آخرین قربانی ترامپ

سرانجام شایعات به واقعیت پیوست و رکس تیلرسون، وزیر خاجه آمریکا، با تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور، جای خود را به مایک پمپئو، رئیس سازمان سیا، داد. ترامپ روز گذشته در توییتی از پایان کار تیلرسون در وزارت خارجه خبر داد و از او به خاطر خدماتش تشکر کرد. هرچند تیلرسون تا این لحظه شخصا به این مسئله واکنش نشان نداده، اما وزارت خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای خاطرنشان کرده که تیلرسون از دلیل اخراجش بی‌اطلاع است.

به گزارش شرق، پمپئو نیز با انتشار بیانیه‌ای از آمادگی خود برای اجرای سیاست خارجی رئیس‌جمهور خبر داده است هرچند او برای انجام این مهم، به رأی اعتماد سنا نیاز دارد.

آخرین قربانی ترامپ
تیلرسون که به یکباره از دنیای تجارت به دنیای دیپلماسی پرتاب شده بود، حالا به همان سرعت نیز از این دنیا خارج می‌شود. این مدیرعامل سابق شرکت نفتی «اکسون‌موبیل» که با استقبال چهره‌های سرشناس سیاست خارجی بر مسند وزارت خارجه آمریکا تکیه زد، بعد از یک سال و به‌نظر بدون هیچ دستاورد مشخصی این سمت را ترک می‌کند. پل موسگریو، استاد سیاست خارجی آمریکا در دانشگاه ماساچوست، در گفت‌وگو با «وکس»، تیلرسون را یکی از بدترین وزیران خارجه تاریخ آمریکا دانسته است.

البته تیلرسون در حالی از سمت خود کنار گذاشته می‌شود که همین چند روز پیش رسانه‌ها از توافق برای دیدار ترامپ و کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی، خبر دادند؛ امری که می‌تواند نشانه یک پیشرفت چشمگیر در بحران هسته‌ای کره‌شمالی و همچنین روابط پیونگ‌یانگ و واشنگتن باشد. جالب اینکه وقتی سال پیش تیلرسون می‌کوشید زمینه را برای رایزنی با مقامات کره‌شمالی به منظور یافتن یک راهکار دیپلماتیک باز کند، ترامپ که حالا می‌کوشد افتخار این ابتکار را به نام خود ثبت کند، تیلرسون را سرزنش می‌کرد و از او می‌خواست که خودش را خسته نکند. هرچند تیلرسون در همان دوران و در یک کنفرانس خبری با اعلام اینکه او و ترامپ یک تیم با هدف و مأموریتی واحدند، کوشید بر اختلاف دیدگاه‌های خود با کاخ سفید سرپوش بگذارد، اما این اختلاف‌نظرها علنی‌تر از آن بود که بشود آنها را پنهان کرد.

همین مسئله بود که بارها شایعه کنارگذاشته‌شدن تیلرسون را در محافل سیاسی بر دهان‌ها می‌انداخت و در یک مورد به اوج خود رسید؛ وقتی که وزیر امور خارجه در یک جمع خصوصی ترامپ را فردی احمق توصیف کرد؛ به نظر بعد از آن روابط ترامپ و تیلرسون در یک سراشیبی بدون بازگشت قرار گرفت تا تیلرسون نیز به سرنوشت چهره‌هایی همچون استیو بنن، هربرت مک‌مستر و پل مانافورت دچار شود.

تمام نقاط اختلاف
البته کره‌شمالی تنها مورد اختلاف ترامپ و تیلرسون نبود. در ماجرای بحران قطر و تحریم این کشور از سوی پنج کشور عربی درحالی‌که ترامپ علنا و آشکارا به حمایت از اقدام این ائتلاف عربی به رهبری عربستان پرداخت، تیلرسون کوشید با موضعی غیرجانبدارانه، این کشورها را به پیداکردن راه‌حلی دیپلماتیک دعوت کند. درباره توافق آب‌وهوایی پاریس نیز قضیه بر همین منوال بود. در شرایطی که ترامپ در چهارم آگوست سال گذشته تصمیم به خروج آمریکا از این توافق گرفت، تیلرسون با صراحت از اختلاف‌نظر خود با رئیس‌جمهور دراین‌باره سخن گفت.

یکی دیگر از نقاط اختلاف ترامپ و وزیر امور خارجه سابق این کشور، حضور نظامی آمریکا در افغانستان بود. درحالی‌که ترامپ از جنگ با طالبان، داعش و القاعده در افغانستان سخن می‌گفت، تیلرسون بر پایان‌دادن به جنگ در افغانستان در سر میز مذاکره تأکید می‌کرد. همین اختلاف‌نظر بر سر گزینه نظامی و راه‌حل دیپلماتیک، به بحران ونزوئلا و اعتراضات گسترده در این کشور نیز تعمیم یافت. در جایی که ترامپ گزینه نظامی را منتفی نمی‌دانست، تیلرسون بر یک راه‌حل دیپلماتیک تأکید می‌کرد.

جالب اینکه اختلاف نظر ترامپ و تیلرسون فقط به سیاست خارجی و مسائل بین‌المللی محدود نمی‌شد و مسائل داخلی را نیز دربر می‌گرفت. یکی از این مسائل اتفاقاتی بود که سال گذشته در شارلوتزویل و بعد از راهپیمایی سفیدپوستان برتری‌طلب و نئونازی به وقوع پیوست که به کشته‌شدن یک فعال زن و زخمی‌شدن چند نفر دیگر انجامید. ترامپ به جای انتقاد از عاملان این خشونت‌ها، دو طرف را مسئول این اتفاقات دانست که انتقادات شدیدی را به دنبال داشت.

تیلرسون در واکنش به این مسئله با اعلام اینکه اظهارات رئیس‌جمهور به خود او مربوط است، موضع‌گیری ترامپ درباره این اتفاق را نادرست دانست. بحث مداخله احتمالی روسیه در انتخابات آمریکا یا همان «روس‌گیت» را نیز باید یکی از اصلی‌ترین نقاط افتراق ترامپ و تیلرسون دانست و به‌عنوان یکی دیگر از نقاط اختلاف ترامپ و تیلرسون باید به ماجرای افزایش تعرفه واردات آلومینیوم و فولاد نیز اشاره کرد.

جاسوس به جای تاجر
برخلاف تیلرسون، مایک پمپئو به‌نظر همان فردی است که ترامپ به دنبال آن بوده و در مواردی همچون برجام و کره‌شمالی هماهنگی بیشتری با کاخ سفید و شخص ترامپ دارد. پمپئو در همان دوران ریاستش بر سازمان سیا نیز بر این باور بود که ایالات متحده باید رویه دلجویی و ملاطفت را کنار گذاشته و پلتفرمی پیدا کند که بتواند مانع توسعه‌طلبی ایران در منطقه شود. او همچنین خواهان آن شده بود که سازمان تحت مدیریتش، از لحاظ گردآوری و عملیات مخفی علیه اهدافی همچون کره‌شمالی جسورانه‌تر عمل کند.

اولین نشانه‌های حضور گسترده‌تر پمپئو در دولت ترامپ بعد از اعلام خبر دیدار ترامپ با رهبر کره‌شمالی نمایان شد که در آن رئیس سابق سیا در جلسه‌ای مشترک با هیئت نمایندگی کره‌جنوبی در کاخ سفید حضور یافت. از پومپئو به‌عنوان فردی وفادار به ترامپ یاد می‌شود که کوشیده رابطه سازمان جاسوسی و اطلاعاتی این کشور با کاخ سفید را مدیریت کرده و بهبود بخشد؛ ترامپ بارها در موضوع پرونده موسوم به «روس‌گیت»، انگشت اتهام را به سمت سازمان‌های اطلاعاتی و جاسوسی گرفته است.

البته پمپئو خلاف ترامپ نگاه چندان خوش‌بینانه و مثبتی به کرملین ندارد و پوتین را رهبر خطرناکی می‌داند؛ این در حالی است که ترامپ چه در دروان فعالیت انتخاباتی چه در دوران حضورش در کاخ سفید، بارها لب به تحسین پوتین گشوده است. البته بدون تردید پمپئو در قیاس با تیلرسون، از اشتراک‌نظر بیشتری با رئیس‌جمهور برخوردار است؛ علاوه بر بحث کره‌شمالی و ونزوئلا، برای‌ مثال، او در ادامه فعالیت زندان گوانتانامو با ترامپ هم‌نظر است.

«جینا هاسپل»، ‌نخستين زن سازمان سيا
روز سه‌شنبه به‌ناگاه لرزه در كابينه دونالد ترامپ روي داد و با يك توييت، مايك پمپئو، رئيس سازمان اطلاعات مرکزی آمريكا (سيا)، جانشين ركس تيلرسون، وزير خارجه آمريكا، شد و سمت او نيز به «جینا هاسپل»، افسر اطلاعاتی کهنه‌کار آمریکایی، رسيد تا او نخستين بانوي آمريكايي عهده‌دار اين سمت باشد. هاسپل در سال ١٩٨٥ به سيا پیوست و در ماه فوریه ٢٠١٧ از سوی ترامپ به‌عنوان معاون رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا انتخاب شد.

ترامپ پس از انتخاب هاسپل در بيانيه‌اي منتشرشده در واشنگتن‌پست گفت كه او و پمپئو بيش از يك سال است كه با يكديگر كار مي‌كنند و روابط قابل‌احترامي بين آنان وجود دارد. هاسپل نيز بعد از اعلام اين خبر به واشنگتن‌پست گفت كه پس از ٣٠ سال خدمت در سازمان سيا، براي من كار به‌عنوان معاون پمپئو افتخار بزرگي بود و اكنون از اين فرصتي كه ترامپ در اختيارم گذاشته و اعتمادي كه به من دارد، بسيار خوشحالم. نام هاسپل یک دهه پیش زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که مشخص شد سیا در تایلند یک زندان مخفی برای نگهداری، شکنجه و بازجویی از متهمان به ارتباط با گروه‌های تروریستی ایجاد کرده و او بعدها دستور داد، اسنادي را كه درباره بازجويي‌هاي وحشيانه آنان در اين زندان وجود دارد، از بين ببرند. در سوابق كاري هاسپل آمده است كه او در سال ٢٠٠٢ ميلادي به برنامه جديد شكنجه اين سازمان پيوسته و يكي از تدوين‌كنندگان اين برنامه بوده است.

او شاهد شكنجه دو مظنون تروريستي نيز بوده و اسنادی که بعدا منتشر شد، نشان داد زندانیان در این بازداشتگاه به روش‌هایی که حتی در قوانین آمریکا غیرقانونی است، شکنجه می‌شده‌اند. هاسپل بعدا رئیس دفتر «خوزه رودریگز»، رئیس وقت مرکز ضدتروریسم سیا، شد.

رودریگز در خاطراتش نوشته که هاسپل تلاش کرده تا اسناد مربوط به شکنجه‌گاه تایلند را نابود کند. او در سال ۲۰۱۳ هم به معاونت «سرویس سری ملی» که مسئولیت عملیات‌های خرابکارانه مخفی آمریکا در سرتاسر جهان را برعهده دارد، منصوب شد. پمپئو و هاسپل برای کسب سمت‌های معرفی‌شده از سوی رئیس‌جمهوری، به رأی سنای آمریکا نیاز دارند. به نظر می‌رسد با رأی اکثریت نسبی که جمهوری‌خواهان دارند، این دو کار سختی برای احراز سمت‌های وزارت خارجه و ریاست سازمان سيا نداشته باشند.