سقوط هواپیمای اوکراینی؛ چند نکته درباره فایل صوتی جنجالی

فرارو- پس لرزه‌های شلیک به سوی هواپیمای اوکراینی همچنان ادامه دارد. در پی انتشار یک فایل صوتی مروبط به مکالمه خلبان پرواز هواپیمایی آسمان با برج مراقبت فرودگاه تهران که ظاهرا در همان لحظه شلیک پدافند سپاه به سوی هواپیمای اوکراینی اتفاقات را دیده، با واکنش‌های از سوی سازمان هواپیمایی روبه رو شده است.

به گزارش فرارو، خبرگزاری یونیان اوکراین روز یکشنبه بخشی از مکالماتی را منتشر کرد که میان برج مراقبت فرودگاه تهران و خلبان ایرانیِ یکی دیگر از هواپیما‌های در حال پرواز در نزدیکی تهران رد و بدل شده بود.

بر اساس فایل صوتی پخش شده از این مکالمه، خلبان هواپیمای غیرنظامی متعلق به شرکت هواپیمایی آسمان هم شاهد حرکت موشک بوده است و هم انفجار آن.

---

انتشار جزییات این مکالمه با دو واکنش از سوی سازمان هواپیمایی روبه‌رو شد. در ابتدا سازمان هواپیمایی ضمن تائید صحت این فایل صوتی به شدت از اوکراین به خاطر انتشار آن انتقاد کرد.

حسن رضایی فر مدیرکل سوانح سازمان هواپیمایی کشوری با بیان اینکه سازمان هواپیمایی کشوری از انتشار چنین فایلی مطلع و متعجب شده، گفت: "این فایل از مجموعه اسنادی بوده که در تیم مشترک بررسی سانحه هوایی در اختیار گروه کارشناسان اوکراینی قرار گرفته است."

او افزود: "این اقدام اوکراینی‌ها سبب شد دیگر هیچ سندی به آن‌ها ارائه ندهیم."

ایران معتقد است بر اساس مقررات داخلی و بین المللی، مکالمات خلبانان با برج مراقبت جز اسناد محرمانه هر کشور است و هیچ فرد یا کشور دیگری نمی‌تواند این مکالمات را بدون هماهنگی با کشور مالک این خدمات، منتشر کند.

انتشار این فایل صوتی و واکنش ایران بازتاب وسیعی در رسانه‌ها و افکار عمومی داشت. بسیاری به انتقاد از واکنش سازمان هواپیمایی پرداختند.

موضوع مهمی که با افشای این فایل صوتی توجه افکار عمومی را به خود جلب کرد این بود که برخلاف ادعا‌های پیشین، دولت و یا حداقل وزارت راه در همان ساعات اولیه سقوط هواپیما با این احتمال روبه رو بوده که هواپیمای اوکراینی با شلیک موشکی خودی ساقط شده است. با این حال مقامات هواپیمایی به ویژه عابدزاده رییس این سازمان بار‌ها این ادعا را رد کرده بود. عابدزاده بار‌ها اعلام کرد که امکان انفجار هواپیمای اوکراینی به علت شلیک موشک وجود ندارد.

تا اینکه پس از گذشت سه روز از سقوط هواپیما بیانیه نیرو‌های مسلح و رییس جمهور در این باره منتشر شد و حقیقت ماجرا به طور رسمی روشن شد.

پس از آن اتفاق سازمان هواپیمایی هیچ توضیحی درباره گزارش‌های نادرستش ارائه نکرد. شایعاتی مبنی بر استعفای عابدزاده رییس این سازمان وجود داشت که آن‌ها هم تکذیب شد.

تمام توضیح سازمان هواپیمایی این بود که بر مبنای استعلام از نهاد‌های نظامی فرضیه سقوط با شلیک موشک را رد کرده اند.

اما حالا با انتشار فایل صوتی مکالمه خلبان هواپیمایی آسمان با برج مراقبت ماجرا شکل دیگری به خود گرفته است و افکار عمومی به راحتی نمی‌تواند روایت سازمان هواپیمایی را بپذیرد. شاید به همین دلیل روز گذشته سازمان هواپیمایی اطلاعیه دیگری صادر کرد و درباره فایل صوتی مذکور توضیح داد.

در این اطلاعیه آمده است از خدمه پروازی هواپیمای آسمان مصاحبه به عمل آمده است، که اظهار داشتند "نوری را در آسمان مشاهده نموده که حدود ۱ دقیقه و نیم در حال حرکت و گسترش بوده و سپس منفجر شد. خدمه پروازی بیان داشت که مدت زمان حرکت نور در آسمان به اندازه‌ای طولانی بوده که یکی دیگر از عوامل پروازی را به درون کابین دعوت و با او نیز مشورت کرده‌اند. اعضای گروه بعد از مشاهده فیلمِ آتش گرفتن هواپیما، نتیجه گرفتند که شیء رویت شده، همان هواپیمای آتش گرفته بوده که بعداً به زمین اصابت کرد و منفجر شد."

در ادامه این اطلاعیه آمده است: «با تحلیل شواهد موجود و اظهارات خدمه پروازی فوق الذکر، نتیجه گیری کارشناسان سازمان احتمال آتش سوزی موتور یا انفجار در درون هواپیما به عنوان منشاء آتش سوزی بوده و به همین دلیل تا قبل از اعلام اطلاعات رسمی از مراجع نظامی، احتمال آتش سوزی در هواپیما تشخیص داده شد.»

سازمان هواپیمایی در ادامه بیانیه خود موضع گیری تند قبلی درباره این که دیگر هیچ سندی را در اختیار اوکراین قرار نمی‌دهد را به نوعی اصلاح کرده و نوشته است "همکاری با کشور‌های دخیل در این سانحه نیز کمافی‌السابق ادامه خواهد یافت."

اول؛ توضیح دوم سازمان درباره فایل صوتی قابل پذیرش نیست چرا که با محتوای فایل صوتی تناقض دارد. در گفت‌و‌گوی منتشر شده خلبان آسمان با برج مراقبت شلیک موشک و انفجار پس از آن کاملا تفکیک شده است. خلبان در ابتدا از حرکت شی نورانی شبیه موشک سخن می‌گوید "یک‌سری نور‌هایی مثل موشکه، چیزی هست؟" در ادامه خلبان در پاسخ به سوال برج مراقبت که آیا نور به سمت شهر حرکت می‌کنه می‌گوید "شاید... نه نه از اونجا بلند شد... یک همچین چیزی" و در پایان هم خلبان از انفجار بزرگ سخن می‌گوید. از طرف دیگر در فایل صوتی روشن است که برج مراقبت تشخیص می‌دهد هواپیمای اوکراینی در خطر قرار گرفته و چند بار سعی می‌کند با آن هواپیما ارتباط برقرار کند. به این ترتیب توجیه سازمان هواپیمایی قابل پذیرش نیست. چرا که حتی اگر کادر پروازی مذکور نیز نظر دیگری در مصاحبه‌ها اعلام کرده باشند، باز هم این سازمان باید شواهد دیگر را به طور کامل بررسی می‌کرد که اساسا این کار انجام نشد و رییس سازمان و ارکان دیگر آن با قاطعیت تمام فرضیه اصابت موشک را رد کردند. سوال جدی این است که چرا با وجود این فایل صوتی سازمان هواپیمایی کشوری این فرضیه را رد کرد. به نظر می‌رسد بیانیه‌هایی اینچنینی نوعی دست و پا زدن برای قانع کردن افکار عمومی است، اما متاسفانه باید گفت بی نتیجه است.

دوم؛ از تبعات دیگر انتشار فایل صوتی این است که دولت متهم می‌شود که از موضوع اصابت موشک با خبر بوده است. هر چند دولت تاکید کرده که رییس جمهور روز جمعه از موضوع خبردار شد، اما باز هم قابل توجیه نیست و با وجود این فایل صوتی وزیر راه باید پاسخگو باشد چرا سناریو احتمال اصابت موشک را به طور جدی مورد توجه قرار نداده است. دولت نیز باید پاسخگوی عدم شفافیت و ناکارآمدی زیر مجموعه‌های خود در این فاجعه باشد.

سوم؛ تبعات عدم اطلاع رسانی درست و شفاف واقعه هواپیمای اوکراینی بسیار عمیقتر از آن است که تصور می‌شود. اعتماد افکار عمومی به دولت به شدت کاهش یافته است. برای نمونه در جریان شیوع بیماری کرونا در چین، با وجود اینکه مقامات دولتی بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده‌اند تاکنون هیچ موردی از کرونا در کشور مشاهده نشده است، اما افکار عمومی این موضوع را نمی‌پذیرد و شبکه‌های اجتماعی مملو از شایعات مختلف در این باره است. این وضعیت آنقدر ملموس است که مقامات وزارت بهداشت از جمله شخص وزیر بار‌ها به مردم اطمینان داده‌اند که درباره ویروس کرونا پنهانکاری صورت نمی‌گیرد و واقعیت هر چه باشد به مردم گفته می‌شود. این مسئله نشان می‌دهد که مقامات وزارت بهداشت می‌دانند که اعتماد مردم به آن‌ها به شدت کاهش یافته و حالا می‌خواهند هر جور شده اعتمادسازی کنند.

چهارم؛ پس از افشای حقیقت درباره سرنوشت هواپیمای اوکراینی بسیاری تصور می‌کردند که حداقل چند مقام دولتی یا استعفا دهند و یا از کار برکنار شوند، این اتفاق رخ نداد. اما حالا با افشای فایل صوتی جنجالی به نظر می‌رسد، اگر ادعای دولت مبنی بر بی‌اطلاعی از ماجرا صحت دارد، حداقل برای احترام به دولت ضرورت دارد که چند مقام دولتی از کار برکنار شوند. مخصوصا مقاماتی که در ارتباط مستقیم با ماجرا قرار داشتند.