخ وزارت علوم به مسائل مطرح شده در مناظره دومروابطعمومی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز به مسائل مطرح شده در مناظره دوم داوطلبان دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری پاسخ داد. در این جوابیه با عنوان «پاسخ به ملت» آمده: جمهوری اسلامی ایران از نظر رشد شتاب علمی هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت تولید علم در بین ۲۵ کشور برتر تولید‌کننده علم در جهان رتبه نخست را داراست. تعداد طرح‌های کلان ملی ۴۷ طرح بوده که از این تعداد ۳۵ طرح ساماندهی و مدیریت شده و ۲۲ طرح به تأیید نهایی رسیده و ۱۳ طرح نیز درحال نهایی شدن است و تنها ۱۲ طرح به دلیل نداشتن متقاضی در بخش صنعت و عدم تأمین اعتبار و در نتیجه عدم توان پاسخگویی به نیازهای ملی درحال حاضر اجرایی نشده است.
وزارت اقتصادی نقل‌قول از طیب‌نیا را تکذیب کردروابط عمومی وزارت اقتصاد نیز در اطلاعیه‌ای نقل‌قول یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم از وزیر اقتصاد درخصوص عدم همکاری‌های بانکی با دیگر کشورها در پسابرجام را تکذیب کرد. در این اطلاعیه آمده است: آنچه وزیر اقتصاد در موضع‌گیری‌های متعدد برآن تاکیدکرده‌اند برقراری روابط کارگزاری و بانکی با بانک‌های سایر کشورها ازجمله مجموعه کشورهای عضو اتحادیه اروپا بوده است لکن در این مواضع بیان شده که روابط بانکی ایران با برخی بانک‌های بزرگ هنوز دچار مشکلاتی است که درحال رایزنی برای حل آنها هستیم. بر این اساس ضمن احترام به همه نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ادعای عدم ارتباط با بانک‌های سایر کشورها به نقل از وزیر اقتصاد را به صراحت تکذیب می‌کنیم.
دفاع دفتر موسیقی از عملکرد خود در ۴ سالدفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز آمار مجوزهای خود در بازه زمان سال ۹۲ تا ۹۶ را منتشر کرد و اعلام کرد که ١٨٨٠ آلبوم در چهار‌سال اخیر مجوز دریافت کرده‌اند. بر این اساس دفتر موسیقی به‌عنوان تنها متولی سیاست‌گذاری‌های کلان حوزه موسیقی کشور، در واکنش به اظهارات محمدباقر قالیباف با اعلام آماری از رویکردهای مسئولیتی این دفتر دفاع کرد و نوشت براساس آمار ارایه شده از سوی این دفتر، بیشترین فعالیت موسیقی صحنه‌ای و صدور مجوز آلبوم در سال‌های اخیر صورت گرفته است.
وزیر راه و شهرسازی به اظهارات میرسلیم پاسخ دادعباس آخوندی، وزیر مسکن، راه و شهرسازی نیز به ادعاهای میرسلیم واکنش نشان داد. وی در کانال تلگرامی خود نوشت: شما با توجه به تمام سوابق خودتان آیا نمی‌توانید بین یک جنگ تمام‌عیار روانی بر علیه دولت و نقد منتقدان تفاوت قایل شوید؟ آیا واقعا شما به‌عنوان یک سیاستمدار نمی‌دانید که این دولت نه با نقد و نه با رقابت که با یک جنگ تمام عیار روبه‌رو است و هر روز با کمینی مواجه است؟ او ادامه داد: پاسخ شما درباره مطلبی که پیرامون من گفتید را به گفته روایت سایر خبرنگاران از صحنه ارجاع می‌دهم. هر چند، در متنی که به همین مناسبت انتشار دادم به خودم تذکر دادم که باید صبورتر باشم ولی یک سؤال از شما دارم. آیا این‌گونه می‌خواهید از آزادی شهروندان دفاع کنید؟ و این‌گونه می‌خواهید حقوق شهروندی مردم را تأمین کنید؟ آخوندی نوشت: آقای میرسلیم؛ همان جلسه‌ای که نشسته‌اید، روبه‌روی دیدگان شما و میلیون‌ها نفر حیثیت یک خانم محترم ایرانی توسط یکی از نامزدها مورد تاخت‌وتاز قرار گرفت. از وی و آقای رئیسی انتظاری نیست، رویه آنها همین است ولی شما چه کردید؟ جز این‌که به‌طور ضمنی با وی همراهی کردید؟ مگر قانون حقوق‌شهروندان را تعریف و تضمین نمی‌کند؟ این نامزد با چه حقی یک شهروندی را که شرافتمندانه و مطابق قانون عمل کرده و تمام حقوق قانونی را پرداخت کرده، مورد تهمت قرار می‌دهد؟
واکنش بهزاد فراهانی به ادعای قالیباف درباره رونق و توسعه تئاتر در تهرانبهزاد فراهانی، هنرپیشه پیشکسوت تئاتر و سینما نیز در پاسخ به ادعای محمدباقر قالیباف در رونق و توسعه تئاتر توسط شهرداری گفت: زمین خانه تئاتر و کمک مالی به آنها از سوی شهرداری نبوده است. بهزاد فرهانی در پاسخ به ادعای قالیباف مبنی بر توسعه سالن‌های تئاتر در شهرداری تهران طی دوران مسئولیت وی گفت: در جواب آقای قالیباف باید بگویم زمین خانه تئاتر را آقای روحانی در اختیار ما قرار داده‌اند ادعای ایشان کذب است و من نقش شهرداری را در این میان نمی‌دانم.
وزیر نفت: در قرارداد کرسنت هیچ جریمه‌ای نشدیموزیر نفت نیز در واکنش به اظهارات یکی از نامزدهای ریاست جمهوری در مناظره تلویزیونی عصر دیروز تصریح کرد: «در مورد کرسنت هیچ جریمه ای نشده ایم و قاطعانه و قدرتمندانه در حال دفاع هستیم». یکی از نامزدهای ریاست جمهوری در مناظره عصر امروز گفت: «ما قرارداد کرسنت داشتیم که به خاطر آن ١٤,٥ میلیارد دلار جریمه شدیم؛ می‌گوییم به خاطر کرسنت جریمه شدیم، کرسنت بد است اما به دلیل عدم اجرای آن در دولت نهم و دهم جریمه شدیم.» بیژن زنگنه در این رابطه در واکنشی تلگرامی تصریح کرد: «ما در مورد کرسنت هیچ جریمه ای نشده ایم و قاطعانه و قدرتمندانه در حال دفاعیم. البته به دلیل ضعف دولت گذشته ما به عدم اجرای قررارداد محکوم شدیم.» در این رابطه حسن روحانی دیگر نامزد ریاست جمهوری نیز در این مناظره تلویزیونی تاکید کرد: «پرونده کرسنت در مرحله داوری است و هنوز به پایان نرسیده است و رقم‌ها نیز این ارقامی که در شایعات گفته می‌شود، نیست.»
