خیلی‌ها شاید تصور کنند که بعد از دوران دبیرکلی سازمان ملل، او الان در حال گذراندن دوران بازنشستگی باشد، اما این‌گونه نیست. بان کی‌مون ۷۵ساله، هشتمین دبیرکل سازمان ملل، هنوز در عرصه دیپلماسی فعال است. بان کی‌مون سال‌ها در وزارت خارجه کره جنوبی و در سازمان ملل بوده است. او که در هاروارد تحصیل کرده، از سال ۱۹۷۰ و بعد از پایان تحصیلات به خدمت وزارت خارجه درآمد و از معاونت در سفارت این کشور در هند کار خود را آغاز کرد.
در ۱۹۷۴، زمانی که کره جنوبی عضو ناظر سازمان ملل بود، به عنوان مسئول مأموریت دائم کره به این نهاد، وارد این سازمان شد. در ۱۹۷۹ و بعد از ترور رئیس‌جمهور پارک چونگ‌هی، او مدیر بخش سازمان ملل در وزارت خارجه شد. در ۱۹۸۰ مدیریت اداره معاهده‌ها و سازمان‌های بین‌المللی سازمان ملل را به دست گرفت. بان دو بار سفیر کره جنوبی در آمریکا بود و در فاصله این دو، مدیرکل روابط آمریکای وزارت خارجه بود.
در ۱۹۹۲ نیز او معاون کمیسیون مشترک کنترل انرژی هسته‌ای دو کره شد. بان بعد از جایگاه‌های مختلفی که در وزارت خارجه و سازمان ملل داشت، در اواخر دهه ۹۰ میلادی در اقدامی که خود آن را بزرگترین اشتباهش می‌خواند، در میانه مذاکرات ممنوعیت آزمایش هسته‌ای در نامه‌ای عمومی از معاهده ضدموشک بالستیک که آمریکا اخیرا از آن خارج شده بود، حمایت کرد. برای پرهیز از واکنش ایالات متحده، بان کی‌مون توسط رئیس‌جمهور کیم دائه‌یونگ برکنار شد و تا ۲۰۰۱ سمتی نداشت؛ اما در ۲۰۰۱ با ریاست دفتر هیئت کره که ریاست دوره‌ای مجمع عمومی را برعهده داشت، به صحنه بازگشت.
بان کی‌مون از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ به عنوان وزیر خارجه کره جنوبی در کابینه حضور داشت و سرانجام در ۲۰۰۷ در حالی پشت میز دبیرکلی سازمان ملل نشست که پرونده‌های هسته‌ای ایران و کره شمالی، از پرونده‌های اصلی روی میز کارش بود.
جانشین کوفی عنان، در سال ۲۰۱۵ به عنوان دبیرکل سازمان ملل، شاهد امضای توافق برجام بود و در سال ۲۰۱۶ زمانی کرسی دبیرکلی سازمان ملل را تحویل آنتونیو گوترش داد که دونالد ترامپ، تازه برنده انتخابات شده بود. حالا کمتر از سه سال بعد، او نگران عواقب و نتایج تصمیمات کاخ سفید است و نگران عاقبت و سرنوشت توافقی که به تعبیرش، بخشی از قوانین بین‌المللی است.
بان کی‌مون بعد از دبیرکلی سازمان ملل، قائم‌مقام گروه Elders (پیران) شده است، گروهی بین‌المللی و غیردولتی متشکل از صاحب‌منصبان سابق جهانی، فعالان صلح و حقوق بشر که در سال ۲۰۰۷ توسط مرحوم نلسون ماندلا بنا نهاده شد. بان هم‌زمان رئیس انجمن آسیایی Boao (بوآئو) است. این نهاد، سازمانی عام‌المنفعه است که انجمن‌هایی بین رهبران سطح بالای دولت، تجارت و دانشگاه در آسیا برگزار می‌کند، با الگویی مشابه مجمع جهانی اقتصاد که در داووس برگزار می‌شود. علاوه بر این، از بنیان‌گذاران «مرکز بان کی‌مون برای شهروندان جهانی» در وین است و در کنار بیل گیتس و کریستالینا جیورجیوا، رئیس بانک جهانی، «کمیسیون جهانی انطباق» را مدیریت می‌کند که روی تغییرات اقلیم متمرکز است.
بان کی‌مون در گفتگو با شرق از لزوم ادامه تلاش برای همکاری سازنده با ایران، علی‌رغم سیاست‌های آمریکا می‌گوید.
وضعیت فعلی برجام را چطور می‌بینید؟ هم به لحاظ عملکردش و هم به لحاظ احتمال فروپاشی آن.
من نگران تهدیدات علیه برجام و گسترده‌تر از آن معماری بین‌المللی مهار تسلیحات هسته‌ای هستم. توافقات چندجانبه‌ای که سال‌ها برای برپایی‌شان تلاش شده، به سرعت دارند پاره می‌شوند و این دنیا را جای خطرناک‌تری می‌کند.
کنارکشیدن از برجام برای ایالات متحده اشتباهی مهلک بود. من چندین بار در این باره صحبت کرده‌ام و همین‌طور اعضای Elderz (پیران)، گروه مستقل رهبران جهانی که من عضوش هستم. برجام موفقیتی برای دیپلماسی چندجانبه بود و داشت کار هم می‌کرد، تا وقتی که ایالات متحده یک‌جانبه از آن خارج شد. همه باید به خاطر داشته باشیم که برجام تنها یک توافق چندجانبه نیست. این توافق به طور رسمی توسط شورای امنیت سازمان ملل در یک قطع‌نامه تأیید شد، با موافقت دولت ایالات متحده و دیگر اعضا. این توافق در واقع جزئی از قانون بین‌الملل است.
اقدامات ایران در قبال برجام و اقدامات اروپایی‌ها در این زمینه را چطور می‌بینید؟
آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، دیده‌بان هسته‌ای جهان، توانست مکررا تأیید کند که ایران به همه تعهداتش تحت برجام متعهد بوده است، تا درست همین اواخر، زمانی که ایران تصمیم گرفت تولید اورانیوم را از محدودیت‌های مندرج در توافق فراتر ببرد؛ در واکنش به تحریم‌های ایالات متحده و ناکامی دیگر امضاکننده‌ها در برآورده‌کردن تعهداتشان تحت توافق. من به دقت توجه کرده‌ام که مقامات ایران مکررا گفته‌اند می‌خواهند در چارچوب توافق بمانند و این تصمیم درباره غنی‌سازی اورانیوم بازگشت‌پذیر است. امیدوارم تصمیمات اتخاذشده بازگردانده و توافق زنده نگه داشته شود. همه امضاکننده‌ها به جز ایالات متحده به توافق متعهد مانده‌اند و می‌خواهند به تعامل دیپلماتیک و اقتصادی با ایران ادامه دهند. ایران به‌عنوان کشوری با تاریخی پرغرور شناخته شده است. نقش‌آفرینی برجسته‌ای در میراث علمی و فرهنگی دنیا داشته است. همه کسانی که می‌توانند نقشی ایفا کنند، باید تلاش کنند این کشور روابطی مثبت و قوی با احترام متقابل با تمامی جامعه بین‌المللی داشته باشد.
آینده برجام و به طور کلی آینده دیپلماسی بین ایران و غرب را چگونه می‌بینید؟
برجام تنها به مسائل هسته‌ای رسیدگی کرد، نه دیگر مناقشه‌های سیاسی و امنیتی بین کشور‌های غربی و ایران یا بین ایران و همسایگانش در منطقه؛ اما بسیاری امیدوار بودند برجام بتواند نقطه شروعی از فرایندی گسترده‌تر باشد، برای تعامل دوباره بین ایران و دیگر کشورها. اینکه سیاست‌های دولت فعلی ایالات متحده در قبال ایران مانع نشود تا بقیه دنیا، امیدهایشان را برای همکاری سازنده‌تر با ایران تحقق ببخشند، حیاتی است.
فراتر از خود ایران، تهدید‌ها علیه برجام، در راستای تلاش‌ها بر سر ممانعت تسلیحاتی در سراسر جهان، خبر بدی است. اگر توافق با ایران به هم بخورد، برای ایالات متحده رسیدن به توافق با کره شمالی درباره برنامه هسته‌ای پیشرفته‌ترش بسیار سخت‌تر خواهد بود. بی‌ثباتی‌هایی که توسط دولت ایالات متحده به نمایش گذاشته شده، به اعتبار این کشور ضربه می‌زند و حقوق بین‌الملل را تضعیف می‌کند.
