فرارو- پس از فروکش کردن اعتراض‌ها در شهر‌های مختلف کشور، حالا مقامات سیاسی-امنیتی و ناظران به بحث درباره ماهیت اعتراض‌ها می‌پردازند. یکی از مسائلی که این روز‌ها اذهان را به خود مشغول کرده است این است که جرقه این اعتراض‌ها و پس از آن آشوب‌های به وجود آمده، چگونه زده شد.
آغاز اعتراض ها از مشهد
به گزارش فرارو، اظهار نظر‌ها حکایت از آن دارد که مسئولان کشور درباره این جرقه آشوب‌ها اختلافاتی دارند و هنوز به جمع بندی مشخصی در این باره نرسیده اند. عده‌ای معتقد به نقش عامل خارجی هستند، عده‌ای دیگر عامل داخلی را در شروع اعتراض‌ها و حتی ادامه آن موثر می‌دانند، و برخی فضای مجازی را متهم می‌کنند.
اما چیزی که مشخص است و بسیاری از ناظران و حتی مقامات سیاسی و امنیتی آن را می‌پذیرند این است که اعتراضات از تجمع "نه به گرانی" در مشهد آغاز شد. در واقع می‌توان همین تجمع را به عنوان جرقه اعتراض‌ها به حساب آورد. البته عده‌ای هم جرقه اعتراض‌ها را در تجمع‌های فراوان ماه‌های اخیر مالباختگان موسسه‌های مالی و اعتباری می‌دانند.
تجمع مشهد پنج شنبه هفتم دی ماه اتفاق افتاد، این تجمع که ابتدا آرام برگزار شد با گذشت ساعاتی رو به تندی رفت و شعار‌های ساختارشکنانه‌ای در آن مطرح شد. پس از این تجمع در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی این بحث پیش کشیده شد که تجمع مذکور از سوی اصولگرایان در مشهد ترتیب داده شده بود، اما کنترل آن از دست سازمان دهندگان آن خارج شده است.
پس از یک روز اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور به نوعی این گمانه زنی‌ها را تائید کرد و گفت: "کسانی که بانی برخی اقدامات علیه دولت شده‌اند بدانند که دود اقدامات آنها به چشم خودشان می‌رود. وقتی حرکت سیاسی در خیابان شروع می‌شود، دیگران بر آن سوار می‌شوند و کسانی که آن حرکت را شروع کردند، پایان دهنده آن نیستند. "
با این اظهار نظر جهانگیری انتقادات از جریان سیاسی قدرتمند اصولگرایان در مشهد بالا گرفت. برخی آیت الله احمد علم الهدی امام جمعه مشهد را نیز متهم به نقش آفرینی در شکل گیری این تجمع کردند. ادعایی که از سوی او رد شد. حتی شایعه شده بود که او برای ارائه پاره‌ای از توضیحات به شورای امنیت ملی دعوت شده ودبیر شورا به او تذکر داده است. شایعه‌ای که تکذیب شد.
اما حالا پس از گذشت بیش از ده روز از تجمع مشهد و اتفاقات تلخی که رخ داد از جمله کشته شدن دست کم ۲۱ تن در آشوب‌های کشور، اظهارات مقامات سیاسی و امنیتی کشور ماجرا را روشن‌تر می‌کند.
عامل بیگانه و فضای مجازیاولین چیزی که رسانه‌های رسمی به خصوص صداوسیما در ۱۰ روز اخیر به آن تاکید کرده اند این است که تلوزیون‌های فارسی زبان خارجی، فضای مجازی و دشمنان نظام در شکل گیری این آشوب‌ها نقش داشته اند.
۱۴ دی ماه، یک هفته پس از شروع ناآرامی‌ها در کشور حجت الاسلام محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور گفت: «حوادث اخیر کشور پروژه‌ای است که چند سال پیش طراحی شده و طراح اصلی آن مایکل دی آندریای آمریکایی، مسئول سابق مبارزه با تروریسم در سازمان سیاه است که از سه ضلع آمریکا، اسرائیل و عربستان تشکیل شده است.»
منتظری همچنین افزود: «برنامه‌ریزی آن را آمریکا و هزینه‌اش را عربستان می‌دهد؛ کمپینی با موضوع گرانی و یا بازنشستگان راه انداخته‌اند و در این کمپین سلطنت طلبان و منافقین حضور دارند.»
دادستان کل کشور ادامه داد: «دو طرح تونسی و لیبیایی شکل داده‌اند. با ارزیاب‌های که به عمل آورده‌اند دیدند طرح تونسی در ایران جوابگو نیست به طرح دوم روی آورده‌اند.»
پیش از منتظری نیز علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی با تاکید بر اینکه «نارضایتی بخشی از مردم ایران از وضعیت اقتصادی و همچنین رفتار برخی رسانه‌های داخلی» از جمله دلایل ناآرامیهای اخیر است، از نقش عربستان در این ناآرامی‌ها پرده برداشت. به گفته او، آل سعود با تشکیل سازمانی در عربستان با همکاری آمریکا و انگلیس با ایجاد هشتگ‌های ضد ایرانی اقدام به راه‌اندازی جنگ نیابتی در فضای مجازی علیه مردم و دولت کرده‌اند.
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نیز روایتی عجیب از ماجرا بیان کرد، روایتی که بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت. او گفت: «چند ماه پیش رییس میز عملیات ویژه سیا در اربیل عراق با رییس دفتر پسر صدام و هانی التلفا برادر زن صدام و همچنین نماینده‌ای از عربستان، بارزانی‌ها و منافقین تشکیل شد و این اتفاقات را برنامه‌ریزی کردند. عملیات آنها از اواخر آذر با استفاده از فضای مجازی شروع شد و در دی و بهمن‌ماه ادامه پیدا کرد که نام این عملیات همگرایی نتیجه‌بخش بود. آنها این عملیات را مرحله‌بندی کردند. مرحله اول به دنبال این بودند که اکثر شهر‌ها از کنترل نظام خارج شود تا در مرحله دوم با وارد کردن اسلحه و کشتن تعدادی از مردم، امریکا بتواند شورای امنیت سازمان ملل را مجاب کند تا مصوبه‌ای حقوق بشری برای افزودن تحریم‌ها علیه ایران تصویب کند. قرار بر این بود در مرحله دوم این عملیات، منافقین وارد کشور شوند تا اوضاع کشور را آشوب‌زده‌تر کنند.»
به این ترتیب نقش عامل خارجی و فضای مجازی به صورت مشترک به عنوان یکی از عوامل اصلی ناآرامی‌ها مطرح شد. حتی در این باره برخی مقامات معتقد بودند که با کنترل فضای مجازی اعتراضات نیز فروکش کرده است.
این در حالی است که دیروز محمود صادقی نماینده مردم تهران توئیت کرد که "بنابر گفته مقامات اطلاعاتی در ناآرامیهای اخیر تاکنون هیچ عامل بیگانه‌ای مباشرت نداشته است."
یک مقام مسئول سابق متهم شد
در کنار عامل خارجی و فضای مجازی، برخی مقام‌های امنیتی یکی از مسئولان عالی رتبه سابق کشور را متهم کردند. سرلشکر جعفری، فرمانده سپاه اخیرا درباره نحوه آغاز ناآرامی‌ها در کشور، گفت: «این موضوع با فراخوان یکی از سایت‌هایی صورت گرفت که وابسته به شخصی است که این روز‌ها زبان به مخالفت خوانی نسبت به اصل و ارزش‌های نظام گشوده است.»
او افزود: «نیرو‌های امنیتی درحال بررسی این مسئله هستند و اگر به دخالت این مسئول سابق برسند قطعا متناسب با وضعیت و درخواست ناجا با او برخورد خواهند کرد.»
در همین رابطه جعفری دولت آبادی دادستان تهران روز گذشته با اشاره به اظهار نظر فرمانده سپاه گفت: «برخی می‌گویند تظاهرات مشهد در اعتراض به گرانی، جرقه‌ای برای حوادث اخیر بود؛ تظاهراتی که با فراخوان برخی جریان‌های داخلی شکل گرفت که نمونه بارز آن واکنش فرمانده سپاه پاسداران در این زمینه است.»
با وجود اینکه فرمانده سپاه به نام این مسئول سابق اشاره نکرده است، اما آشکار است که سرلشکر جعفری به کدام مقام پیشین اشاره دارد. به نظر می‌رسد منظور جعفری، محمود احمدی نژاد است. با این حال احمدی نژاد و جریان وابسته با او تاکنون درباره این اتهام سکوت کرده اند. حتی برخی منابع خارجی مدعی دستگیری او شده اند. موضوعی که تاکنون در داخل کشور تائید نشده است.
منتقدان دولت و سرمایه داران موسسات اعتباریاما از سوی دیگر دولتی‌ها و نزدیکان به جریان اصلاح طلب و میانه رو همچنان فعالان سیاسی مخالف دولت در مشهد را متهم می‌کنند. برخی مقام‌های امنیتی نیز این مطلب را تائید کرده اند.
امروز روزنامه جمهوری اسلامی در ریشه یابی آشوب‌ها نوشت: «با فرو نشستن گرد و غبار برخاسته از اغتشاشات هفته گذشته و آشکار شدن واقعیت‌ها، اکنون تردیدی باقی نمانده است که یک جریان سیاسی رقیب دولت آغازگر این غائله بود که از مشهد آغاز شد.»
این روزنامه در ادامه آورده است: "موج سازان، یعنی همان جریان سیاسی رقیب دولت، در عین حال که متعلق به یک جریان هستند، از دو بخش تشکیل شده‌اند. بخش اول رقبای سیاسی هستند و بخش دوم ثروتمندان مزاحمی که از دولت یازدهم ناراضی هستند و برای آنکه دولت دوازدهم جرات نکند با آنها برخورد کند، درصدد انتقام گرفتن از آن برآمدند. این مجموعه «سیاسی - اقتصادی» درصدد بودند اگر بتوانند با شعار «مرگ بر روحانی» رئیس‌جمهور روحانی را وادار به استعفا کنند و عناصر دلخواه خود را بر سر کار بیاورند، ولی درست در همان تجمعی که در مشهد به وجود آوردند، شعار‌ها به طرفی رفت که آنها احساس کردند کنترل از دستشان خارج شده و نمی‌توانند به هدفشان برسند "
اشاره روزنامه جمهوری اسلامی به "ثروتمندان ناراضی" همان سرمایه داران اصلی موسسات اعتباری هستند که دولت با آنها در دو سال اخیر برخورد کرده است.
پیشتر علی سعیدی، نماینده، ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این موضوع در مورد دستگیرشدگان قم در نآارامی‌های اخیر اشاره کرده بود. به گفته سعیدی «برخی ازافراد اغتشاشگر دستگیرشده در قم فرزندان سرمایه‌دارانی هستند که با وجود بیشترین استفاده از سرمایه‌های نظام به این نظام سنگین‌ترین ضربه‌ها را نیز می‌زنند.» او توضیح بیشتری درباره این سرمایه داران ارائه نکرد.
اما از طرف دیگر برخی مقامات امنیتی از جمله وزیر اطلاعات نیز روایت دولت را تائید می‌کنند، روایتی که همان روز اول از سوی اسحاق جهانگیری مطرح شد. روز گذشته جلسه غیر علنی مجلس با حضور مقام‌های امنیتی برگزار شد. جزییات این جلسه منتشر نشده است، اما قاسم میرزایی نماینده عضو فراکسیون امید، از قول محمود علوی وزیر اطلاعات گفت که بر اساس بررسی‌های این وزارتخانه، "نا آرامی‌ها از مشهد و به واسطه اقدامات یک جریان سیاسی داخلی آغاز شده، اما این اعتراضات خیلی سریع و ظرف چند ساعت از دست و مدیریت این جریان خارج شده است. "
به گفته او علاوه بر این، "تاکید چند ساله ائمه جمعه بر نارضایتی‌ها و کمبود‌های کشور و تبلیغات برخی تریبون‌های دیگر در شکل‌گیری این اتفاقات بی‌تاثیر نبوده‌اند. "
همچنین در روزهای اخیر نامه ای منسوب به عده ای از دانشجویی درباره استعفای حسن روحانی مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است. درهمین راستا دو روز پیش محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهوری در واكنش به ادعای درخواست جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران برای استعفای حسن روحانی از مقام ریاست‌جمهوری تلویحا به منشا تظاهرات اشاره كرد و گفت «كسانی كه اینگونه اظهارنظر می‌كنند باید جای پای‌شان را در شروع تحركات اخیر در مشهد هم ببینید.»
