فرارو- روز شنبه سران چهار کشور روسیه، ترکیه، فرانسه و آلمان برای گفتگو درباره اوضاع سوریه در استانبول نشست برگزار کردند. هر کدام از این کشور‌ها به دنبال تحقق اهداف متفاوتی بودند.
به گزارش فرارو، دیروز رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در کاخ وحید الدین به مدت دو ساعت و ۴۵ دقیقه میزبان ولادیمیر پوتین و ایمانوئل ماکرون، روسای جمهور روسیه و فرانسه، و آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، بود. رهبران در این نشست، جدیدترین تحولان سوریه، بویژه اوضاع استان ادلب و فرآیند راه حل سیاسی بحران سوریه را مورد بررسی قرار دادند.
بیانیه پایانی نشست خواستار تشکیل کمیته‌ای برای نوشتن قانون اساسی برای سوریه شد و بر فراهم کردن شرایط بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری به تمام مناطق سوریه، ارائه کمک‌های بشردوستانه به این کشور، استمرار آتش‌بس و همچنین ادامه جنگ با تندرو‌ها تاکید کرد.
اگر چه بیانیه مشترک اشتراک‌نظر شرکت‌کنندگان را منعکس کرد، اما نشست خبری، تفاوت اولویت‌های سران را به وضوح نشان داد. پوتین بر مبارزه با تروریسم و همچنین ایجاد منطقه خالی از سلاح در ادلب تاکید کرد. از سوی دیگر اردوغان از مبارزه با "تروریست‌های" شمال سوریه - یعنی برخی احزاب مسلح کردی - سخن گفت. در حالی ترکیه و روسیه بر تحولات میدانی در سوریه متمرکز بودند، آلمان و فرانسه بر راه حل غیرنظامی برای بحران سوریه و همچنین برگزاری انتخابات آزاد در این کشور تاکید کردند.
سران این کشور‌ها در نشست استانبول اهداف و اولویت‌هایی را دنبال کردند که بعضا با یکدیگر متفاوت بود.
اردوغان و شمال سوریه
در چند هفته گذشته، ترکیه درگیر بحران قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، بود. در این مدت مقامات و رسانه‌های این کشور توجه کمتری به مسائل سوریه نشان دادند. اما روز جمعه اردوغان طی نشستی با سران حزب عدالت و توسعه، بار دیگر مسائل سوریه را در کانون توجه قرار داد. او در این نشست ضمن تاکید بر توجه ترکیه به منطقه شرق رود فرات، هشدار داد که اگر آمریکا با ترکیه همکاری نکند، این منطقه به طور کامل پاکسازی خواهد شد.
اردوغان در واقع با دو چالش عمده در شمال سوریه مواجه بود که تلاش کرد در نشست استانبول بر آن‌ها غلبه کند و حمایت برخی از سران شرکت‌کننده را جلب کند. چالش نخست، استقرار نیرو‌های کردی در منطقه شرق فرات و حمایت آمریکا از این نیروها است. رئیس‌جمهور ترکیه تهدید کرده که اگر آمریکا در این منطقه به مطالبات آنکارا توجه نکند، ترکیه به منبج حمله خواهد کرد.
چالش دوم، توافق آتش‌بس در استان ادلب است که در روز‌های اخیر به دلیل حمله برخی از گروه‌های نزدیک به ترکیه به نیرو‌های دولت سوریه در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. چندی پیش گزارش‌هایی درباره آمادگی ارتش سوریه و متحدانش برای بازپس‌گیری ادلب، آخرین پایگاه بزرگ مخالفان دولت سوریه، منتشر شد. اردوغان برای جلوگیری از این حمله، ضمن ارسال نیرو‌های ترکیه‌ای به برخی مناطق سوریه، چند بار با پوتین دیدار کرد و سرانجام دو طرف در سپتامبر گذشته در سوچی توافقی امضا کردند که به موجب آن در ادلب آتش‌بس برقرار می‌شود و یک منطقه خالی از سلاح به عمق ۲۰ کیلومتر بین نیرو‌های دولت سوریه و مخالفان در ادلب ایجاد می‌شود. این توافق در روز‌های اخیر پس از درگیری جبهه النصره با ارتش سوریه و بمباران برخی مناطق حلب، در آستانه فروپاشی قرار گرفته است.
اردوغان در نشست چهارجانبه برای تقویت این توافق تلاش کرد.
آلمان و فرانسه
مرکل و ماکرون هم بنا به دلایل خودشان - که مهمترین آن‌ها جلوگیری از سرازیر شدن موج پناهندگان سوری از ادلب به سمت اروپا - از هدف اردوغان مبنی بر حفظ توافق ادلب حمایت کردند. این حمایت برای آنکارا مهم است چرا که پشتیبانی اروپایی‌ها از توافق ادلب ممکن است باعث استمرار وضع کنونی و جلوگیری از بازپس‌گیری ادلب توسط دولت سوریه و روسیه شود.
اما دو رهبر اروپایی علاوه بر تاکید بر مسئله بازگشت آوارگان و جلوگیری از شکل‌گیری موج جدیدی از پناهندگان، مسئله دیگری را هم مطرح کردند. مرکل و ماکرون هر دو بر لزوم پیگیری راه حل سیاسی برای بحران سوریه تاکید کردند. مرکل گفته در پایان فرآیند سیاسی، باید در سوریه انتخابات آزاد برگزار شود و سوری‌ها بتوانند به کشورشان بازگردند. صدراعظم آلمان در عین تاکید بر عدم تحمل استفاده از تسلیحات شیمایی در سوریه، خواستار یک راه حل سیاسی و غیرنظامی در سوریه شد.
مقامات ترکیه و اروپایی‌ها امیدوارند که بتوانند با تشکیل کمیته‌ای برای نوشتن قانون اساسی جدید سوریه، زمینه را برای برگزاری انتخابات در این کشور جنگ‌زده فراهم کنند. ابراهیم کالین سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه، روز جمعه قبل از برگزاری نشست گفته هدف اولیه، اتخاذ گام‌هایی به سوی تعیین یک نقشه‌راه برای حل سیاسی بحران سوریه است. به گفته کالین، تاسیس کمیته‌ای برای نوشتن قانون اساسی، به طور ویژه محل تاکید خواهد بود.
برخی ناظران معتقدند که مقامات اروپایی امیدوارند به کمک روسیه، یک راه حل سیاسی در سوریه ایجاد کنند تا هم از بروز مجدد بحران پناهندگان جلوگیری کنند و هم در پروژه‌های بازسازی سوریه بعد از جنگ سهمی داشته باشند. بدون یک راه حل سیاسی که بتواند روابط غرب با سوریه را عادی کند، اروپایی‌ها قادر نخواهند بود در بازسازی سوریه شرکت کنند.
روسیه
پوتین نیز در این مسئله کم‌وبیش با اروپایی‌ها اتفاق نظر دارد، اما اختلاف آن‌ها بر سر اولویت‌هاست. روسیه از یک طرف به دنبال آن است که با همکاری با اروپا به تلاش‌هایش برای عادی کردن اوضاع سوریه، صبغه بین المللی بدهد. در واقع روسیه مایل همزمان با پیشرفت فرآیند سیاسی، اروپایی‌ها در بازسازی و بازگشت آوارگان به سوریه کمک کنند. اما اروپایی‌ها معتقدند که چنین کمکی باید پس از شکل‌گیری راه حل سیاسی در سوریه اتفاق بیافتد.
در رابطه با توافق ادلب هم روسیه ممکن است عجله‌ای برای خروج از آن نداشته باشد. چرا که این توافق تا همین الان ۲۰ کیلیومتر از خط درگیری میان ارتش سوریه و نیرو‌های معارض را بدون جنگ، خالی از سلاح کرده است.
در منطقه ادلب چندین گروه مسلح مخالف دولت سوریه حضور دارند که برخی از آن‌ها توسط ترکیه و روسیه، به عنوان تروریست تعیین شده‌اند. روسیه امیدوار است که با همکاری ترکیه، ادلب به تدریج به دولت سوریه بازگردد و شاید ترکیه در عملیات احتمالی روسیه علیه گروه‌هایی مانند النصره، همکاری کند.
پوتین در نشست استانبول دو هدف را به موازات هم پیگیری کرد: نخست، با کمک ترکیه، آخرین گروه‌های مخالفت دولت سوریه را در شمال این کشور مهار و تضعیف کند. دوم، با تاکید بر راه حل سیاسی، حمایت تدریجی اروپایی‌ها از دولت سوریه را جلب کند.
سرانجام نشست چهارجانبه استانبول، بدون مشارکت برخی از بازیگران مهم بحران سوریه، مانند دولت سوریه، ایران و آمریکا، به پایان رسید. آمریکایی‌ها که هنوز در سوریه نیروها و تجهیزات نظامی دارند، تمرکزشان را بر روی حضور ایران در سوریه قرار داده‌اند. حال سوال این است که با توجه به استراتژی ضدایرانی آمریکا در سوریه، آیا نشست سران استانبول به اهداف خود می‌رسد؟
آیا "اولی الا بصآری " هست که یاد آوری شود: فاعتبروا یا اولی الابصار
پوتیندست نامحرم را گرفته آخ آخ آخ