استفاده از ارز‌های دیجیتال برای دور زدن تحریم ها؛ آری یا خیر؟

استفاده از روش‌های خلاقانه برای دور زدن تحریم‌های ظالمانه آمریکا در مبادلات بین المللی توسط فعالان اقتصادی مورد توجه قرار گرفته که یکی از آن‌ها بهره گیری از ارز‌های دیجیتال است، اما هنوز موانع زیادی پیش روی گسترش این مبادلات وجود دارد.

به گزارش ایرنا، ارز دیجیتال با «بیت کوین» در سال ۲۰۰۸ میلادی متولد شد و به سرعت گسترش یافت؛ در شرایط کنونی، مزیت این ارز این است که تابع قوانین و استاندارد‌های بانک مرکزی هیچ کشوری نبوده و به همین دلیل بطور کامل قابل رصد کردن نیستند.

به طور کلی ارز‌های دیجیتال بر بستر شبکه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله می‌شود و هیچ بانک یا دولتی بر آن نظارت نمی‌کند؛ از آنجا که حساب‌ها شفاف و تراکنش‌ها قابل مشاهده و تایید دیگران است، امکان تقلب ندارد، اما معامله گران ارز دیجیتال ناشناس باقی می‌مانند.

قابل رصدنبودن ارز‌های دیجیتال باعث شده است که استفاده از این نوع ارز‌ها در شرایطی مانند تحریم کارساز باشد.

برخی کارشناسان در هفته‌های اخیر و به ویژه تشدید تحریم‌های آمریکا پیشنهاد داده اند که استفاده از این نوع ارز‌ها برای مبادلات خارجی بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا بدین وسیله تحریم‌ها دور زده شود، اما گروهی دیگر معتقد هستند که این نوع ارز‌ها برای دور زدن تحریم‌ها چندان کارساز نیستند و استفاده از آن‌ها محدودیت‌هایی دارد.

افزایش ۲۰ درصدی تقاضا برای ارز‌های دیجیتال به علت تحریم‌ها

«محمد حق وردی» کارشناس بازار مالی در کشور در درباره رشد تقاضا برای ارز‌های دیجیتال در کشور اظهار داشت: بر اساس تخمین‌ها می‌توان گفت: حدود ۲۰ درصد از افزایش تقاضا برای ارز‌های دیجیتال در هفته‌های اخیر ناشی از تشدید تحریم‌ها بوده که جذابیت این ارز‌ها را برای برخی فعالان اقتصادی افزایش داده است، اما علت اصلی بالا رفتن جذابیت ارز‌های دیجتیال رشد قیمت این نوع ارز‌ها در بازار‌های جهانی و نیز رشد قیمت دلار است.

این فعال صنعت ارز‌های دیجیتال ادامه داد: معمولاً در شرایط بی ثباتی اقتصادی و نوسان نرخ ارز افراد بیشتری به سراغ کالا‌هایی می‌روند که بتوانند ارزش پول خود را حفظ کنند که ارز دیجیتال از جمله آنهاست.

وی درباره استفاده صادرکنندگان و واردکنندگان و فعالان اقتصادی از ارز‌های دیجیتال برای نقل و انتقال پول گفت: به تازگی برخی از شرکت‌های فعال به سراغ ما و سایر فعالان صنعت ارز دیجیتال رفته و برای نقل و انتقال پول‌های خود از طریق این نوع ارز‌ها درخواست داشته اند.

توصیه به بازرگانان برای استفاده از ارز‌های دیجیتال با ثبات نرخ

این فعال صنعت ارز‌های دیجیتال با توصیه به فعالان اقتصادی گفت: بازرگانان باید توجه داشته باشند که دو نوع ارز دیجیتال وجود دارد که دسته نخست مانند ارز بیت کوین دارای نوسان بسیار زیادی هستند، اما دسته دوم دارای ثبات نرخ هستند که به آن‌ها «استیبل کوین» می‌گویند.

این کارشناس بازار مالی با هشدار به بازرگانان اظهار داشت: برخی از فعالان اقتصادی که می‌خواستند به طرف خارجی خود ارز دیجیتال پرداخت کنند از برخی از ارز‌های دارای نوسان استفاده کردند که آن‌ها را دچار مشکلاتی کرده است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال آن‌ها اقدام به ارسال مقدار مشخصی بیت کوین به فروشنده کردند، اما به یکباره ارزش بیت کوین در فاصله چند ساعت، ۱۰ یا حتی ۲۰ درصد افت کرده که باعث شده مبلغی که به پذیرنده رسیده پایین‌تر از مبلغ مورد توافق شده باشد که این موضوع باعث بروز اختلافاتی شده است.

حق وردی ادامه داد: برای حل این مشکل توصیه می‌شود که از ارز‌های دیجیتال باثبات که بر پایه نرخ دلار ارزش گذاری می‌شوند استفاده شود تا با چنین مشکلاتی مواجه نشوند.

کارمزد پایین علت استقبال فعالان اقتصادی از ارز‌های دیجیتال

«معین غفاری» کارشناس ارز‌های دیجیتال نیز گفت: آشنایی مردم با ارز‌های دیجیتال در حال افزایش است که این موضوع را در استقبال مردم از خرید این ارز‌ها می‌توان مشاهده کرد.

وی با بیان اینکه ارز‌های دیجیتال می‌تواند کمک زیادی به نقل و انتقال پول برای مبادلات اقتصادی کند، اظهار داشت: برخی شرکت‌ها برای این هدف به سراغ استفاده از ارز‌های مجازی رفته‌اند.

این کارشناس ارز‌های دیجیتال یادآور شد: از جمله مزایای نقل و انتقال پول از طریق ارز‌های دیجیتال این است که کارمزد انتقال بسیار پایین است در حالی که کارمزد نقل و انتقال اسکناس و پول‌های رسمی بالاست.

غفاری به استقبال خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری در صنعت ارز دیجیتال ایران اشاره کرد و گفت: درخواست‌های زیادی به ویژه توسط چینی‌ها بدین منظور به طرف‌های ایرانی ارایه شده است.

قوانین گمرکی اجازه استفاده از ارز‌های مجازی را نمی‌دهد

با وجود تاکید فعالان ارز‌های دیجیتال بر مزایای استفاده از این نوع ارزها، مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نظر دیگری دارد و می‌گوید: این نوع ارز‌ها نمی‌تواند در زمان تحریم پاسخگوی نیاز بازرگانان باشد.

«نیما امیرشکاری» مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، درباره استقبال صادرکنندگان و واردکنندگان از ارز‌های دیجیتال برای نقل و انتقال پول در زمان تحریم گفت: ارزش مبادلات خارجی ایران سالانه ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار است در حالی که بازار ارز‌های دیجیتال در جهان حدود ۳۰۰ میلیون دلار ارزش مبادلاتی دارد که حجم کمی از آن متعلق به ایران است.

وی ادامه داد: به همین دلیل مشخص می‌شود که سهم بازار ارز‌های دیجیتال در مقایسه با بازار مبادلات خارجی ایران بسیار پایین است به همین دلیل نمی‌تواند سهم چشمگیری در مبادلات خارجی ایران داشته باشد.

امیرشکاری ادامه داد: مشکل دیگری که در استفاده از ارز‌های دیجیتال برای صادرات و واردات وجود دارد این است که بر اساس قانون، واردکنندگان و صادرکنندگان باید اظهارنامه خود را به گمرک و نهاد‌های ذیربط ارائه دهند و اسناد مرتبط را ارایه کنند که چه مقدار دلار یا ارز خارجی را برای خرید واریز کردند، اما چنین امکانی در بیت کوین و سایر ارز‌های دیجیتال وجود ندارد.

مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یادآور شد: اکنون پذیرفتنی نیست که یک واردکننده به گمرک اظهار کند که پول خرید محصول را به بیت کوین پرداخت کرده است؛ گمرک به هیچ وجه آن را نمی‌پذیرد.

امیرشکاری با بیان اینکه شاید واردات و صادرات به صورت خرد و کوچک و قاچاق از طریق بیت کوین امکان پذیر باشد، ادامه داد: صادرکنندگان و واردکنندگان کوچکی که مثلاً پول مربوط به خرید و فروش خود را با چمدان جابجا می‌کنند می‌توانند از طریق بیت کوین، نقل و انتقال پول مورد نیاز خود را انجام دهند که همان‌طور که اشاره شد مربوط به مبادلات کوچک است.
مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: اکنون قانون اجازه نمی‌دهد که کالایی را وارد کنیم که سند گمرکی آن بر اساس پرداخت بیت‌کوین صادر شده باشد.

وی اظهار داشت: مشکل دیگری که اکنون در استفاده از بیت کوین و سایر ارز‌های دیجیتال به عنوان اطلاعات تجاری وجود دارد این است که نهاد‌های رگولاتوری بین المللی و از جمله اروپایی بسیار نسبت به مبادلات از طریق ارز‌های دیجیتال حساس شده اند.

امیرشکاری یادآور شد: شاید در دوره قبلی تحریم‌ها یعنی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ امکان پذیر بود که به راحتی از ارز‌های دیجیتال استفاده کنند، زیرا نهاد‌های اروپایی و بین المللی واکنشی نسبت به آن نداشتند، اما اکنون شرایط تغییر کرده است.
مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: به عنوان مثال اکنون شماری از کشور‌ها برخی از کیف‌های پول‌های ارز‌های دیجیتال را بلوکه کرده اند و حتی شماری از کشور‌ها استفاده از برخی از این ارز‌ها را ممنوع کردند به همین دلیل استفاده از آن‌ها برای دور زدن تحریم‌ها شاید چندان کارساز نباشد.

امیرشکاری اظهار داشت: نکته دیگری که باید بدان توجه داشت این است که ارز‌های دیجیتال صرفاً یک ابزار انتقال پول و پرداخت هستند، اما تحریم‌های جدید آمریکا، فروش کالا به ایران را نیز ممنوع کرده‌اند، یعنی اینکه اصلاً شرکت خارجی نمی‌تواند کالا و محصول را به ایران بفروشد و بحث انتقال پول آن، موضوع دیگری است.

ارز‌های دیجیتال، ابزاری برای مقابله با تحریم بانکی

ارز دیجیتال پدیده‌ای رو به گسترش در بازار‌های مالی به شمار می‌رود که با گذشت زمان به کاربرد‌های آن افزوده شده است؛ به نظر کارشناسان، در صورت ساماندهی و قانونمند شدن استفاده از ارز‌های دیجیتال، فرصت‌های بسیاری در تعامل با بازار‌های مالی و تجاری بین المللی برای کشور فراهم خواهد شد.

در صورت ساماندهی و فراهم کردن بستر‌های استخراج و معاملات آن، امکان کاهش تخلفات در این بخش وجود دارد و بازرگانان خواهند توانست از بستر‌های فراهم شده بهترین استفاده را برای دور زدن تحریم‌ها کنند.

برخی کارشناسان بر این باورند با توجه به مشکلات تبادلات مالی با بانک‌های خارجی، می‌توان از مزایای تجارت الکترونیک و ارز‌های دیجیتال برای مقابله با تحریم‌ها بهره گرفت، اما باید بانک مرکزی و سایر نهاد‌های ذیربط همراهی بیشتری کرده و اقدام به بسترسازی کنند.

گرچه استفاده از ارز‌های دیجیتال ریسک‌های زیادی دارد، اما با توجه به مشکلات پیش رو، استفاده از ارز‌های دیجیتال از مهمترین ابزار‌ها برای غیرقابل شناسایی کردن مسیر نقل و انتقال مالی با خارج از کشور است.

مشکل عمده‌ای که تاکنون در مسیر استفاده از ارز‌های دیجیتال در کشور وجود داشته مربوط به مخالفت بانک مرکزی است که البته گفته می‌شود بزودی درباره این ممنوعیت، بازنگری انجام خواهد شد.