سم بوتولینوم (Botulinum toxin) که با نام تجاری بوتاکس (Botox) شهرت دارد، از سم باکتری کلستریدیوم تهیه شده و به منظور فلج موقت عضلات تزریق می‌شود. تزریق بوتاکس یکی از پر طرفدار‌ترین عمل‌های زیبایی است که بدون نیاز به جراحی انجام می‌شود.
در واقع بوتاکس یا سم بوتولینوم از باکتری‌ای به نام کلستریدیوم بوتولینوم حاصل می‌شود.
تزریق بوتاکس یکی از راه‌های از بین بردن چین و چروک‌های سطحی پوست است که امروزه از محبوبیت بالایی در بین عموم جامعه برخوردار شده است و افراد زیادی درد و هزینه و عوارض ناشی از این تزریق را به جان می‌خرند تا بتوانند زیبایی و جوانی خود را دوباره به دست آورند. آمار‌ها حاکی از آن است که فروش سم بوتاکس در یک دهه اخیر به یک میلیارد دلار رسیده است و این عدد هر روزه در حال افزایش است. اما برخلاف تصور عموم تنها کاربرد بوتاکس زیبایی نیست و بلکه فواید درمانی دیگری هم دارد که اکثر افراد از آن آگاه نیستند.
همانطور که گفته شد بوتاکس یک نام تجاری برای یک سم نوروتوکسین خاص موسوم به بوتولینوم است. یک حقیقت جالب مربوط به نحوه کشف سم نوروتوکسین می‌شود، این کشف به حدود ۲۰۰ سال پیش بر می‌گردد، در سال ۱۸۲۰ دانشمندی به نام جاستینوس کرنر (Justinus Kerner) سعی داشت کشف کند که چرا تعدادی از آلمانی با مصرف یک نوع سوسیس دچار مسمومیت غذایی شده بودند و در نهایت جانشان را از دست می‌دادند. او در حین جستجو کشف کرد که گوشت موجود در سوسیس حاوی سم خاصی بوده است که موجب مرگ آن‌ها شده بود، او این عارضه را بوتولیسم (botulism) نامید که از ریشه لاتین کلمه بوتولوس به معنای سوسیس گرفته شده است. اکنون دویست سال است که با این نام در بین عموم جوامع شناخته می‌شود.
در چه نقاطی از صورت تزریق بوتاکس انجام می‌شود
تعدادی از نقاط بدن که برای تزریق بوتاکس مناسب هستند عبارتند از:
۱. بین ابرو‌ها و خطوط پیشانی
۲. تزریق بوتاکس در اطراف چشم‌ها و ابرو‌ها
۳. تزریق بوتاکس بالای بینی و اطراف لب
۴. بوتاکس گونه، فک، گردن و چانه
۵. بوتاکس زیر بغل
۶. همچنین بوتاکس موجب بالا رفتن خفیف گوشه خارجی ابرو‌ها می‌شود. (Chemical brow lift)
موارد منع استفاده از بوتاکس شامل موارد زیر می‌شود:
۱. دوران بارداری
۲. وجود عفونت در نواحی اطراف محل تزریق
۳. اختلالات نوروموسکولر
۴.
سندرم Eaton Lambert۵. اشخاصی که آنتی بیوتیک‌هایی نظیر جنتامایسین، استرپتومایسین و کانامایسین مصرف می‌کنند
۶. افرادی که دی – پنی سیلامین را که در درمان آرتریت روماتوئید کاربرد دارد، استفاده می‌کنند
۷. افرادی که داروی سیکلویپورین مصرف می‌کنند
۸. مادران شیرده
کاربرد درمانی بوتاکس چیست؟
شرایط گوناگونی وجود دارند که در آن از تزریق بوتاکس استفاده می‌شود و تزریق بوتاکس تنها محدود به زیبایی و جوانسازی پوست نمی‌شود، بلکه به کمک این دارو می‌توان مشکلاتی را که سشامل موارد زیر می‌شود درمان کرد:
• درمان اسپاسم ماهیچه صورت یا سایر قسمت‌ها
• پرش پلک
• اسپاسم ماهیچه‌های گردن
• انقباض و تیک گردن
• لوچی شدید چشم‌ها
• تعریق بیش از حد در زیر بغل و کف دست (هایپرهیدروزیس)
•
آشالازی (اختلال حرکتی نادر مری)
• میگرن و سایر اختلالات سر درد
• تزریق بوتاکس به دلیل تعریق زیاد بدن - تعریق زیاد از مشکلاتی است که افراد فراوانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکل می‌تواند محدودیت‌های زیادی از نظر فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی برای آن‌ها به همراه داشته باشد. احتمالا تصور می‌کنید هیچ راه حلی برای این مشکل وجود ندارد و به جز استفاده از اسپری‌ها و رول‌های ضد تعریق، اما خبر خوب این است که راه حل آن استفاده از سم بوتاکس است. تزریق بوتاکس در نواحی که تعریق در آن‌ها زیاد است مانند زیر بغل یا کف دست‌ها می‌تواند سبب توقف ارسال پیام‌های شیمیایی به غدد تولید عرق شود و عرق کردن را متوقف کند. اثر این تزریق‌ها معمولا بین هفت تا هشت ماه ماندگار است و در صورتی که شما نیز جزو افرادی هستید که از تعریق زیاد رنج می‌برند شاید بهتر باشد با پزشک متخصص پوست خود مشورت کنید تا در صورت نیاز این تزریق برای تان انجام شود.
• تزریق بوتاکس برای درمان درد‌های مزمن - درد‌های مزمن و حتی بی دلیل از مشکلاتی رایجی هستند که بسیار از افراد را درگیر کرده اند، عضلات بدن این افراد بدون دلیل (و یا به دلایل عصبی و روانشناختی) منقبض شده و حالت درد و ناراحتی شدیدی را در بدن ایجاد می‌کند. در صورتی که این درد‌ها نشانه بیماری یا اختلال دیگری نباشد با استفاده از تزریق بوتاکس می‌توان آن‌ها را بر طرف کرد. هنگامی که سم بوتاکس روی عضله خاصی تزریق می‌شود سیگنال‌هایی را که سبب انقباض غیر ضروری عضله می‌شوند مسدود می‌کند در نتیجه درد‌های مزمن و بی دلیل دیگر از بین می‌روند. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۲ انجام شد مشخص شد که تزریق بوتاکس ممکن است به میزان چشمگیری شدت درد را در افرادی که مبتلا به این مشکل هستند کاهش دهد و کیفیت زندگی شان را بهبود ببخشد. بنا براین در صورتی که مبتلا به چنین مشکلی هستید شاید نیاز باشد این درمان کم خطر را به عنوان یک روش موثر در نظر بگیرید.
• بوتاکس درمانی برای
میگرن - میگرن یکی از مشکلات شایع عصر حاضر است که افراد زیادی را درگیر می‌کند و با از دست رفتن ساعات کاری متعدد به اقتصاد جامعه نیز صدماتی وارد می‌کند. یکی از درمان‌های موثر برای رفع
میگرن تزریق بوتاکس است، این درمان در سال ۲۰۱۳ توسط سازمان غذا و دارو نیز تایید شده است، اما نکته جالب در این مورد آن است که هیچ فردی دقیقا نمی‌داند علت تاثیر این تزریق در درمان درد‌های
میگرنی چیست. بنا براین در صورتی که از سردرد‌های میگرنی شدید رنج می‌برید، پیشنهاد می‌کنیم در این مورد با پزشک خود مشورت کنید تا دریابید آیا این تزریق برای شما مناسب است یا خیر.
مراقبت‌های بعد از بوتاکس
مراقبت بعد از تزریق بوتاکس از اهمیت بالایی برخوردار است و شاید اهمیت آن با کیفیت کار انجام شده برابری کند. مهم‌ترین کار‌هایی که برای مراقبت بعد از تزریق بوتاکس باید انجام دهید عبارتند از:
• عدم لمس کردن محل تزریق است. از ماساژ دادن نواحی مورد نظر حداقل تا ۲۴ ساعت خودداری کنید. این کار سبب می‌شود ماده تزریق شده به سایر نواحی پوست نیز منتقل شود.
• بعد از تزریق بوتاکس از مصرف الکل اجتناب کنید.
• پرهیز از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین است.
• افرادی که بعد از تزریق بوتاکس متوجه کبودی در قسمت‌های مورد نظر شدند می‌توانند از آرنیکا و یا ویتامین K. استفاده کنند.
• یکی از مهم‌ترین موارد برای مراقبت بعد از تزریق بوتاکس پرهیز از لایه برداری‌هایی مانند میکرودرم و سایر لایه برداری‌های شیمیایی است.
• بعد از تزریق بوتاکس در صورت ناراضی بودن از نتیجه این امکان وجود دارد که آن را ترمیم کنید.
• اگر بعد از تزریق بوتاکس متوجه عوارض جانبی شدید حتما به پزشک خود مراجعه کنید.
بهترین سن برای تزریق بوتاکس چند سالگی است؟
سبک زندگی می‌تواند در میزان جوان به نظر رسیدن یک فرد نقش اساسی را بازی کند. پوست صورتی که در سال‌های آخر دهه بیست سالگی قرار دارد و در ۱۰ سال گذشته از سیگار کشیدن، مصرف الکل و حمام آفتاب لذت برده است، نسبت به پوست فردی که در سال‌های آخر دهه سی سالگی قرار دارد و مدام از پوست خود مراقبت کرده است بسیار متفاوت خواهد بود. این درست دلیلی است که هر بیمار باید به صورت فردی درمان شده و برنامه‌ای منحصر به سبک زندگی و نوع پوست خود را تهیه نماید. از آنجایی که هر فردی به گونه‌ای متفاوت پیر شده و احساس متفاوتی نسبت به روند پیری خود دارد، در نتیجه هیچ سن دقیقی به عنوان بهترین بازه سنی برای انجام بوتاکس تعیین نمی‌شود.
عوارض جانبی بوتاکس
در صورتی که این تزریق توسط پزشکی متخصص و مجرب انجام شود و میزان تزریق و شرایط عمل مناسب باشد عوارض جانبی به طور کلی کم خواهد بود.
در هر حال، گاهی اوقات ممکن است زخم یا قرمزی کوچکی در ناحیه تزریق مشاهده شود که معمولا پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود.
عوارض جانبی نادر ممکن است شامل ایجاد مشکل در بلع، صحبت کردن و یا تنفس باشد – در صورت تجربه چنین شرایطی باید فورا به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.
در صورتی که پزشک، تخصص و مهارت کافی نداشته باشد، امکان نا متقارن شدن صورت، افتادگی ماهیچه‌ها و مشکلات دیگر وجود دارد.
چنین عوارض جانبی ممکن است به ندرت ظاهر شوند، حتی زمان‌هایی که میزان و دُز کافی تزریق شده باشد. این تزریق خیلی ساده است، به شکلی که حتی در حین استراحت میان کار، این کار را می‌توانید انجام بدهید.
• علت بروز این عوارض را بشناسید - درک علت بروز این عوارض جانبی می‌تواند تحمل آن را ساده‌تر کند. تزریق بوتاکس درواقع وارد کردن نوعی باکتری سمی به پوست است که این ماده توسط بدن عاملی مهاجم و خارجی شناخته می‌شود و سیستم ایمنی با آن مقابله می‌کند و نشانه‌ها و عوارض جانبی فوق را به همراه می‌آورد. در تعدادی از افراد حساس سیستم ایمنی واکنش شدید تری از خود نشان می‌دهد که آن را با نام هایپرسنسیتیویتی یا آنافلاکسی می‌شناسند و به ندرت اتفاق می‌افتد. کبودی ناحیه تزریق هم بیشتر در بیمارانی مشاهده می‌شود که دچار کم خونی یا سایر بیماری‌های خونی هستند و در میان همه بیماران رایج نیست.
بیشتر بخوانید: آیا تزریق بوتاکس ضرر دارد؟
• عوارض موقتی و دائمی را بشناسید - این تزریق در ناحیه محدود و کوچکی از پوست انجام می‌شود، بنا براین انتظار می‌رود که عوارض تنها در آن ناحیه بروز کند، ولی برخی مواقع به دلیل فعالیت شدید ممکن است این سم در بدن پخش شود و شاهد عوارض غیر عادی باشید. این عوارض کم و بیش در همه بیماران مشاهده می‌شود، اما در تعدادی از آن‌ها شدید‌تر است. در هر صورت تمامی عوارض ناشی از تزریق این دارو پس از چند هفته از بین می‌رود، اما بهتر است با پزشک خود در این باره مشورت کنید.
• آگاه باشید که بوتاکس برای تعدادی از افراد بی خطر نیست - به طور کلی درمان بوتاکس درمان بی ضرری است و برای اکثر افراد هیچ خطر و مشکلی را ایجاد نمی‌کند، اما بعضی افراد هستند که این درمان برایشان خطرناک است و نباید آن را انجام دهند. همانطور که در بالا گفته شد، این افراد شامل زنان باردار و مادران شیرده، افرادی که دچار اختلالات عصبی-عضلانی هستند، افراد دچار بیماری‌های قلبی و افرادی که به بوتاکس آلرژی دارند می‌شود. متاسفانه شیوه و آزمایش مشخصی برای تشخیص این آلرژی وجود ندارد و احتمالی است که بهتر است همیشه در نظر گرفته شود.
سایر عوارض احتمالی خفیف عبارتند از:
• درد جزئی
• بی حسی
•
سردرد•
حالت تهوع جزئی
• حالت شبه آنفولانزا
• دو بینی
• خونریزی
• تاری دید
•
خشکی دهان• خستگی
• خارش
• تورم
