فرارو- رئیس‌جمهور ایران در یک سفر نسبتا طولانی به عراق، روابط اقتصادی ایران را با این کشور تقویت کرد و با دیدار با مراجع تقلید شیعه در نجف به سفر خود جنبه معنوی داد.
به گزارش فرارو، قبل از ظهر روز چهارشنبه گذشته برای نخستین بار یک رئیس‌جمهور ایران با آیت الله علی سیستانی، مرجع تقلید ۸۸ ساله شیعیان، در نجف دیدار کرد. این مرجع، به ندرت در مسائل سیاسی دخالت می‌کند، اما نفوذ فوق‌العاده‌ای در افکار عمومی عراق دارد.
این دیدار در روز سوم سفر سه روزه حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، به عراق انجام شد. روحانی پس از دیدار با رهبران عراق، سفرش را با دیدار با آیت الله سیستانی به پایان رساند. این دیدار بی‌سابقه از حیث ارسال پیام‌ها به طرف‌های گوناگون، مهم بود.
آمریکا
برخی ناظران معتقدند که آمریکا یکی از مخاطبان پیام‌های دیدار حسن روحانی و آیت الله علی سیستانی بود. به طور کلی، سفر روحانی به عراق در حالی انجام شد که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های تاریخ قرار دارد. آمریکایی‌ها با اعمال تحریم‌های گسترده تلاش می‌کنند همه کشور‌ها را از انجام مراودات تجاری با ایران منصرف کنند. عراق در ماه‌های اخیر، خصوصا از ماه نوامبر به بعد، برای قطع روابط اقتصادی با ایران، تحت فشار آمریکا بوده است.
عراق مقدار قابل توجهی از ایران برق وارد می‌کند و حتی برای تامین سوخت نیروگاه‌های برق خود به گاز ایران نیاز دارد. واردات برق و گاز عراق از ایران، در کانون فشار‌های آمریکا بر عراق بوده است، اما تاکنون عراق با قطع اینگونه واردات از ایران، موافقت نکرده است.
حال، با سفر روحانی علاوه بر واردات برق و گاز، ایران و عراق توافقات و تفاهم‌نامه‌های اقتصادی و تجاری متعددی با یکدیگر امضا کرده‌اند که اگر اجرا شوند نقش مهمی در کاستن از اثر تحریم‌ها بر ایران خواهند داشت.
هر چند که سفر روحانی به عراق بر مسائل اقتصادی متمرکز بود، اما به اقتصاد محدود نمی‌شود. دیدار روحانی با آیت‌الله سیستانی جنبه‌های غیراقتصادی سفر روحانی را برجسته کرد. برخی ناظران می‌گویند دیدار رئیس‌جمهور ایران با مرجع تقلید شیعیان در نجف به واشنگتن این پیام را ارسال کرد که تلاش‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران، مناسبات فرهنگی، مذهبی و اقتصادی ایران و عراق را تضعیف نخواهد کرد. سفر روحانی به عراق، قدرت نرم ایران در این کشور را نشان داد. قدرتی که آمریکا در جامعه مذهبی عراق فاقد آن است.
دیدار‌های مقامات ایرانی و عراقی، پیام واضحی ارسال کرد که عراق بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران نخواهد بود. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، با صدور بیانیه‌ای گفت: «طرف ایرانی تصمیم عراق مبنی بر اینکه عراق بخشی از تحریم‌ها علیه آنها نخواهد بود، را ستود.»
پیام‌هایی به داخل ایران
به نظر می‌رسد که دیدار روحانی و آیت‌الله سیستانی برای داخل ایران هم پیام‌هایی ارسال کرده است. البته بخشی از این پیام‌ها، به طور مستقیم از جانب خود آیت الله سیستانی ارسال شده است.
این مرجع تقلید، که نظراتش در امور سیاسی را معمولا از طریق بیانیه یا نمایندگانش بیان می‌کند، در دیدار با روحانی تلویحا به سیاست خارجی ایران در عراق و همچنین به تقویت سیاست خارجی اعتدالی در خاورمیانه اشاراتی داشته است.
دفتر آیت الله سیستانی پس از دیدار با روحانی بیانیه‌ای صادر کرد که موجب تعجب برخی از ناظران شد. طبق آنچه در این بیانیه آمده، آیت الله سیستانی در دیدار با روحانی از «هر اقدام برای تقویت روابط عراق با همسایگانش بر مبنای منافع دو طرف و بر اساس احترام به حاکمیت کشور‌ها و عدم دخالت در امور داخلی آنها» استقبال کرده است.
آیت الله سیستانی سپس با اشاره به نقش «دوستان» در کمک به مردم عراق در جنگ‌شان علیه داعش، گفت: «مهمترین چالش‌های عراق در مرحله کنونی، مقابله با فساد، بهتر کردن خدمات عمومی و منحصر کردن سلاح در نهاد‌های کشوری و دستگاه‌های امنیتی هستند.»
اظهارات آیت الله سیستانی درباره ضرورت «نگه داشتن سلاح در دست دولت»، به طور گسترده اشاره‌ای به گروه‌های شبه‌نطامی عراقی تلقی شده است که عموما به حکومت ایران نزدیک هستند. مقامات آمریکا و برخی از محافل سیاسی عراق، گروه‌های شبه نظامی عراقی را نایبان ایران می‌دانند که از کنترل مقامات دولت عراق خارج هستند.
اما سوای انتقاد از گروه‌های شبه‌نظامی، اظهارات آیت الله سیستانی ممکن است مواضع دولت حسن روحانی را در داخل و خارج از ایران تقویت کند. این مرجع تقلید در دیدار با روحانی بر ضرورت وجود «اعتدال و توازن» در سیاست‌های بین المللی و منطقه‌ای در خاورمیانه تاکید کرده است؛ که البته این می‌تواند اشاره‌ای به گفتمان اعتدالگرای دولت روحانی باشد.
در سال‌های اخیر، آیت الله سیستانی تلاش کرده است که با مقامات بلندپایه ایران و آمریکا دیدار نکند. هیچ یک از مقامات عالیرتبه آمریکایی با این مرجع تقلید دیدار نکرده است و در زمانی که محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران، به عراق رفت، آیت الله سیستانی از دیدار با او خودداری کرد. حال، دیدار این مرجع با روحانی ممکن است به تقویت جایگاه معنوی حسن روحانی منجر شود. روحانی با سایر مراجع تقلید در نجف هم دیدار کرده است.
شاید بتوان گفت که آیت الله سیستانی بخشی از روحانیت سنتی است که همیشه تلاش می‌کند فاصله خود را با سیاست رعایت کند. او، به رغم اینکه نفوذ بسیار گسترده‌ای در عراق دارد، اما همواره از ورود مستقیم به سیاست یا معرفی کردن یک شخص برای یک سمت معین اجتناب کرده است. بلکه غالبا از طریق اشارات تلویحی سعی می‌کند به عامه مردم نشان دهد که کدام شخص یا گروه را تایید نمی‌کند.
از سال ۲۰۱۵، آیت الله سیستانی حتی دیدار‌ها با سیاسمتداران عراقی را پایان داد و حتی در ژانویه گذشته، از دیدار با وزیر خارجه فرانسه، که به عراق سفر کرده بود، خودداری کرد. او در این سال‌ها فقط با مقامات بین المللی که برای فعالیت‌های بشردوستانه در عراق حضور داشته‌اند، دیدار کرده است. اما دیدار با روحانی، این قاعده را شکست. این دیدار گزینشی در حالی صورت گرفته است که دولت روحانی به دلیل خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با فشار‌های فزاینده‌ای در داخل ایران مواجه شده است. دیدار‌های روحانی با مراجع تقلید نجف و تقویت رابطه او با روحانیت سنتی عراق، که فاصله خود را با سیاست حفظ می‌کنند، ممکن است نشان‌دهنده تلاش روحانی برای جلب حمایت این بخش از روحانیت است که در ایران هم فاقد تاثیر نیست. حمایتی که شاید در روز‌ها و ماه‌های حساس آینده به روحانی کمک کند.
آینه تمام نمای امام علی ع هستند.