فرارو- با وجود آنکه نوسانات بازار ارز در روز‌های آخر سال ۹۶ متوقف شد، بعد از تعطیلات چهار روز نخست سال ۹۷ بازار ارز با یک غافلگیری رو به رو شد. قیمت دلار از پنج هزار تومان گذشت و این اولین خبر شوکه کننده سال ۹۷ بود. اما شوک افزایش قیمت دلار به زعم کارشناسان قرار است ادامه داشته باشد. بعضی کارشناسان اقتصادی معتقدند قیمت دلار در سال جدید دست کم ۲۰ درصد افزایش خواهد داشت که در این صورت ممکن است اسفند ماه امسال دلار با قیمت شش هزار تومان خرید و فروش شود.
اولین شوک سال ۹۷ رد شدن قیمت دلار از مرز پنج هزار تومان بود. بسیاری از کارشناسان پیش بینی می‌کردند که روند افزایشی نرخ دلار در بازار در سال ۹۷ نیز ادامه داشته باشد، اما به نظر نمی‌رسید که این روند با شدت و در روز‌های ابتدایی سال ادامه پیدا کند. سید رضی حاجی آقا میری، کارشناس اقتصادی به فرارو گفته بود: فکر می‌کنم روند کنونی درباره قیمت ارز فعلا ادامه پیدا می‌کند. تمهید دولت در ارتباط با افزایش نرخ سود بانکی بسیار کمک کننده بود. تصور من این است که دولت این کار را ادامه خواهد داد. اگر دولت این کار را ادامه دهد، ما تا مدتی شاهد ثبات نسبی در حدود قیمت فعلی ارز هستیم. داود سوری، استاد دانشگاه صنعتی شریف نیز به فرارو گفته بود: قیمت دلار دوباره ممکن است به پنج هزار تومان و یا بالاتر از آن برسد.
حالا بسیاری از کارشناسان معتقدند روند افزایش نرخ دلار در سال جدید نیز ادامه پیدا می‌کند. آنها با اشاره به نگرانی بازار‌ها از وضعیت برجام معتقدند این روند تا اردیبهشت ماه و تا تصمیم گیری آمریکا در خصوص برجام ادامه خواهد داشت. از سویی دیگر افزایش نقدینگی و کاهش دستوری سود بانکی از دیگر دلایل مهم برای التهابات ارزی بازار است که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند و معتقدند ساماندهی بازار ارز در سال جدید نیازمند اصلاحات زیرساختی نظام بانکی و نظارت صحیح بانک مرکزی است.
انتظار افزایش بیش از ۲۰ درصد قیمت دلار در سال جدید
آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه در بررسی فراز و نشیب‌های چند وقت اخیر بازار ارز به فرارو می‌گوید: آقای سیف می‌گویند بانک مرکزی در هیچ جای دنیا نرخ ارز را تعیین نمی‌کند. اما من می‌توانم بگویم که بانک‌های مرکزی در هیچ جای دنیا نرخ ارز را رها نمی‌کنند. رابطه بین ارز‌ها مدیریت می‌شود. بانک‌های مرکزی تلاش می‌کنند با تغییر نرخ‌های بهره بانکی کاری کنند که به اهداف اقتصادی خود دست پیدا کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بانک مرکزی ایران هدف اقتصاد را گم کرده است ادامه می‌دهد: در هیچ جای دنیا نرخ ارز را چهارراه استامبول یا خیابان جمهوری تعیین نمی‌کنند. بلکه نرخ ارز باید توسط بانک مرکزی مدیریت شود. به خاطر اینکه ارز به میزان کافی در اختیار مسافران قرار نگرفت و صرافی‌ها هم حالت پلیسی پیدا کردند ارز در تعطیلات دچار یک بلاتکلیفی شد. اما حالا باید ببینیم بعد از تعطیلات و بازگشایی صرافی‌ها بانک مرکزی چه نرخی برای ارز تعیین می‌کند.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: پیش بینی کردن افزایش یا کاهش نرخ دلار در ایران مثل این می‌ماند که بگوییم چه چیز در ذهن بانک مرکزی می‌گذرد. اگر می‌خواستیم در ارتباط با رابطه دلار و یورو صحبت کنیم پیش بینی راحت‌تر بود. قیمت یورو و دلار در بازار جهانی تعیین می‌شود و دو بانک مرکزی قوی با هم بر سر نرخ به توافق می‌رسند. اما در ایران رابطه یکطرفه است. چون بین بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی آمریکا توافقی صورت نمی‌گیرد نرخ دلار یک طرفه تعیین می‌شود؛ بنابراین باید ببینیم چه چیز در فکر مدیریت بانک مرکزی می‌گذرد. با این حال من فکر می‌کنم تک نرخی کردن ارز و سپردن آن به دست بازار شناور و آزاد هدفگذاری غلطی است. این باعث می‌شود که نرخ ارز با یک تلنگر جابجا شود. مدیریت بانک مرکزی بیشتر اینگونه است که سعی می‌کند نوسانات کوتاه مدت را نگه دارد، اما به فکر منافع ملی نیست. اگر بانک مرکزی همین روند مدیریتی را ادامه دهد افزایش نرخ ارز تا پایان سال ۹۷ بیشتر از ۲۰ درصد خواهد بود.
قیمت دلار پنج هزار تومان نمی‌ماند
میثم رادپور، تحلیل‌گر مسائل ارز نیز معتقد است قیمت دلار در حد پنج هزار تومان نخواهد ماند و ما باید منتظر افزایش چشمگیر قیمت آن باشیم. او به فرارو می‌گوید: علت یک سری مسائل اقتصادی و یک دسته مسائل غیراقتصادی بر بازار ارز کشور تاثیر می‌گذارند.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: ما در دسته اول یعنی مسائل اقتصادی، مساله‌ای به نام نظام بانکی داریم، چالش نظام بانکی بر سر بازار ارز ما سایه انداخته است و تا اطلاع ثانوی دست از سر بازار ارز برنمی دارد. ما در کشوری هستیم که فعالان بازار، کاسبان و صاحبان کسب و کار می‌دانند که بانک‌ها ورشکسته اند. بحران نظام بانکی را می‌شود از چند زاویه بررسی کرد. یکی موضوع نقدینگی است. نقدینگی بدون پشتوانه‌ای که در این چند سال ایجاد شده است جنبه‌ای از بحران بانکی است. در کشوری که بحران بانکی دارد پول ملی تضعیف می‌شود چرا که ارکان مهم نظام پولی کشور ورشکسته اند. در چنین شرایطی صاحبان سرمایه تلاش می‌کنند ثروت خود را حفظ کنند و در این نظام مالی به پول ملی اعتماد نمی‌کنند.
او در بیان مسائل غیراقتصادی تاثیرگذار بر بازار ارز به تنش‌های بین المللی اشاره می‌کند و می‌گوید: تنش‌های سیاسی عرصه را برای ما بیشتر تنگ کرده اند. بسیاری از بانک‌ها حاضر به همکاری با ایران نیستند. این باعث شده است که بازار حواله و نقل و انتقالات ارزی ما تحت فشار قرار بگیرد. ترامپ قرار است نسبت به پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تصمیم گیری کند. از سوی دیگر ما با مساله‌ای به نام کاتسای نیز رو به رو هستیم. بازار حواله ایران به خاطر مسائلی که در دوبی ایجاد شده، در تنگنا قرار گرفته است. از طرف دیگر نگرانی‌هایی در کشور ایجاد شده که جنس آن جدید‌تر است. کشور در دی ماه گذشته شاهد اعتراضاتی بود که احتمال تکرار آن بعید به نظر نمی‌رسد. فعالان بازار همه این رخداد‌ها را در تصمیم گیری‌های خود لحاظ می‌کنند. به این ترتیب دو دسته مسائل بر بازار ارز کشور تاثیر می‌گذارند که علی الخصوص به نظر نمی‌رسد ما از بتوانیم از دست دسته اول به راحتی خلاص شویم.
