فرارو- بازار متشکل ارزی چند ماهی است که سر زبان‌ها افتاده؛ می‌گویند وقتی تشکیل شود، معاملات ارز را از کف بازار جمع می‌کند و سر‌و‌سامانی به آن می‌دهد. فعالیت بازار متشکل ارزی می‌تواند به کشف نرخ واقعی انواع ارز بر اساس عرضه و تقاضا منجر شود و این امید وجود دارد که دلار نیز به قیمت واقعی خود نزدیک شود.
دلایل راه‌اندازی بازار متشکل ارزی
به گزارش فرارو، وعده ایجاد بازار متشکل ارزی سال گذشته داده شد و انتشار جزییات اولیه از نحوه فعالیت این بازار نشان داد که بازار متشکل ارزی به دنبال ساماندهی بازار ارز است. این بازار برای خرید و فروش ارز بین بازیگران اصلی بازار یعنی بانک‌ها و صرافی‌ها ایجاد می‌شود. آخرین شنیده‌ها حاکی از آن است که بانک‌ها و صرافی‌ها مانند شرکت‌های کارگزاری بورس برای خرید و فروش ارز، کد کارگزاری دریافت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که بازار متشکل ارزی قرار است ایفا کند، کشف نرخ ارز به صورت عرضه و تقاضا است. در حقیقت بانک مرکزی با تشکیل این بازار می‌خواهد قیمت ارز به جای دلالان و بازار‌های غیررسمی مثل هرات و سلیمانیه توسط عرضه و تقاضای واقعی در بازار تهران مشخص شود.
روش کار بازار متشکل ارزی
روش کار بازار متشکل ارزی ساده به نظر می‌رسد. هر روز با شروع کار بازار، نخستین قیمتی که یک صرافی یا بانک برای فروش دلار خود اعلام می‌کند، قیمت پایه آن روز در گرفته می‌شود. کشف قیمت دقیقا از همین مرحله آغاز می‌شود. یکی از تفاوت‌های مهم بازار متشکل ارزی با بازار آزاد در زمینه کشف قیمت این است که قیمت‌های اعلام شده در بازار و کانال‌های اعلام نرخ ارز، معمولا واقعی نیست و برای ایجاد التهاب در بازار و افزایش نرخ ارز اعلام می‌شود، اما با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی تنها فروشنده‌ای می‌تواند قیمت اعلام کند که در حساب خود موجودی داشته باشد. از لحظه‌ای که قیمت اعلام شود، موجودی حساب او مسدود می‌شود و با همین سیستم ساده جلوی انجام معاملات غیرواقعی گرفته می‌شود. همچنین بازار متشکل ارزی برای تعیین قیمت پایه هر روز محدودیت‌هایی در نظر می‌گیرد. مثلا فروشنده مجاز است نسبت به آخرین قیمت روز قبل پنج درصد افزایش قیمت در نظر بگیرد. با این کار جلوی نوسانات ناگهانی قیمت گرفته می‌شود.
سیستم نمایش قیمت‌ها در بازار متشکل ارزی به شکلی ویژه خواهد داشت. گفته می‌شود خریداران روی پنل خود ستونی در سمت چپ مشاهده می‌کنند که قیمت‌ها را از پایین به بالا مرتب می‌کند. کسی که قیمت بالا اعلام کرده طبعا پایین لیست قرار می‌گیرد تا معاملات به ترتیب از پایین‌ترین قیمت فروش و بالاترین قیمت خرید انجام شود.
آنچه تا به‌حال درباره بازار متشکل ارزی می‌دانیم
راه‌اندازی بازار متشکل ارزی محتاج پیش‌نیاز‌هایی است؛ از آنجا که باید آن را مانند بورس در نظر بگیریم قدم اول داشتن یک مکان و دفتر است. گفته شده در ابتدای راه ساختمان شماره یک بانک مرکزی در خیابان میرداماد یا فردوسی تهران وظیفه میزبانی از بازار متشکل ارزی را برعهده خواهد داشت. در کل بازیگران اصلی بازار متشکل شامل بانک مرکزی، بانک‌ها و صرافی‌های دارای مجوز هستند. هدف مشخص است و تلاش می‌شود فعالان غیرمجاز بازار ارز توسط بازار متشکل ارزی سر و سامان داده شوند تا همه ناچار به اخذ مجوز و فعالیت قانونی باشند. بازار متشکل ارزی، شرکتی خصوصی به شمار می‌رود که نهاد‌های خصوصی سهامدار آن هستند. بانک مرکزی با وجود اینکه در آن سهامدار نیست، اما بر آن نظارت می‌کند. سهامداران اصلی بازار متشکل ارزی، شامل کانون صرافان، کانون بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی و فرابورس هستند. نظارت بانک مرکزی بر این بازار به صورت سیستماتیک و غیر مستقیم خواهد بود. بانک مرکزی در بازار متشکل ارزی فعالیت‌ها را رصد می‌کند و در صورت لزوم برای ایجاد تعادل در بازار دخالت خواهد کرد.
افراد حقیقی نمی‌توانند در بازار متشکل ارزی خرید و فروش کنند، این افراد برای تامین نیاز ارزی خود باید مثل گذشته به صرافی‌ها مراجعه کنند. تنها بانک‌ها و صرافی‌های مجاز می‌توانند کد معاملاتی این بازار را دریافت کنند. قرار است در ابتدا صرفا معاملات دو یا سه نوع ارز اصلی، یعنی دلار، یورو و درهم آغاز شود، اما به تدریج بقیه ارز‌ها هم به معاملات بازار متشکل ارزی اضافه می‌شوند.
نرخ‌ها در بازار متشکل ارزی بر اساس عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد و دستوری نخواهد بود. خریداران و فروشندگان با سازوکاری مثل بورس، قبل از آغاز معاملات، تقاضا‌های خود را ثبت کرده و در نهایت بر اساس نزدیک‌ترین قیمت، معاملات انجام خواهد شد. زمان معاملات این بازار از ساعت ۱۰ صبح آغاز شده و تا پایان ساعت کاری بانک‌ها ادامه پیدا کند.
در حال حاضر پیشنهادات مختلفی برای دامنه نوسان روزانه نرخ ارز در این بازار مطرح شده که مهم‌ترین پیشنهاد، دامنه نوسان پنج تا ۱۰ درصدی است. با توجه به اینکه دستورالعمل این بازار هنوز نهایی نشده، احتمال تغییر دامنه نوسان اعلام شده وجود دارد. قرار است معاملات به صورت خرید و فروش بسته‌های حدود ۱۰۰ هزار تایی از هر نوع ارز انجام شود. در ابتدا سقف معاملات محدود خواهد بود، اما به تدریج با تثبیت جایگاه این بازار، سقف معاملات افزایش پیدا می‌کند.
نگرانی برای کمبود اسکناس عرضه شده در این بازار وجود ندارد، چراکه بعد از آزاد شدن ورود ارز به کشور، عرضه اسکناس در کشور افزایش پیدا می‌کند. به طوری که گاهی صرافی‌ها نمی‌توانند همه اسکناس‌های عرضه شده را بخرند. اگر عرضه ارز بیشتر از تقاضا و نیاز بازار باشد، بانک‌ها وارد شده و آن را جمع‌آوری می‌کنند.
تفاوت‌های بازرا متشکل ارزی با سامانه نیما
بازار متشکل ارزی با سامانه نیما متفاوت خواهد بود. در واقع در بازار متشکل، اسکناس ارز و در سامانه نیما حواله ارز خرید و فروش می‌شود؛ بنابراین با توجه به اینکه در بازار متشکل فقط قرار است اسکناس خرید و فروش شود برنامه‌ای برای جایگزینی این بازار با سامانه نیما وجود ندارد. البته شاید در آینده در صورت موفقیت بازار متشکل ارزی، معاملات حواله‌های ارزی هم در آن آغاز شود.
نرخ ارز معامله شده در بازار متشکل به نرخ بازار آزاد (حدود ۱۳ هزار تومان) نزدیک خواهد بود که تفاوت چند هزار تومانی با نرخ حواله ارز در سامانه نیما (حدود ۹ تا ۱۰ هزار تومان) دارد. این موضوع باعث می‌شود که صادرکنندگان و دارندگان ارز تشویق شوند به جای عرضه حواله در سامانه نیما به سراغ تبدیل آن به اسکناس برای عرضه در بازار متشکل بروند تا از این راه سود بیشتری به جیب بزنند. این موضوع باعث می‌شود عرضه اسکناس ارز در بازار بیشتر شده و در نتیجه قیمت انواع ارز به تدریج روند کاهشی به خود گرفته و به نرخ سامانه نیما نزدیک شود.
نحوه حضور صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی
یکی از نگرانی‌هایی که درباره بازار متشکل وجود دارد این است که بعضی از صرافی‌ها از این بازار سوءاستفاده کرده و بعد از خرید ارز در بازار متشکل ارزی به نرخ عمده، آنها را به صورت خرده‌فروشی و با قیمت بالاتر در بازار آزاد بفروشند، اما قرار است نظارت شدیدی بر روی عملکرد صرافی‌ها اعمال شود تا جلوی وقوع این تخلف گرفته شود.
معاملات در بازار متشکل ارزی، به صورت نقد خواهد بود و همه صرافی‌ها می‌توانند در این بازار حضور داشته باشند، اما باید فرایند احراز صلاحیت حضور در این بازار را طی کنند. در تابلوی معاملات فقط حجم و قیمت پیشنهادی درج می‌شود. سیستم پایین‌ترین قیمت عرضه‌کننده و بالاترین قیمت تقاضا‌کننده را مبنای قرار داده و این دو قیمت را با هم هماهنگ می‌کند تا قیمت افتتاحیه بازار در هر روز به دست بیاید. آئین‌نامه‌ای هر روز دامنه تغییر قیمت از آخرین قیمت معاملاتی در روز گذشته و اولین قیمت معاملاتی در ابتدای روز، میزان تغییر قیمت ارز از لحظه بازگشایی بازار تا اتمام ساعت کار بازار را مشخص می‌کند. هدف از تعیین روزانه این دامنه، مدیریت نرخ ارز در بازار است.
یکی از شرایط حضور صرافی‌ها در بازار، معرفی یک حساب ارزی و یک حساب ریالی از سوی صرافی‌ها به بانک مرکزی است. صرافان باید وکالت دسترسی به این دو حساب را به بانک مرکزی بدهند. به محض ثبت معامله در بازار، معادل ریالی ارز خریداری شده در حساب مشتری مسدود و همچنین معادل ارزی آن در حساب ارزی فروشنده مسدود می‌شود و اگر حساب خالی باشد، این تقاضا ثبت نخواهد شد. برای حجم معاملات سقف و کف در نظر گرفته خواهد شد و احتمالا کمترین حجم یک معامله ۱۰ هزار دلار خواهد بود. برای سقف معاملات هم محدوده‌ای در نظر گرفته می‌شود و به‌تدریج این سقف افزایش پیدا می‌کند.
فعلا رتبه‌بندی صرافی‌های حاضر در بازار متشکل ارزی در دستور کار این شرکت نیست و هر صرافی می‌تواند تا سقف تعیین شده برای معاملات، اقدام به خرید و فروش کند. اما احتمال دارد در آینده و با بررسی فعالیت صرافی‌ها، این رتبه‌بندی انجام شود. قیمت‌ها به‌تدریج روی تابلوی صرافی‌ها که برگرفته از قیمت معاملات در بازار متشکل ارزی است، به صورت برخط و لحظه به لحظه به روزرسانی می‌شود.
