شهروند نوشت: رتبه‌هایشان یک‌رقمی و دورقمی است، روزانه قبول شده‌اند، اما از نظر دانشگاه تهران این‌ها دلیلی بر پرداخت‌نکردن شهریه نخواهد بود و همه باید به نظر هیأت‌امنا تمکین کنند. پولی‌سازی آموزش در ایران اگرچه منتقدان فراوانی دارد، اما این انتقادات تاکنون نتوانسته خللی در این روند روبه‌رشد ایجاد کند.
در جدیدترین مرحله پولی‌سازی آموزش عالی، دانشگاه تهران و چندین دانشگاه تراز اول با تصمیم هیأت‌امنای خود، از دانشجویان کارشناسی ارشد روزانه هم برای گذراندن دروس جبرانی شهریه دریافت می‌کنند. دانشجویان، اما در کنار بهت و تعجب از چنین قانونی، چندین تجمع اعتراضی برگزار کردند و چنین قانونی را مغایر با قانون اساسی دانستند.
ماجرای تعیین شهریه برای روزانه‌ها از کجا آب می‌خورد؟
پس از تجمعات اعتراضی دانشجویان روزانه دانشگاه تهران درباره شهریه دروس جبرانی که پیش از آغاز سال تحصیلی و از شهریور آغاز شد، پایگاه خبری این دانشگاه، مبنای قانونی این ماده را مصوبه هیأت‌امنا دانست و در توضیحی نوشت: «به استحضار می‌رساند مطابق ماده ۵ آیین‌نامه کارشناسی ارشد چنانچه رشته دوره کارشناسی با دوره ارشد تجانس نداشته باشد، دانشجو باید به تشخیص گروه آموزشی، تعدادی از دروس را تحت عنوان جبرانی بگذراند.»
در ادامه این توضیح، آمده است: «براساس مصوبه مورخ ۲۳/۰۴/۸۸ هیأت‌امنای محترم دانشگاه تهران اخذ دروس جبرانی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری برای دانشجویان ورودی نیم‌سال اول ۸۸ و پس از آن، منوط به دریافت شهریه برمبنای شهریه متغیر دروس مقطع تحصیلی ذیربط با درس انتخابی سال ورود است.»
دانشجویان منتقد چه می‌گویند؟
دانشجویان روزانه مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، اما این مصوبه را مغایر با قانون اساسی می‌دانند و در کنار آن، معتقدند که این قانون پیش از این اجرا نمی‌شد و می‌خواهند که دست‌کم برای ورودی‌های جدید و قبل از آن، چنین قانونی تعلیق شود.
فرزاد، نماینده دانشجویان معترض می‌گوید که حتی در دفترچه هم هیچ اشاره‌ای به این شهریه اجباری نشده بود و در توضیح می‌گوید: «بحث سر این است که ما را مجبور کردند که یک‌سری دروس را بگذرانیم و عرف هم بر رایگان‌بودن دوره روزانه است. همه جای ایران، دوره روزانه ارشد رایگان است. درحالکیه دانشجوی مهندسی، ترم اول درس جبرانی دانشگاه درس خوانده و هنگام فارغ‌التحصیلی از او پول خواستند.» او در ادامه از اجرای سلیقه‌ای مصوبه هم انتقاد می‌کند: «مورد داریم که دانشجویی خرداد دفاع کرده و پول نداده، اما همکلاسی‌اش شهریور دفاع کرده و شهریه از او گرفتند.»
مغایرت مصوبه هیأت‌امنا با قانون اساسی
فرزاد که دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کارآفرینی است و تاکنون به‌عنوان نماینده دانشجویان چندین جلسه با مسئولان دانشگاه داشته، از مغایرت این مصوبه با قانون اساسی می‌گوید. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «براساس بند ۳۰ قانون اساسی دولت موظف است زمینه تحصیل رایگان را فراهم کند. وقتی به صورت اجباری درسی را به دانشجوی روزانه می‌دهند، عملا دوره روزانه را پولی می‌کنند. هیچ قانونی نمی‌تواند قانون بالادستی و قانون اساسی را نقض کند. این قانون وزارت علوم و هیأت‌امنا تصویب شده که ناقض بند ۳۰ قانون اساسی است. خود شورای نگهبان این بند را تفسیر کرده و گفته کسانی که تحصیل رایگان می‌گیرند، باید خدمتی دوبرابر تحصیل انجام دهند. براین اساس، دوره روزانه نباید شهریه پرداخت کند.»
او درباره برخورد سلیقه‌ای با این مصوبه هم می‌گوید: «من هم شنیدم که برخی رشته‌های داخل دانشگاه تهران، دروس جبرانی پاس کردند، ولی پولی پرداخت نکردند. قبل از ما دانشکده مطالعات جهان، اولین دانشکده بود که در آن دروس جبرانی پولی شد و ممکن است دانشگاه بخواهد پولی‌سازی را مرحله به مرحله انجام دهد که اعتراض سراسری بین دانشجویان رخ ندهد.»
اعتراضات دانشجویان به کجا رسیده است؟
درحالی که هنوز ماه اول آغاز سال تحصیلی در دانشگاه‌های ایران به پایان نرسیده، بسیاری از دانشگاه‌ها شاهد انتقادات دانشجویان بوده است. در دانشگاه تهران هم اعتراض به دریافت شهریه از دانشجویان روزانه از اوایل شهریور آغاز شد و همچنان هم ادامه دارد. فرزاد که با رتبه ۹۰ دانشجوی روزانه رشته کارآفرینی دانشگاه تهران شد، در این‌باره می‌گوید: «در همین دانشگاه تهران، دانشجوی مطالعات داریم که سال ۹۶، یک‌میلیون و ۷۰۰هزار تومان شهریه پرداخت کرده است. ما ۶ شهریور تجمع کردیم و قرار بر این شد که مصوبه بررسی شود. ما دو مطالبه داشتیم که دانشجویان ورودی ۹۶ و قبل از آن، چون هیچ اختیاری نداشتند و اصلا به آنها اعلام نشده بود باید کل شهریه کان‌لم‌یکن شود. حتی دانشجویان معتقدند که دانشگاه باید جریمه پرداخت کند، چون اعتماد دانشجویان را زیر سوال برده است. مطالبه دوم این است که از سال ۹۷، این دروس اختیاری شود. دانشجو در کنکور درصد‌های بالایی داشته است و حالا دانشگاه می‌گوید به این موضوع شک دارد؛ خب بیاید یک آزمون بگیرد.»
او درباره نتیجه این اعترضات هم می‌گوید: «بعد از تجمع ۶ شهریور، گفتند بررسی می‌کنند. به ما نگفتند، ولی مصاحبه کردند و گفتند وام می‌دهند، درحالی‌که ما دانشجویان اصلا چنین فرمی ندیدیم و بحثی از وام نیست. نمی‌خواهیم به دلیل اشتباه دانشگاه، ما بدهکار شویم. وام گرفتن، ضامن و تعهد محضری می‌خواهد. دانشجویی که رتبه یک است باید دنبال ضامن باشد و علاوه‌بر آن جدیدا چندین تعهد و ضمانت می‌گیرند. در کل، پروسه‌ای تعریف شده که عزت نفس دانشجو زیر سوال می‌رود. سری را که درد نمی‌کند، چرا دستمال ببندیم.»
مدیر کل حوزه ریاست دانشگاه تهران: قانون را اجرا می‌کنیم
سید احمدرضا خضری، مشاور رئیس دانشگاه و مدیر کل حوزه ریاست و روابط‌عمومی دانشگاه تهران، اما معتقد است که دانشگاه درحال اجرای قانون است. او در در پاسخ به پرسشی درباره دلیل اصرار دانشگاه تهران برای شهریه‌ای‌کردن دروس جبرانی دوره روزانه می‌گوید: «دانشگاه‌های دیگر هم هیأت امنا برای خود تصویب کردند. همه جا یا مصوبه هیأت‌رئیسه است یا مصوبه هیأت امنا. ما خبر داریم که بقیه دانشگاه‌ها هم چنین مصوبه‌ای دارند. البته ما کاری به بقیه دانشگاه‌ها نداریم، اما می‌دانیم که هیأت امنا دانشگاه چنین مصوبه‌ای دارد و ما داریم قانون را اجرا می‌کنیم.»
خضری در ادامه توضیح می‌دهد که تعداد زیادی از مشمولان این مصوبه، شهریه خود را پرداخت کرده‌اند: «حدود ۸۵درصد از دانشجویان دانشگاه تهران قبلا این شهریه را پرداخت کرده‌اند. حدود ۱۵درصد دانشجویان می‌گویند ما در جریان نبودیم و اعتراض دارند. قبلا سیستمی نبوده و الان سیستم دانشجو را بدهکار نشان می‌دهد و می‌گوید بدهی را بده و وارد مرحله بعد شو.» آن‌طور که مشاور رئیس دانشگاه و مدیر کل حوزه ریاست و روابط‌عمومی دانشگاه تهران می‌گوید، تاکنون هیچ دانشجویی به‌دلیل پرداخت‌نکردن این شهریه، از تحصیل و انتخاب رشته محروم نشده است: «ما داریم بررسی می‌کنیم که آیا این دانشجویان در جریان چنین مصوبه‌ای بودند یا نه. در همین مدت سرترم دانشجو‌ها باز شده و هیچ دانشجویی از تحصیل جا نمانده است. ما داریم واحد به واحد بررسی می‌کنیم که خدای ناکرده حقی از کسی ضایع نشود. این موضوع را دنبال می‌کنیم و مشکلی برای دانشجویان پیش نخواهد آمد.»
«این قانون اجحاف نیست»
مشاور رئیس دانشگاه تهران که این موضوع را از روز اول پیگیری کرده و چندین جلسه هم با نماینده دانشجویان داشته، معتقد است که این مصوبه، قانون است و هیچ اجحافی در حق دانشجویان رخ نداده است. او در توضیح هم می‌گوید: «به عقیده ما که اجحاف نیست. دانشگاه می‌گوید دانشجوی روزانه باید ۳۲ واحد اصلی پاس کند و برعهده دانشگاه و رایگان است. این وظیفه دانشگاه است که شهریه دریافت نکند، اما واحد جبرانی مربوط به دانشجویانی که رشته کارشناسی آن با ارشد یکی نیست براساس بودجه دانشگاه باید شهریه پرداخت کند، چون این موضوع برای بودجه دانشگاه تعریف نشده است. دانشگاه می‌گوید در صورت تشکیل کلاس جداگانه و استاد مستقل برای آن درس، دانشگاه از دانشجو شهریه دریافت می‌کند.» خضری در این‌باره ادامه می‌دهد: «تحصیل رایگان برای ۳۲ واحد است، با این حساب این اجحاف نیست. اما دانشگاه دارد تمام تلاش خود را می‌کند که این درس‌ها با دانشجویان دوره قبل تشکیل شود.»
علاوه‌بر این، قبلا رئیس دانشگاه تهران از پرداخت وام به این دانشجویان برای پرداخت شهریه دروس جبرانی خبر داده بود که مشاور او درباره دلایل اجرایی‌نشدن این موضوع هم می‌گوید: «در بحث وام قرار شده دانشگاه با یکی از بانک‌ها که بهره بسیار کمی می‌گیرد و عملا کارمزد است، به دانشجویان نیازمند در همه حوزه‌ها وام دهد. یعنی دانشگاه آن‌جا سرمایه می‌گذارد و آن بانک به دانشجویان در حوزه‌های مختلف وام خواهد داد. معاونت مالی درحال تأمین آن ودیعه است که بعد معاونت دانشجویی اقدام کند که دانشجویان بتوانند موقع فارغ‌التحصیلی این وام را بگیرند.» خضری تعداد کل دانشجویان دانشگاه مشمول این قانون را یک‌هزار و ۲۰۰ نفر می‌داند و می‌گوید: «بیش از یک‌هزار دانشجو مشمول این واحد‌های جبرانی هستند؛ ۱۲۰۰ نفر که ۸۰ نفر هنوز پرداخت نکرده‌اند. پیش از این سیستم پرداخت الکترونیک اجرا نشده بود، اما سیستم در شهریور فعال شده است. یعنی این قانون از سال ۸۸ اجرا می‌شده، اما متاسفانه درست و یکپارچه اجرا نشده است و این ایراد کار است که هماهنگ عمل نکردند. گاهی کارشناس دلش به حال دانشجو سوخته و گفته ایراد ندارد و قانون به‌صورت یکپارچه اجرا نشده است.»
مشاور رئیس دانشگاه تهران همچنین در پاسخ به پرسشی درباره احتمال لغو این قانون با توجه به اعتراض دانشجویان هم می‌گوید: «برای این رشته‌ها دانشگاه دارد مطالعه دقیق می‌کند و گروه‌ها مرجع تشخیص واحد‌های جبرانی‌اند. وقتی گروه با حدود ۱۰ استاد کارشناس تصمیم می‌گیرد، دیگر جای بحثی وجود ندارد. البته ممکن است دانشگاه این قانون را بررسی کند و متناسب با شرایط امروز آن را تغییر دهد. امکان لغو آن هم وجود دارد، ولی تا الان بحث به این مرحله نرسیده است.»
