مسائل پیش روی سوریه؛ تدوین قانون اساسی جدید و اختلافات

فرارو- کرد‌های سوریه در اعتراض به کمیته تدوین قانون اساسی برای این کشور تظاهرات کردند. دو سالی می‌شود که اختلافات مختلف در مورد این کمیته سازمان ملل وجود دارد. در حالی که چندماه به دلیل اختلافات، فعالیت این کمیته متوقف شده بود، به تازگی و با رضایت ایران و روسیه و ترکیه این کمیته شروع به کار کرده است و قرار است هشتم آبان جلسه داشته باشد. هرچند شروع کار کمیته گامی مثبت در تحولات سوریه محسوب می‌شود، اما همچنان اختلافات بسیار جدی است

به گزارش فرارو، شب گذشته، چهارشنبه دهم مهر، صد‌ها تن در شمال شرق سوریه در محکومیت کنار گذاشتن "اداره خودگردان کردها" از عضویت کمیته قانون اساسی که سازمان ملل اخیرا در چارچوب تلاش‌ها برای دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران این کشور تشکیل داده دست به تظاهرات زدند.

سازمان ملل یکم مهر تشکیل کمیته قانون اساسی با عضویت ۱۵۰ تن را اعلام کرد. این کمیته قرار است اقدام به اصلاح و تغییر قانون اساسی کنونی سوریه و تدوین قانون اساسی جدید برای این کشور کند.

روند تشکیل این کمیته از چند ماه پیش به دلیل اختلافات موجود میان دولت دمشق و سازمان ملل بر سر تعیین برخی از اعضای آن متوقف شده بود.

در دو لیست مخالفان (متشکل از ۵۰ نفر) و لیست جامعه مدنی (متشکل از ۵۰ نفر) اسامی شخصیت‌های کرد مشاهده می‌شود، اما نه به نمایندگی از اداره خودگردان که امور مناطق شمال و شمال شرق سوریه را برعهده دارد و مساحت آن ۳۰ درصد مساحت کل سوریه است.

در حالی که قرار است کمیته کمتر از یک ماه دیگر در در ژنو تشکیل جلسه دهد اختلافات بر سر اعضای کمیته و همچنین منافع کشور‌های درگیر هنوز جدی است؛ هرچند ایران و روسیه و ترکیه حمایت ضمنی خود را اعلام کرده اند. روز دوم مهر و در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل روسیه، ایران و ترکیه با کمک به برگزاری اولین جلسه کمیته قانون اساسی سوریه موافقت کردند.

۲۴ شهریور سال جاری نیز روحانی در سفر به ترکیه در مورد آینده سوریه با اردوغان و پوتین مذاکره کرد. محور اصلی مذاکرات ایران و روسیه و ترکیه در آن سفر مساله ادلب بود. ادلب که در جنوب مرز ترکیه واقع شده است به دلیل نزدیکی مرزی و حضور نیرو‌های کرد از اهمیت امنیتی بالایی برای ترکیه برخوردار است. در این منطقه سیاست‌های ترکیه و آمریکا با ایران و روسیه، که از حکومت اسد حمایت می‌کنند در تضاد است.

 

سه شنبه نهم مهر ماه، معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد به زودی در قزاقستان با ایران و ترکیه در مورد سوریه مذاکره خواهد کرد. با توجه به اختلافاتی که در شمال شرق سوریه بین مواضع ایران و روسیه و ترکیه وجود دارد، موفقیت این دور از مذاکرات می‌تواند گام مهمی برای حل و فصل مسائل آینده سوریه باشد. همچنین باید دید ایران تا چه حد می‌تواند از منافع خود در سوریه بهره ببرد.

دکتر مسعود اسداللهی، کارشناس مسائل غرب آسیا و استاد دانشگاه که از نزدیک تحولات سوریه را دنبال کرده است در گفتگو با فرارو به بررسی چشم انداز تحولات جدید در سوریه می‌پردازد.

 

این کارشناس خاورمیانه به فرارو گفت: در حال حاضر در بحث سوریه دو موضوع داریم که در چارچوب مذاکرات آستانه به شدت دنبال می‌شود. اول تعیین تکلیف استان ادلب و مسلحین تکفیری که مرکز تجمعشان آنجاست. تکلیف این مساله تاکنون مشخص نشده است. هرچند توافقاتی بین روسیه و ترکیه در سوچی انجام شد و بر اساس آن دولت ترکیه متعهد شد، گروه‌های مسلح را وادار کند این منطقه را ترک کنند تا برای بیرون راندن آن‌ها نیازی به جنگ و عملیات نظامی نباشد. اما تاکنون دولت ترکیه چنین کاری نکرده است یا به قول خودشان تلاشش را کرده، ولی موفق نشده است.

اسداللهی ادامه داد: بحث دوم که به موازات بحث اول در مذاکرات آستانه مطرح است موضوع راه حل سیاسی بحران سوریه است که گام اول آن بحث تشکیل کمیسیون تدوین قانون اساسی ترکیه برای سوریه است. همین گام اول تقریبا دو سال روی آن بحث شده و اختلاف نظرات بسیاری در این گفتگو‌ها وجود داشت. الان صحبت از این است که این اختلاف نظر حل شده و توافق نهایی حاصل شده و ترکیب کمیسیون تدوین قانون اساسی مشخص شده است. قاعدتا اگر واقعا درست باشد باید این کمیسیون کار خود را شروع کند، اما اینکه تدوین قانون اساسی جدید چقدر طول می‌کشد مشحص نیست.

او افزود: در موضوع تشکیل همین کمیسیون هم بین ترکیه، دولت سوریه اختلاف نظر وجود داشت و از طرف دیگر موضع ایران این بود که هر چیزی که دولت سوریه بپذیرد ما هم می‌پذیریم. اگر دولت سوریه یک راه حل سیاسی را بپذیرد و به آن عمل کند ما هم می‌پذیریم. روسیه سعی می‌کرد این وسط دیدگاه‌ای ترکیه و سوریه را به هم نزدیک کند. الان آخرین اخبار دلالت بر حل این اختلافات دارد و ادعا می‌شود که اعضای نهایی این کمیسیون تعیین شده اند و با این حساب باید منتظر ماند تا این کمیسیون کار خود را شروع کند.

این کارشناس خاورمیانه گفت: اگر این اخبار غلو نباشد قاعدتا گام مهمی به سمت جلو است، اما اینکه از دل این کمیسیون چه دربیاید و چطور بتواند کار خود را انجام دهد، مشخص نیست. اختلاف نظر بین نظام و مخالفان خیلی زیاد است. تدوین قانون اساسی کار ساده‌ای نیست و شکل گیری همین گام اول کمیسیون مدت‌ها به طول انجامید.

او افزود: با توجه یه این موارد الان نمی‌توان رابطه مستقیمی بین مساله ادلب و تدوین قانون اساسی برقرار کرد؛ یکی از دیدگاه‌های دولت سوریه این بود که تا زمانی که تروریست‌ها در خاک سوریه مستقر هستند و مناطقی را اشغال کردند تدوین قانون اساسی جدید معنایی ندارد و ابتدا باید آن‌ها را بیرون کرد سپس صحبت از تدوین قانون اساسی کرد.

اسدللهی گفت: یک سری ابهامات وجود دارد، ولی ادعا می‌شود که بالاخره تصمیم گرفته شده این دو موضوع به موازات پیش برود یعنی هم بحث ادلب دنبال شود و در عین حال کمیسیون هم کار خودش را شروع کند. باید منتظر ماند و دید آیا به نتیجه می‌رسد یا خیر.

 

این کارشناس مسائل غرب آسیا در مورد اختلافات موجود بین ایران ترکیه و روسیه و میزان تامین منافع ایران با تدوین قانون اساسی در آینده سوریه گفت: بحران سوریه بسیار پیچیده است. در سوریه هر موضوعی را بررسی کنید بین کشور‌های مختلف دیدگاه‌های مختلف وجود دارد. در برخی مسائل دیدگاه ترکیه به روسیه نزدیک‌تر است یا مثلا در بحث کرد‌ها در سوریه دیدگاه ایران به ترکیه نزدیک‌تر است تا روس ها. صف بندی این طور نیست که در همه موضوع‌ها مثلا ترکیه یک طرف باشد و ایران و روسیه یک طرف.

این استاد دانشگاه ادامه داد: فعلا قانون اساسی تدوین نشده است. نظر دولت سوریه این است که قانون اساسی فعلی سوریه که در سال ۲۰۱۳ تدوین شد، چون جدید است نیازی به تغییر کامل آن نیست بلکه می‌توان یک سری از مواد آن را تعدیل کرد. این دیدگاه دولت سوریه است، ولی مخالفین این مساله را قبول ندارند و معتقدند باید قانون اساسی جدید نوشته شود.

اسداللهی افزود: روسیه هم تلاش می‌کند یکی به نعل بزند یکی به میخ. هم طرف نظام را داشته باشد هم ترکیه را راضی کند. همین هم کار مشکلی است. ایران در بحث قانون اساسی با جایزه‌ای که قرار بود از طرف دنیا به مسلحین داده شود مخالف است. موضع ایران این است که تروریست‌هایی که شکست خوردند، شکستشان را در مذاکرات سیاسی جبران نکنند. گروه‌های تروریستی نباید نقشی در تدوین قانون اساسی داشته باشند.

این کارشناس خاورمیانه افزود: در جزئیات، بیشتر نظر جمهوری اسلامی هم‌نظر سوریه است و موضوع را مربوط به سوریه و مذاکرات سوری-سوری می‌داند. موضع ایران این است که نباید دخالت خارجی باشد و قانون اساسی بر اساس دخالت خارجی نباید تدوین شود. دو طرف باید باهم تفاهم کنند. ممکن است طولانی هم شود، ولی بالاخره از دل یک تفاهم داخلی، قانون اساسی در بیاید نه با فشار‌های خارجی و بر اساس منافع این یا آن کشور.

اسداللهی در پایان گفت: الان شما نمی‌توانید بگویید قانون اساسی بعدی به ضرر ایران است یا به نفع آن؛ چون هنوز چیزی تدوین است. برای تامین منافع ایران دیپلماسی ما باید خیلی قوی باشد. مباحث را در جزئیات دنبال کند و اگر می‌بیند جایی موادی می‌خواهد تصویب شود که باز تروریست‌های تکفیری را به سوریه برگرداند یا دست آن‌ها را از نظر قانونی باز بگذارد جمهوری اسلامی باید مواضع قاطع بگیرد؛ اما بقیه مسائل در پی توافق بین نظام سوریه و مخالفین خواهد بود.