واکنش‌ها به اقدام تازه آمریکا علیه ایران؛ پیشنهاد ممانعت از فروش نفت عربستان

فرارو- روز گذشته ایالات متحده آمریکا در ادامه فشار‌های سنگین اقتصادی به ایران لغو معافیت نفتی برای چند کشور وارد کننده نفت ایران را لغو کرد. مایک پمپوئو وزیر خارجه آمریکا در این باره گفت: "تحریم‌های نفتی آمریکا بیش از ده میلیارد دلار از درآمد نفتی ایران کم کرده است." آمریکا در صدد است فروش نفت ایران را به صفر برساند و وزیر خارجه آمریکا در اظهارات خود مجددا روی این موضوع تاکید کرد.

به گزارش فرارو، اقدام تازه آمریکا با واکنش‌هایی در سطح داخلی و بین المللی همراه بوده است. در داخل ایران عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه در این باره گفت: «با توجه به غیرقانونی بودن اصل تحریم‌های مورد نظر، جمهوری اسلامی ایران اصولا ارزش و اعتباری برای معافیت‌های اعطایی بر تحریم‌ها قائل نبوده و نیست.»

او افزود: "وزارت امور خارجه امروز به صورت مستمر با تمامی نهاد‌های ذیربط داخلی در تماس بوده و نیز رایزنی‌های فشرده‌ای با بسیاری از شرکای خارجی اعم از اروپایی، بین المللی و همسایگان صورت داده است. نتیجه این تماس‌ها و رایزنی‌های داخلی و خارجی به مراجع عالی تصمیم گیری منعکس شده و به زودی تصمیم مقتضی در این خصوص اتخاذ و اعلام خواهد شد."

به این ترتیب باید منتظر واکنش جدی ایران در این رابطه باشیم. در همین حال پس از اعلام لغو معافیت خرید نفت ایران، چند برنامه حسن روحانی رییس جمهور لغو شد. او قرار بود امروز در افتتاحیه نمایشگاه کتاب حاضر شود که اعلام شد "به دلیل برنامه پیش بینی نشده در این مراسم حضور نخواهد داشت."

روحانی قرار بود روز چهارشنبه به استان کردستان و روز پنج شنبه به استان کرمانشاه سفر کند که هر دو این سفر‌ها نیز لغو شدند. ناظران احتمال را می‌دهند که لغو سفر‌های رییس جمهور با اقدام تازه آمریکا بی ارتباط نباشد، با این حال توضیح رسمی در این باره ارائه نشده است.

در کنار واکنش وزارت خارجه شب گذشته حشمت الله فلاحت پیشه رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس در توئیتی نوشت: «کف فروش نفت ایران را مناسبات دوجانبه تعیین می‌کند نه بلوف‌های سیاسی ترامپ و پمپئو. هیچگاه فروش نفت ما به کمتر از یک میلیون بشکه در روز نخواهد رسید.»

واکنش‌هایی بین الملل
اما در حالیکه دولت ایران و مقام‌های مسئول در حال بررسی شرایط و اتخاذ تصمیم مناسب درباره اقدام آمریکا هستند، لغو معافیت نفتی ایران واکنش‌ها در فضای بین المللی داشته است، با این حال به نظر می‌رسد اکثر کشور‌های مرتبط با این موضوع در حال ارزیابی وضعیت اند.

خریداران عمده نفت ایران می‌گویند در حال بررسی مسئله هستند.

ایندین‌اکسپرس، از منابع رسانه‌ای هند، به نقل از مقام‌های دهلی نو می‌گوید آن‌ها از روند جریان باخبر و در حال تجزیه و تحلیل پیامد‌های تصمیم [آمریکا] هستند.

یک مقام دولتی هند گفته است: «ما در زمان مناسب بیانیه‌ای صادر خواهیم کرد.» هند از مهم‌ترین خریداران نفت ایران است.

خبرگزاری دولتی چین، کشوری که خریدار اصلی نفت کشورمان است، بیانیه مایک پومپئو را بازنشر داده‌است، اما پکن هنوز مستقلا بیانیه‌ای صادر نکرده‌است. شب گذشته، سخنگوی وزرارت خارجه چین، اعلام کرده بود: «همکاری‌ها با ایران باید محترم شمرده شود.»

گنگ شوانگ گفت: «چین مخالف تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و گستره بزگی‌ست که این تحریم‌ها در بر می‌گیرد. همکاری چین با ایران همچنان باز، شفاف، قانونی و منطقی است.».

اما ناظران معتقدند واکنش چین به پایان معافیت‌های ایران، ممکن است به نتیجه مذاکرات اقتصادی واشینگتن و پکن پیوند بخورد. آمریکا و چین ماه‌هاست در حال انجام مذاکراتی بر سر تعرفه‌ها، اصلاحات داد و ستد و کسب و کار هستند. دونالد ترامپ منتقد سرسخت تراز بازرگانی دو کشور است و گزارش‌ها حاکی‌ست دو کشور به پایان مذاکرات نزدیک می‌شوند.

چین، روسیه، عربستان سعودی و آنگولا، سه کشور اصلی فروشنده نفت به چین هستند، ولی ایران نیز همچنان در میان صادرکنندگان مهم قرار دارد.

کره جنوبی و ژاپن نیز که از خریداران نفت ایران هستند واکنش خاصی نشان نداده اند.

خبرگزاری دولتی کره جنوبی، یون‌هاپ، به نقل از یک مقام دولتی آمریکا می‌گوید واشنگتن به سئول کمک خواهد کرد جایگزینی برای نفت ایران پیدا کند.

فرانسیس فانون، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور انرژی، به یون‌هاپ گفته‌است دو کشور یک سال است در حال انجام مذاکرات در مورد واردات نفت ایران هستند و این مذاکرات ادامه خواهد داشت.

یون‌هاپ یادآوری کرده‌است که نفت ایران برای تولیدات پتروشیمی کره جنوبی اهمیت دارد. محصولات پتروشیمی از محصولات اصلی صادراتی کره جنوبی هستند. این کشور به منابع انرژی فسیلی دسترسی مستقیم ندارد. این خبرگزاری در عین حال به نقل از شرکت‌های پتروشیمی کره جنوبی می‌گوید آن‌ها برای مقابله با پیامد‌های توقف نفت ایران آمادگی دارند.

کره جنوبی از متحدان اصلی آمریکا در شرق آسیا است و به نظر می‌رسد با خواست آمریکا کاملا همراهی خواهد کرد.

ژاپن نیز به دنبال جایگزین نفت ایران است. یک سخنگوی بانک نفتی هیوندای گفته است نفت قطر، آمریکا، روسیه، استرالیا و کشور‌های دیگر جایگزین نفت ایران می‌شود.

مقام‌های ژاپن گفته‌اند تصمیم آمریکا برای پایان معافیت‌های نفتی پیامد‌های محدودی بر اقتصاد آن کشور دارد. ژاپن زمانی از خریداران اصلی نفت ایران بود و مقام‌های آن بر اهمیت اقتصادی آن تاکید کرده بودند. این کشور چهارمین مصرف‌کننده نفت در جهان است و خود از این منبع انرژی بی‌بهره است.

تایوان نیز می‌گوید صادرات نفت ایران به تنها دو درصد محدود شده بود. گروه پتروشیمی فورموسا، در تایوان، اعلام کرده از نوامبر ۲۰۱۸ به این سو به واردات نفت ایران پایان داده‌است.

اما ترکیه کشور همسایه ایران به شدت از تصمیم آمریکا انتقاد کرده است. چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه گفته است: «تحریم‌های یک جانبه امریکا را نمی‌پذیریم و اجازه نمی‌دهیم دیگران درباره نوع رابطه ما با همسایگانمان اعمال نظر کنند.»

این در حالی است که رژیم اسرائیل از اقدام ترامپ استقبال کرده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدعی شده تصمیم آمریکا برای فشار بر ایران بسیار مهم است. نخست‌وزیر اسرائیل گفته از این طریق "جلوی خشونت‌های ایران گرفته می‌شود."

در سوی دیگر عربستان سعودی دیگر متحد آمریکا نیز وعده تامین نفت بازار را داده است. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی روز دوشنبه گفت: «عربستان پس از اعلامیه اخیر دولت آمریکا مبنی بر تحریم صادرات نفت ایران، به دقت تحولات بازار نفت را زیر نظر گرفته است. عربستان با همکاری سایر تولیدکنندگان از وجود نفت کافی در بازار برای مصرف‌کنندگان اطمینان اطمینان حاصل می‌کند و تضمین می‌کند که بازار نفت از تعادل خارج نمی‌شود.»

روسیه تاکنون درباره اقدام آمریکا واکنشی نشان نداده است. تحریم نفتی ایران به لحاظ اقتصادی می‌تواند به سود روسیه تمام شود. با این حال انتظار این است که روسیه به حمایت از ایران بپردازد. اروپا هم تاکنون موضع خود را اعلام نکرده است.

در حالی که معافیت نفتی ایران لغو شده است به نظر می‌رسد آمریکا خود را آماده گام بعدی تحریم یعنی تحریم پتروشیمی ایران می‌کند. با تحریم پتروشیمی ایران ممکن اوضاع دشوار‌تر هم شود چرا که بخش بزرگی از صادارات غیر نفتی ایران به پتروشیمی اختصاص دارد و این صنعت ارزآوری زیادی برای ایران دارد. با این حال ایران می‌گوید پتروشیمی تحریم شدنی نیست و آمریکا نمی تواند به این هدف خود برسد.

 

حال تصمیم ترامپ باعث شد که شاخص سهام در بازارهای آسیا روز سه‌شنبه، اولین روز پس از پایان تعطیلات عید پاک، در پی افزایش بهای نفت به بالاترین میزان در سال ۲۰۱۹ میلادی برسد.

در وال استریت نیز بهای نفت در پایان روز دوشنبه در مقایسه با یک روز قبل از آن، بیش از ۲ درصد افزایش یافت و به بالاترین میزان در شش ماه گذشته رسید.

با این وجود تحلیلگران غربی انتظار دارند که تاثیرات منفی این تصمیم بر بازارهای مالی، محدود به کوتاه مدت باشد. بانک بارکلیز بریتانیا روز دوشنبه در واکنش به تحولات بازار اعلام کرد که فشارهای آمریکا برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر، تنها در کوتاه مدت بر بازار نفت خام تاثیر خواهد گذاشت و بعید است که تاثیر زیادی بر قیمت‌ها برای یک دورۀ طولانی داشته باشد.

این بانک با انتشار یادداشتی اعلام کرد که تلاش کشورهایی همچون عربستان و امارات برای پر کردن خلاء نفتی ایران، از هیجانات ایجاد شده در بازارها خواهد کاست؛ با این وجود بارکلیز پیش‌بینی می‌کند که افزایش تولید ریاض روندی آهسته داشته باشد.

بارکلیز همچنین معتقد است که این تصمیم دونالد ترامپ خطر تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه از جمله احتمال بسته شدن تنگۀ استراتژیک هرمز را افزایش می‌دهد.

بارکلیز تاکید دارد که واکنش بزرگترین مشتریان نفتی ایران یعنی چین و هند نیز در چگونگی رقم خوردن تحولات آینده مهم است بویژه آنکه برای هر دو کشور بسیار سخت خواهد بود که بتوانند برای تامین نفت خود به منابعی خارج از خاورمیانه اتکا کنند.

 

واکنش‌ها در ایران
اما در داخل ایران واکنش‌ها یک دست است. فعالان سیاسی اقدام آمریکا را به شدت محکوم و آن را مغایر اصول انسانی و در راستای تحت فشار قرار دادن مردم ایران ارزیابی می‌کنند.

آذر منصوری از فعالان اصلاح طلب در این باره توئیت کرده است: «کدام منطق حقوق بشری اجازه می‌دهد که دولتی از طریق فشار بر مردم کشور دیگری بخواهد نظام مستقر را تابع خود کند؟ خواست مردم ایران که درانتخابات اردیبهشت۹۶تداوم برجام بود. آیا اقدام ترامپ با خروج ازبرجام، اعمال تحریم وممانعت از صدورنفت ایران و فشار بر مردم ایران، نقض حقوقبشر نیست؟»

این موضع مختص سیاستمداران داخلی نیست حتی در میان اندیشمندان و فعالان سیاسی خارج از کشور نیز مشابه این دیدگاه وجود دارد. محسن میلانی در این باره توئیت کرده است: "در زمانیکه مردم هنوز از عواقب سیل رنج میبرند، ترامپ معافیت‌های کشور‌هایی که از ایران نفت میخرندرا تمدید نمیکند تا صادرات ایران به صفر برسد. این جنگ تمام عیار اقتصادی صدمات جدی به وضع مردم خواهد زد و نقض حقوق ۸۰ میلیون نفر نیز است. سکوت مدافعین حقوق بشر در این مورد غیر قابل قبول است. "

عده‌ای معتقدند این تیر آخر آمریکاست. حرکت بعدی این کشور یعنی جنگ. فرید مدرسی روزنامه نگار معتقد است: «وارد جنگ سرد با آمریکا شده‌ایم، اما هنوز باور نکرده‌ایم. دقیقا هدف مردم هستند و فشار بیشتر بر آنان. جامعه باید آماده شود.»

برخی از ناظران و تحلیلگران نیز می گویند که اقدام آمریکا با وجود اثرات منفی آن نابودگر نیست. امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا در توئیتی در این باره نوشته است: در این دنیا فروش حتی ممنوع‌ترین کالا‌ها هم به صفر نمی‌رسد؛ چه برسد به کالای پر طرفداری همچون نفت ایران؛ کشور عمده در بازار جهانی. ممنوعیت فروش کالا در نهایت بازار قاچاق را رونق می‌بخشد. به صفر رساندن صادرات نفت ایران از جانب آمریکا تحقق نخواهد یافت.»

صادق الحسینی تحلیلگر مسائل اقتصادی هم می‌گوید: «در سال‌های اخیر نقش نفت در بودجه بشدت کم شده و منع فروش نفت کشنده نیست.»

در کنار این واکنش‌ها روزنامه‌های داخلی نیز به این موضوع پرداخته اند. روزنامه‌های اصولگرا سعی کرده اند برای مسئله راهکار ارائه دهند. آن‌ها معتقدند صفر کردن فروش نفت ایران غیر ممکن است و ایران راه چاره را می‌داند. در همین راستا رستم قاسمی، وزیر نفت ایران در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد گفته است "ادعای آمریکا با واقعیت بازار انرژی انتطباق ندارد."

 

فرهیختگان با اشاره به بحران سیاسی در دو کشور نفتی لیبی و ونزوئلا گفته است هر گونه محدودیت تازه در عرضه نفت، این بازار را بحرانی‌تر می‌کند.

فرهیختگان همچنین در تیتری بزرگ نوشته است که "فعلا نیازی به بستن تنگه هرمز نیست"، در روز‌های اخیر برخی رسانه‌های پر نفوذ اصولگرا همچون کیهان بار‌ها اعلام کرده اند که پس از تحریم سپاه ایران باید تنگه هرمز را ببندد. حالا با اتفاق جدید احتمال اقدام ایران در تنگه هرمز افزایش یافته و نگرانی‌هایی در افکار عمومی ایجاد کرده است.

اما برخلاف فرهیختگان روزنامه کیهان همچنان بر مواضع خود اصرار دارد. این روزنامه در گزارش خود ضمن انتقاد از انفعال دولت نوشته است: «سیاست ما باید مبنی بر صفر کردن صادرات نفت عربستان باشد و می‌دانیم که لااقل ۷۵‌درصد نفت سعودی از دریای سرخ می‌گذرد و طرف‌های اصلی این نفت صادراتی هم اروپایی‌ها یعنی مهم‌ترین شرکای آمریکا در اعمال تحریم‌های ضدایرانی هستند این در حالی است که تنگه هرمز، محل صدور نفت به شرکای آسیایی ما که مخالف اقدامات ضدایرانی آمریکا هستند، می‌باشد و البته توقف صدور نفت از این تنگه، آسیبی هم به دولت‌های عربستان و امارات می‌زند که به نظر می‌آید آنان خود را برای چنین روزی آماده کرده‌اند.»

به عقیده کیهان "این نکته را هم در نظر داشته باشیم که به احتمال خیلی زیاد به محض آنکه بخش اول صادرات نفت سعودی متوقف شود، اروپایی‌ها و سعودی‌ها، رایزنی با محافل مؤثر آمریکایی نظیر کنگره آمریکا برای متوقف کردن اقدامات ضدایرانی را شروع می‌کنند و لابی‌ها در داخل آمریکا نیز به راه می‌افتند."

به این ترتیب کیهان پیشنهاد مقابله با عربستان در دریای سرخ را می‌دهد، که پیشنهاد تندروانه تلقی می‌گردد.

روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران نیز پیشنهاد دیگری ارائه کرده و گفته است: "آمریکا کارت آخر خود را در تحریم ایران رو کرد تا جنگ اقتصادی علیه ایران را به اوج خود رسانده باشد. حالا دیگر راه خروج از برجام برای ایران باز شده است، به‌خصوص که دغل‌کاری اروپایی‌ها در راه‌اندازی مکانیسم جایگزین مالی عیان است. ".

اما روزنامه‌های اصلاح طلب پیشنهاد ویژه‌ای نداده اند و بیشتر سعی کرده اند اثرات مسئله را بررسی کنند. روزنامه شرق پیش بینی کرده که شوک نفتی ایجاد خواهد شد. روزنامه اعتماد هم به واکنش مجلس برای مقابله به مثل آمریکا اشاره کرده است.

روزنامه دنیای اقتصاد به شکل ویژه‌ای به مسئله پرداخته و سعی کرده ابعاد اقتصادی ماجرا را باز کند. این روزنامه راهکار‌های اقتصادی برای مقابله با کاهش فروش نفت ایران ارائه کرده است. دنیای اقتصاد، اصلاح نظام یارانه ها، مبارزه با فرار مالیاتی، گرفتن مالیات از خانه‌های خالی، خودداری از خرج‌های غیر ضروری ارزی، بالا بردن انگیزه صادرات و... را راه‌هایی برای جبران کاهش درآمد دولت دانسته است.