درست پس از سخنرانی جنجالی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا درباره خروج کشورش از برجام بود که شورای آتلانتیک، نخستین فاز از اعمال تحریم‌ها را ششم آگوست اعلام کرد؛ ششم آگوست برابر است با ١٥ مرداد ماه، یعنی امروز. از امروز بخش‌هایی از تحریم‌های گذشته علیه ایران بازگردانده می‌شود.
به گزارش شهروند، اعلام تاریخ آغاز نخستین دور از تحریم‌ها خیلی‌ها را نگران کرد، همان‌هایی که پیش از این در دولت دهم تجربه دوره فشرده‌ای از تحریم‌ها را به چشم دیدند و به هزار زور و زحمت، کالا‌های ضروری را وارد می‌کردند، کالا‌های ضروری، مثل دارو، مواد اولیه دارو، تجهیزات پزشکی و کالا‌های مصرفی پزشکی.
سخنرانی ترامپ، اما خیلی‌ها را به تکاپو واداشت و در صف مقدم، واردکنندگان تجهیزات پزشکی ایستادند. تحت‌تأثیر تهدیدها، نرخ ارز هم روند صعودی به خود گرفت و این بار بیمارستان‌ها در چالش خرید شرکت کردند و تجهیزات پزشکی و کالا‌های مصرفی‌شان را بی‌توجه به قیمت انبار کردند، به‌طوری که به گفته کارمند بخش تجهیزات پزشکی یکی از بیمارستان‌های خصوصی، رئیس بیمارستان از آنها خواسته تا جایی که می‌توانند نسبت به انبار کردن تجهیزات و کالا‌های پزشکی اقدام کنند و هیچ نگران قیمت آنها نباشند. از آن طرف، اما گروهی از واردکنندگان تجهیزات پزشکی که هر روز با افزایش قیمت کالا‌های خریداری‌شده‌شان مواجه‌اند، دست از فروش برداشته‌اند، همان‌ها که تجهیزات و کالاها را به قیمت ارزان‌تری خریده‌اند و حالا منتظرند تا نرخ ارز به ثبات برسد.
از آن طرف، کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو که اداره تجهیزات پزشکی زیرمجموعه آن است، ماجرای دپوی ٦ ماهه بیمارستان‌ها را تایید می‌کند، اما در عین حال می‌گوید که جلوگیری از فروش کالاها، تخلف شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی است.
هنوز تحریم‌ها شروع نشده برای تهیه کالاها با مشکل مواجه شده‌ایم
ماجرای دپوی تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها بیشتر از دو ماه است که شروع شده و به گفته همان کارمند بیمارستان انبارکردن تجهیزات و کالا‌های پزشکی در شرایطی است که بیمارستان به بعضی از دستگاه‌ها اصلا نیازی ندارد: «به ما گفته‌اند برای ٦ ماه خرید‌ها را انجام دهیم و در انبار نگه داریم، قیمت‌ها هم مهم نیست.»
نوسانات قیمت ارز و نگرانی از تحریم‌هایی که ممکن است برای تامین تجهیزات پزشکی ایجاد کند، بیشترین تاثیر را روی وسایل مصرفی پزشکی می‌گذارد، وسایلی مثل کیت‌های آزمایشگاهی یا حتی دستکش و سرنگ و ... این کارمند بیمارستان می‌گوید که همین الان هم بیمارستان‌ها برای تامین برخی مواد اولیه و وسایل با مشکل مواجه‌اند: «بیشتر این ابزار‌ها آمریکایی و آلمانی هستند و با این‌که هنوز هیچ تحریمی اعمال نشده، ما در تامین بعضی از مواد مشکل پیدا کرده‌ایم. بیشتر تجهیزات پزشکی بیمارستان ما آلمانی است، تهیه قطعات برخی از دستگاه‌ها که عمرشان بالاست، برایمان مشکل ایجاد کرده، به همین دلیل از زمانی که نگرانی از افزایش قیمت‌ها و تحریم‌ها ایجاد شده، چند دستگاه سنگ‌شکن و ... خریدیم و در انبار بیمارستان قرار دادیم، یک اتاق یخچالی هم ایجاد کردیم تا کیت‌های یخچالی را در آن قرار دهیم.»
به گفته او نگرانی برای خرید و انبار کردن تجهیزات پزشکی درست از زمانی شروع شد که ترامپ درباره تحریم‌ها گفت، از همان زمان، مدیران بیمارستان‌ها برای تامین تجهیزات پزشکی به تکاپو افتادند. هنوز اتفاقی در زمینه تحریم‌ها نیفتاده، اما تاثیرات آن خودش را نشان داده است. تحریم‌ها شروع شده، اما مدیران به صورت شفاف این موضوع را اعلام نمی‌کنند.
بالا رفتن قیمت ارز ترسناک‌تر از تحریم‌هاست
وضعیت بیمارستان‌های دولتی مانند بیمارستان‌های خصوصی نیست، آنها مشکل نقدینگی دارند و آنقدر به شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی بدهکارند که نمی‌توانند به این راحتی خریدهایشان را انجام دهند، سازمان‌های بیمه‌گر هم مطالباتشان را نمی‌دهند تا اوضاع از این‌که هست، بدتر نشود. این کارمند بخش تجهیزات پزشکی در اوج تحریم‌ها هم در همین بخش بیمارستان فعال بوده: «آن زمان برای تهیه مواد مصرفی مشکلی نداشتیم، حتی می‌توان گفت: وضع از الان هم بهتر بود و یک محدوده امنی داشتیم، البته گاهی هم برای تامین قطعات مشکلاتی داشتیم، مثلا تیوپ دستگاه سی‌تی‌اسکن ما خراب شده بود، تا زمانی که دولت تغییر نکرد، نتوانستیم آن قطعه را تهیه کنیم، بعد از این‌که دولت تغییر کرد، خیلی از برند‌های خوب وارد کشور شدند، اما الان اوضاع عجیب شده است، یکی به دلیل بالا رفتن قیمت دلار و یکی هم ترس از تحریم‌ها.»
تا حالا جنس آلمانی می‌خریدیم، حالا باید چینی بخریم
عمده واردات تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها از کشور‌های آلمان، آمریکا، کره، چین و ترکیه است، آن‌هایی که قدرت خرید دارند، جنس بهتری می‌خرند و بقیه از کشور‌های ترکیه و چین. آن‌جا که کار به جراحی لگن، کمر، زانو و گذاشتن پروتز می‌رسد، جنس آلمانی با چینی تفاوتش زمین تا آسمان است و حالا در شرایط تشدید تحریم‌ها، حتی آنها که توانایی مالی دارند هم نمی‌توانند از کالا‌های باکیفیت استفاده کنند. کارمند بخش تجهیزات پزشکی همان بیمارستان خصوصی می‌گوید که تجهیزات پزشکی چینی درست کار نمی‌کنند و رنگ می‌دهند:
«ما در حوزه درمان نگرانیم. الان بعضی از دستگاه‌هایمان خراب است و تعطیل شده، مثل دستگاه سنگ‌شکن. قبلا دستگاه‌ها را راحت‌تر می‌خریدیم، اما دیگر وضع مثل قبل نیست، الان خیلی باید پیگیری کرد، قیمت ارز همه را فلج کرده، حتی خریدهایمان نقدی شده و به قیمت روز باید بخریم، در کمتر از یک هفته، نزدیک به ٤٠٠میلیون تومان برای کالا‌های پزشکی پرداخت کردیم.»
برخی واردات، رانتی است
بیمارستان‌ها حساب‌هایشان را برای خرید تجهیزات پزشکی خالی کرده‌اند و از آن طرف، واردکننده‌های تجهیزات پزشکی انتظار قابل تاملی کرده‌اند، آنها معتقدند آنقدر‌ها که نوسانات قیمت ارز بر خرید و فروش تجهیزات پزشکی تاثیر داشته، موضوع تحریم‌ها و ترس از عملی شدن آنها تاثیر نگذاشته. یکی از این واردکننده‌ها که نخواست نامش در گزارش بیاید، می‌گوید نزدیک به یک ماه است دست از کار برداشته و تا زمانی که قیمت ارز به ثبات برسد، فروشی ندارد. این تنها حال او که ٩سال در این زمینه فعالیت می‌کند، نیست، خیلی از همکارانش هم در این وضع به سر می‌برند:
«ما این وسایل را با نرخ آزاد ارز خریدیم، الان منتظر هستیم تا نوسانات ارزی کاهش پیدا کند، بازار به ثبات برسد و بعد وسایل را بفروشیم. فروش الان به صرف ما نیست، اگر بخواهم الان فروش داشته باشم، دیگر پول ندارم که بخواهم کالای جدید بخرم.»
او می‌گوید که بالا رفتن قیمت ارز، خیلی از خرید‌ها در حوزه پزشکی را مسأله‌دار کرده، واردکننده‌ها افراد خاصی‌اند که علاوه بر ارز دولتی ٤٢٠٠ تومانی، ٤٠٠ تومان بابت هر دلار هم تخفیف می‌گیرند و قیمت دلار برایشان ٣٨٠٠ تومان تمام می‌شود، این‌ها واردکننده‌های خاصی‌اند، هر واردکننده‌ای از این رانت‌ها ندارد.
برای خیلی از واردکننده‌ها، ارز دولتی ثبت نشده
او اخیرا دو درخواست برای ارز ٤٢٠٠ تومانی داشته، اما هنوز نتوانسته پولش را بگیرد، می‌گوید نزدیک به یک و نیم ماه است که منتظر است، اما هنوز خبری نشده: «برای خیلی‌ها ارز دولتی هنوز ثبت نشده، این‌ها را بانک مرکزی باید به ما بدهد که هنوز نداده. قبلا این‌طور نبود، شاید فاصله بین درخواست و تحویل ارز، یک هفته بیشتر طول نمی‌کشید، خیلی از واردکننده‌ها به ارز دولتی نیاز نداشتند و ارزشان را از بازار تهیه می‌کردند، اما الان وضع فرق می‌کند.»
تعرفه‌گذاری عملا بی‌معناست
واردکننده‌های تجهیزات پزشکی به هر قیمتی که کالاهایشان را خریده باشند، باید با تعرفه‌گذاری ارز دولتی یعنی ٤٢٠٠ بفروشند، این قانون، اما با شرایط موجود در بازار امکان عملی‌شدن ندارد: «الان حتی نظارت درستی هم روی این ماجرا نمی‌شود، تعرفه‌گذاری عملا دیگر معنی ندارد، خود بیمارستان‌های دولتی هم تجهیزات و کالا‌های مورد نیاز پزشکی را با قیمت آزاد می‌خرند، وزارت بهداشت هم سختگیری خاصی نمی‌کند، شرکت‌های بزرگی هستند که از همان ابتدا با قیمت بالا، تعرفه‌گذاری می‌کردند و الان فروش تجهیزات و کالاها برایشان به‌صرفه است، آنها در این شرایط به کارشان ادامه داده‌اند.»
حتی بیمارستان‌های بدهکار هم نقدی می‌خرند
این واردکننده، کالا‌های مصرفی پزشکی مثل سرنگ، دستکش، کیت، پروتز و ... را وارد می‌کند و می‌گوید خیلی از شرکت‌ها، واردکننده این کالاها هستند، برای آن‌هایی که قیمت فعلی ارز به‌صرفه است، فروش هم دارند. به گفته او در یکی دو ماه اخیر که قیمت ارز نوسان زیادی داشته، درخواست بیمارستان‌ها برای خرید تجهیزات و کالا‌های پزشکی هم خیلی بالا رفته است، حتی قیمت برایشان فرقی نمی‌کند، تنها می‌خواهند دپو داشته باشند، چون اصلا معلوم نیست بتوانند باز هم با همین قیمت خرید داشته باشند: «بیمارستان‌های خصوصی بیشتر از بیمارستان‌های دولتی خرید انجام می‌دهند و کالاها را در انبار نگه می‌دارند، هر چند اخیرا بیمارستان‌های دولتی هم سفارش می‌دهند، جالب است که بعضی از بیمارستان‌های دولتی از سال ٩٥ به ما بدهکارند، اما الان می‌گویند نقدی می‌خریم. هنوز هم بدهی‌های ما را نداده‌اند.»
بعضی واردات صوری دارند تا ارز دولتی استفاده کنند
او از پشت پرده سوءاستفاده واردکننده‌های تجهیزات پزشکی در این شرایط هم خبر دارد و می‌گوید که یکی از واردکننده‌های تجهیزات پزشکی، ٥٠٠هزار یورو کالا با ارز دولتی خریده، آن را به صورت صوری وارد کشور کرده و دوباره آن را در گونی گذاشته و به ترکیه فرستاده. این واردکننده از این طریق سود زیادی کرد. به این واردکننده هم پیشنهاد این نوع سوءاستفاده‌ها داده شده: «حتی به ما گفتند که حواله درخواست ارز دولتی‌مان را می‌خرند، ما نفروختیم.»
این واردکننده در دولت دهم که اوج تحریم‌ها علیه ایران حاکم بود هم در این زمینه فعالیت می‌کرد، اما معتقد است که آن زمان وضع به سختی الان نبود: «آن زمان ما حدود سه ماه واردات نداشتیم، اما بعدش اوضاع درست شد، الان بیشتر واردکننده‌ها، کارشان را متوقف کرده‌اند.» آنها از دستور وزارت بهداشت به بیمارستان‌ها خبر دارند؛ از دستوری که تاکید کرده برای سه ماه کالا و تجهیزات پزشکی ضروری دپو کنند. ضروری‌ها، مثل استند‌های قلبی یا وسیله‌هایی که برای شکستگی فوری در ستون‌مهره‌ها استفاده می‌شود یا فیلتر‌های ای‌سی‌سی که برای جلوگیری از لخته‌شدن خون مصرف می‌شود، این‌ها کالا‌های وارداتی است که اغلب آمریکایی و آلمانی است و از ترکیه و چین وارد می‌شود. محمدی می‌گوید که حتی سرنگ و دستکش‌ها هم وارداتی است، چون کالا‌های داخلی کیفیت پایینی دارند.
قبل از تحریم‌های احتمالی باید ذخیره‌سازی کنیم
چند روز پس از سخنرانی ترامپ و داغ‌شدن ماجرای تحریم‌ها بود که حسن هاشمی، وزیر بهداشت پشت تریبون اجلاس روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور رفت و از طوفان تحریم‌ها حرف زد و گفت که موضوع تحریم‌ها جدی است: «باید آمادگی داشته باشیم.» حالا به نظر می‌رسد اقدام بیمارستان‌ها در راستای همین آمادگی است. کیانوش جهانپور که سخنگوی سازمان غذا و دارو است، تایید می‌کند که بیمارستان‌ها برای ٦ ماه ذخیره‌سازی کرده‌اند. او در توضیح بیشتر به «شهروند» می‌گوید: «قبل از این‌که وارد فاز تحریم احتمالی شویم، کشور باید برای ملزومات پزشکی و دارو و مواد اولیه دارو، ذخیره‌سازی داشته باشد، شرکت‌هایی در همین زمینه اقدام کرده، مجوز واردات گرفته، به آنها ارز دولتی تعلق گرفته و برایشان تسهیلات بانکی، گشایش اعتبار و ... در نظر گرفته شده است.» به گفته او اگر شرکت‌های جدیدی هم هستند که می‌خواهند تجهیزات پزشکی وارد کنند، می‌توانند در کنار شرکت‌های قبلی، فعالیت‌شان را شروع کنند، هر شرکتی که توانایی دارد، می‌تواند از منابع ارزی استفاده و تجهیزات پزشکی وارد کند.
لیست واردکننده‌ها با ارز دولتی با تاخیر منتشر می‌شود
پس از آن‌که وزیر ارتباطات لیست واردکنندگان گوشی‌های تلفن همراه با ارز ٤٢٠٠ تومانی را منتشر کرد، انتظار می‌رفت اسامی سایر شرکت‌هایی که با ارز دولتی واردات انجام داده‌اند هم اعلام شود، یکی از این لیست‌ها، واردکننده‌های دارو و تجهیزات پزشکی بود که سازمان غذا و دارو وعده انتشارش را داد. قرار بر این بود تا بانک مرکزی این لیست را منتشر کند، سپس پای سازمان توسعه تجارت هم به ماجرا باز شد و درنهایت همه چیز به گردن بانک مرکزی انداخته شد. با این‌که مدت‌ها از مطرح شدن این ماجرا می‌گذرد، اما هنوز خبری از انتشار لیست نیست و جهانپور به‌عنوان سخنگوی سازمان غذا و دارو به «شهروند» می‌گوید که به دلیل جابه‌جایی مدیریتی در بانک مرکزی، این لیست با تاخیر منتشر می‌شود: «ما هم منتظر اسامی اعلامی بانک مرکزی هستیم، تا ببینیم کدام شرکت‌ها از ارز دولتی استفاده کرده‌اند.» سخنگوی این سازمان درباره واردات صوری تجهیزات پزشکی و لزوم نظارت بر آنها هم توضیح می‌دهد: «اگر این لیست منتشر شود، ما می‌توانیم بفهمیم کدام شرکت‌ها ارز گرفته‌اند و زنجیره خرید و فروش آنها هم مشخص می‌شود. این موضوع در زمینه دارو و مواد اولیه دارویی کمتر اتفاق می‌افتد. اما باز هم مردم می‌توانند هر گونه تخلفی را به سامانه ١٩٠ وزارت بهداشت یا سازمان تعزیرات حکومتی اعلام کنند.»
٢,٨میلیارد یورو برای واردات تجهیزات پزشکی و دارو در نظر گرفته شده است
بر اساس اعلام سخنگوی سازمان غذا و دارو، ٢,٨میلیارد یورو، به‌عنوان ارز قطعی برای تهیه دارو و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شده که بخشی از آن جذب شده و بخش دیگر هم قرار است در ماه‌های آینده اختصاص پیدا کند تا برای یک‌سال ذخیره‌سازی تجهیزات پزشکی انجام شود. جهانپور می‌گوید از شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی خواسته شده تا نسبت به ذخیره‌سازی مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی اقدام کنند تا بیمارستان‌ها دچار کمبود نشوند. صحبت‌های سخنگوی سازمان غذا و دارو درحالی است که خیلی از شرکت‌های واردکننده حالا تمایلی به فروش ندارند و جهانپور تاکید می‌کند که این شرکت‌ها با این اقدام دچار تخلف می‌شوند: «واردات تجهیزات پزشکی و دارو و مواد اولیه دارویی با ارز دولتی انجام می‌شود و هر کسی نمی‌تواند با هر قیمتی که می‌خواهد آنها را بفروشد و باید نرخ مصوب سازمان غذا و دارو را رعایت کند که برمبنای دلار ٤٢٠٠تومانی است. تخطی از این قیمت‌های مصوب، تخلف است.» براساس اعلام جهانپور هر شرکتی که از فروش تجهیزات پزشکی خودداری کند، متخلف است و به شعبه ویژه‌ای که در اداره کل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو راه‌اندازی شده، ارجاع داده می‌شود، در کنار آن، کمیسیون ماده ١١ دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور موظف شده‌اند تا این موضوع را پیگیری کنند. مردم هم اگر شاهد تخلفی بودند، می‌توانند موضوع را به تعزیرات حکومتی ارجاع دهند.
ماجرای دپوی تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها بیشتر از دو ماه است که شروع شده و به گفته همان کارمند بیمارستان انبارکردن تجهیزات و کالا‌های پزشکی در شرایطی است که بیمارستان به بعضی از دستگاه‌ها اصلا نیازی ندارد: «به ما گفته‌اند برای ٦ ماه خرید‌ها را انجام دهیم و در انبار نگه داریم، قیمت‌ها هم مهم نیست.»
