فرارو- بامداد شنبه، دربار سلطانی عمان با صدور بیانیه‌ای، از درگذشت سلطان قابوس بن سعید در روز جمعه خبر داد. همچنین در این بیانیه، سه روز عزای عمومی اعلام شد. با مرگ سلطان قابوس، عمان یک عصر طولانی را پشت سر گذاشت و دوران جدیدی را آغاز کرد.
به گزارش فرارو، در پی اعلان رسمی درگذشت سلطان قابوس، شورای عالی دفاع عمان، از شورای خاندان حاکم خواست جلسه‌ای برای انتخاب سلطان جدید برگزار کند. جلسه با حضور مقامات کشوری و لشکری برگزار شد و در آن، وصیت نامه سلطان متوفی باز شد. در این وصیت نامه، سلطان قابوس پیشنهاد کرده بود که پسر عموی‌اش «هیثم بن طارق بن تیمور» به سطلنت عمان برسد. روز شنبه شورای خاندان و نیز شورای عالی دفاع با اجرای این وصیت، آغاز سلطنت هیثم بن طارق را اعلام کردند و بدین ترتیب انتقال قدرت بدون هیچ چالشی محقق شد.
سلطان قابوس در ۱۸ نوامبر ۱۹۴۰ متولد شد و در ۲۳ ژوئیه ۱۹۷۰ در اوج جوانی به قدرت رسید. وی پس از پنج دهه حکمرانی، که در تاریخ معاصر خاورمیانه کم سابقه است، روز جمعه در ۷۹ سالگی درگذشت. سلطان قابوس، از سال ۲۰۱۴ به این سو، بیمار بود و ماه‌ها در آلمان و بلژیک معالجه شد. در تمام این مدت، نقش چندانی در اداره امور نداشت و برخی از وظایف خود را به دستیاران و نزدیکان خود محول کرده بود.
سلطان قابوس از معدود رهبران خاورمیانه است که با وجود حکمرانی مطلق و غیردمکراتیک، از محبوبیت قابل توجهی در میان ملت خود و حتی خارج از کشورش برخوردار بود. این امر تا حدودی به خاطر سیاست‌های صلح‌طلبانه در خارج و توسعه اقتصادی و اجتماعی در داخل است. زمانی که سلطان قابوس زمام امور را به دست گرفت، کل عمان فقط سه مدرسه و دو بیمارستان داشت. اما امروز سلطان قابوس در حالی از دنیا رفت که عمان یکی از مرفه‌ترین کشور‌های جهان است. به طوری که هم اکنون هر یک ریال عمان، معادل دو دلار و ۶۰ سنت آمریکاست. آغاز صادرات نفت، یکپارچه کردن استان‌های عمان، تاسیس کشوری متکی به نهاد‌های مدرن، توسعه چشمگیر زیرساخت‌ها، توسعه آموزش و بهبود درآمد‌ها از دیگر دستاورد‌های سلطان قابوس است.
از همین رو، بسیاری از ناظران، سلطان قابوس را «بنیانگذار عمان نوین» می‌دانند. همزمان با وخامت وضع سلامتی سلطان قابوس، مجله عمانی «مواطن» چاپ لندن، نوشت: «به گفته ناظران، علیرغم حکمرانی مطلق و تصدی بیش از چند منصب وزارتی در کنار سلطنت، سلطان قابوس دستاورد‌هایی دارد که باعث شده برخی عمانی‌ها او را صاحب هاله قداست بدانند و او را به مثابه پدرشان ببینند. چون او دلیل اصلی پایان جنگ داخلی عمان و بهبودی وضع معیشتی، آموزشی، بهداشتی شهروندان بود و عمان را از یک کشور فقیر به کشوری دارای درآمد متوسط تبدیل کرد.»
سلطان قابوس در سال ۱۹۷۵
جایگاه عمان در صف‌بندی‌های منطقه‌ای
سلطان قابوس در عین تلاش برای برقراری امنیت و توسعه داخلی عمان، تلاش کرد کشورش را از صف‌بندی‌ها و بحران‌های خارجی دور نگه دارد. سیاست خارجی عمان در طول حکمرانی سلطان قابوس، همواره در راستای تنش‌زدایی در منطقه و میانجیگری در حل بحران‌های منطقه‌ای بود.
از سال ۲۰۱۱، که کشور‌های بزرگ منطقه مانند ایران، ترکیه و عربستان به خاطر تحولات مرتبط با بهار عربی و دیگر مسائل، رو در روی هم قرار گرفتند، منطقه شاهد صف‌بندی‌ها و دوقطبی‌های مخربی بود. در تمام این دوران، عمان سعی کرد با همه این کشور‌ها روابط حسنه‌ای برقرار کند. بعد از همین سال، در حالی که ایران و عربستان در سوریه دچار تقابل شدیدی بودند، عمان بدون سروصدا میان ایران و آمریکا وساطت کرد و همین وساطت نهایتا به امضای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ میان ایران و شش قدرت جهانی منجر شد. در عین حال، به رغم اینکه سعودی‌ها از توفق هسته‌ای ناراضی بودند، روابط عمان با عربستان هیچگاه تیره نشد.
در دو سال گذشته، نیز عمان سعی کرد دوباره میان ایران و آمریکا وساطت کند. اما این بار تنش‌ها و پیچیدگی استراتژی آمریکا در مقابل ایران در سطحی بود که عمان دیگر نمی‌توانست کاری کند. اخیرا، یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان، به روزنامه کویتی «الرای» گفته است بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط آمریکا، عمان در حال حاضر هیچ مجالی برای وساطت میان تهران و واشنگتن نمی‌بیند. با این حال مسقط وساطت خود را در پرونده‌های دیگر ادامه می‌دهد. از مهمترین پرونده‌های فعلی، بحران یمن است که عمان سعی می‌کند از طریق وساطت میان ایران و عربستان آن را حل کند.
ببینید:
در بحبوحه این تلاش‌ها، سلطان عمان درگذشت و سلطان جدیدی روی کار آمد. پرسشی که هم اکنون ذهن بسیاری از ناظران را مشغول کرده این است که سیاست خارجی عمان بعد از درگذشت سلطان قابول چه سمت و سویی خواهد داشت.
در ابتدا باید گفت که تغییر بنیادین سیاست خارجی عمان، یا چرخش سریع آن به سمت یکی از محور‌های منطقه‌ای بعید به نظر می‌رسد. این را می‌توان از اظهارات سلطان جدید در مراسم سوگند رسمی استنباط کرد.
سلطان هیثم بن طارق، در مراسم سوگند گفته در سیاست خارجی، راه سلطان قابوس را ادامه خواهد داد و در عین احترام به معاهدات و توافقات خارجی، برای حل و فصل اختلافات به روش‌های مسالمت آمیز تلاش خواهد کرد. سلطان هیثم همچنین بر ضرورت رعایت اصول حُسن همجواری و عدم مداخله در امور داخلی کشور‌ها تاکید کرد.
ظاهرا سلطان هیثم تلاش می‌کند به همه کشور‌ها و بازیگران منطقه‌ای اطمینان دهد که سیاست خارجی عمان بعد از سلطان قابوس تغییری نخواهد کرد و همچنان بی‌طرف خواهد ماند. اما با توجه به شرایط حساس منطقه‌ای ممکن است حفظ این بی طرفی امکان پذیر نباشد. خصوصا که دو کشور عربستان و قطر تلاش‌هایی برای جذب عمان به سمت خود انجام داده‌اند.
اواخر ماه دسامبر در پی انتشار گزارشی درباره وخامت حال سلطان قابوس در روزنامه گاردین، وزارت خارجه عمان دو توئیت منتشر کرد که از احتمال تلاش قطر و عربستان برای تحت تاثیر قرار دادن تحولات عمان حکایت دارند. در توئیت نخست، آمده است که یوسف بن علوی از همتای قطری‌اش تماسی دریافت کرده که هدف از آن «اطمینان یافتن» بود. چند دقیقه بعد، توئیت مشابهی منتشر شد که از تماس وزیر خارجه عربستان حکایت داشت. هدف از این توئیت هم «اطمینان یافتن» عنوان شده بود. وزارت خارجه عمان توضیح نداد که وزرای خارجه قطر و عربستان می‌خواستند از چه چیزی اطمینان کسب کنند. امری که بسیاری از شهروندان عمان را نگران کرد. با این حال، واضح بود که این وزرا دنبال کسب اطمینان از حال سلطان قابوس بودند.
اما آنچه این تماس‌ها را قابل توجه کرد، توالی آنها بود. دو توئیت وزارت خارجه عمان درباره این تماس‌ها با فاصله چند دقیقه منتشر شدند. احتمال می‌رود که سعودی‌ها و قطری‌ها دنبال تحکیم روابط‌شان با عمان در آستانه انتقال قدرت بودند.
هیثم بن طارق، سلطان جدید عمان
به هر حال، الان عمان رهبری جدیدی دارد. سابقه اجرایی سلطان هیثم نشان می‌دهد که عمان راه سلطان سابق را ادامه خواهد داد. سلطان جدید، در مناصب متعددی خدمت کرد. وی معاون وزیر خارجه، وزیر میراث و فرهنگ و اولین رئیس فدراسیون فوتبال عمان بود. زمانی که سلطان هیثم در وزارت خارجه بود، به وزیر خارجه در تنظیم سیاست بی‌طرفی کمک کرده بود. از همین رو، انتظار می‌رود که سیاست خارجی عمان تغییر چندانی نکند. چرا که سلطان جدید از جمله طراحان سیاست بی طرفی بود.
برخی کارشناسان بر این باور هستند که با توجه به نزدیکی طولانی مدت سلطان هیثم به محافل تصمیم سازی در عمان، سلطان جدید راه سلطان قبلی را ادامه خواهد داد. سلطان هیثم، از سال ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۲ در وزارت خارجه حضور داشت. علاوه بر این، در برخی مواقع، سلطان هیثم به عنوان نماینده ویژه سلطان قابوس خدمت کرده بود. بر اساس همین سابقه، کارشناسان معتقدند که او راه قبلی را ادامه خواهد داد. در همین رابطه، محجوب الزویری، استاد دانشگاه قطر، به شبکه الجزیزه گفت: «معتقدم که عمان همچنان نقش مثبتی بازی خواهد کرد و بسیاری از نزاع‌ها را آرام خواهد کرد. چون آنها دنبال ثبات و امنیت منطقه هستند.»
علاوه بر سابقه سیاسی و دیپلماتیک، سلطان هیثم توجه خاصی به مسائل اقتصادی دارد. عمان جشم اندازی به نام «عمان ۲۰۴۰» دارد که در آن طرح‌هایی برای بهبود جایگاه اقتصادی عمان تدوین شده است. سلطان هیثم رئیس کمیته این چشم انداز آینده است. افزون بر این، سلطان جدید، رئیس افتخاری «انجمن دوستی عمان و ژاپن» است. چنین پست‌هایی نشان از توجه سلطان هیثم به اقتصاد دارد و از آنجا که توسعه اقتصادی به درجاتی از ثبات و توسعه روابط خارجی نیاز دارد، احتمالا سلطان هیثم تاکید بیشتری بر بی‌طرفی و بهبود روابط با همه کشور‌ها خواهد داشت.
