فرارو- در هفته‌های اخیر بحث قرار داد ۲۵ ساله میان ایران و دولت چین حرف و حدیث‌های زیادی ایجاد کرده و انتقاداتی را برانگیخته است.
ماجرا از آنجا آغاز شد که محمود احمدی‌نژاد رییس جمهور پیشین کشور در سخنرانی خود در گیلان درباره یک قرارداد ۲۵ ساله "پنهان" و "دور از چشم ملت ایران" با یک کشور خارجی هشدار داد.
احمدی نژاد گفت: "هر قراردادی که مخفیانه و بدون در نظر گرفتن خواست و اراده ملت ایران با طرف‌های خارجی منعقد شود و برخلاف منافع کشور و ملت باشد، معتبر نیست و ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت."
پس از آن حساسیت‌ها بر این قرار داد افزایش یافت. وزارت خارجه انتقادات را رد کرد و گفت: "این موضوع جدید نیست. در سفر رئیس‌جمهوری چین به تهران آنجا اعلام شد. همکاری‌های دو کشور راهبردی است و سندی هم در آنجا امضا شد. یکی از بند‌های آن سند، داشتن برنامه همکاری‌های راهبردی است که در سفر سال قبل ظریف به پکن، پیش‌نویس سند به چینی‌ها داده و تبادل نظر شد. "
روز گذشته هم محمد جواد ظریف در مجلس شورای اسلامی درباره این قرارداد توضیحاتی داد. مهمترین نکته ظریف این بود که در این توافق ایران به پروژه "راه ابریشم" باز می‌گردد. پروژه عظیم اقتصادی که به خاطر تحریم‌ها ایران از آن کنار گذاشته شد.
فقط محمود احمدی نژاد نبود که از این توافق انتقاد کرد. برخی هم معتقد بودند باید مفاد آن منتشر شود. حتی عده‌ای از ترکمنچای دیگری حرف زدند. در حالیکه اینگونه توافق‌ها بین کشور‌های دوست کاملا طبیعی و معمول است. بسیاری از همسایگان ایران از جمله پاکستان، عمان، امارات قرارداد‌های مشابهی با چین دارند.
بیشتربخوانید:
دولت پیش‌نویس قرارداد با چین را دو هفته پیش با حضور رئیس‌جمهور تصویب کرد و به وزارت خارجه مأموریت داد تا با طرف چینی درباره جزئیات برنامه به توافق برسد و متن اصلی را برای امضا بین دو کشور آماده کند.
سال گذشته، پیش از مطرح شدن تصویب این برنامه، اخباری درباره سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری چین در بخش انرژی ایران منتشر شد، اما به طور رسمی تائید نشد.
در همین رابطه نشریه پترولیوم اکونومیست چاپ بریتانیا در مطلبی در سوم سپتامبر ۲۰۱۹ مدعی شد که در سفر محمدجواد ظریف، به چین، قراردادی بین دو طرف امضا شده که مفاد آن از عموم پنهان نگه داشته شده است.
در مطلب پترولیوم اکونومیست گفته شده بود که بر اساس این قرارداد، چین در طول چند سال و به طور عمده در پنج سال اول ۲۸۰ میلیارد دلار در بخش انرژی، نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و ۱۲۰ میلیارد دلار هم در بخش زیرساخت‌های حمل و نقل و جاده‌ها سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
بنابر این گزارش‌ها، در سند قید شده است که نفت و گاز ایران به طور توافقی از قبل به چین فروخته می‌شود اما چین می‌تواند پول محصولات خریداری شده را با دو سال تاخیر پرداخت کند.
البته این ادعاهای هیچ یک تائید نشده‌اند.
چرا این قرارداد قابل دفاع است؟
دکتر عبدالرضا فرجی‌راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو گفت: "توافق نامه‌های همکاری اینچنینی معمولا بین برخی از کشور‌ها که دارای رابطه نزدیک هستند امضا می‌شود طبیعتا ایران هم با توجه به شرایطی که الان در آن قرار دارد، به سمت قرارداد‌های اینچنینی می‌رود. چینی‌ها وقتی برجام امضا شد مقداری دلخور بودند و می‌گفتند ایران این کشور را رها کرده و به اروپایی‌ها چسبیده است. رییس جمهور چین به ایران آمد و با آقای روحانی دیدار و مذاکره کرد ماحصل این دیدار یک توافقنامه مشترک بود. پیگیری این توافقنامه تاکنون عقب افتاده و باید زودتر از این‌ها انجام می‌شد."
او افزود: "این نوع قرارداد‌ها بین بسیاری از کشور‌ها وجود دارد. کشور‌های زیادی با چین قرارداد‌های مشابه دارند و همگی هم موفقیت‌آمیز بوده است. در آسیای مرکزی ازبکستان و تاجیکستان، در آسیای شرقی اندونزی، سنگاپور، فیلیپین و کامبوج که همگی رشد اقتصادی پرشتابی دارند. چین در خلیج فارس با عمان توافق ۵ میلیارد دلاری دارد، با پاکستان نیز توافق ۴۶ میلیارد دلاری دارد که توافق بزرگی برای وصل کردن بندر گوادر به غرب چین است. چرا که در غرب چین دریایی وجود ندارد. چین از این امکان دریایی پاکستان استفاده می کند و در قبال آن پاکستان نیز توسعه پیدا می‌کند."
این استاد دانشگاه معتقد است توافق‌هایی این چنینی با دوشرط بسیار خوبند "اول این که توافق به گونه‌ای نوشته شود که هر دو طرف آن برنده باشند، این گونه باشد کشوری که قدرتمند‌تر است و سرمایه و تکنولوژی می‌آورد اجازه بهره‌برداری از تکنولوژی خود را در دراز مدت به کشور مقصد بدهد. من متن توافقنامه ۲۵ ساله میان ایران و چین را مرور کرده ام و به نظرم متن خوبی تنظیم شده است. شرط دو این است که مستمر کار شود، در میانه کار و با تغییر دولت‌ها رها نشود."
فرجی راد معتقد است: "ایران ۴۰ سال در تحریم بوده، حالا نیازمند یک جهش است. باید حرکتی صورت بپذیرد، باید امید‌ها را برگرداند. چین کشور بسیار پیشرفته‌ای است و با آمریکا و کشور‌های اروپایی در هر زمینه‌ای رقابت می‌کند. ایران باید بلاخره از تجارب یک کشور پیشرفته استفاده کند. با آمریکا که رابطه‌ای نداریم و چشم اندازی هم برای آینده نیست. اروپا هم که تن به تحریم‌ها می‌دهد و مشکلات ارتباط با اروپا به زودی حل نمی‌شود. روسیه هم که اساسا تکنولوژی زیادی ندارد که به ایران بدهد. "
او درباره روسیه افزود: «ایران خیلی برای ارتباط با روسیه تلاش کرد، شاید روس‌ها هم تلاش کرده‌اند. اما مبادلات تجاری ما با روسیه به عنوان یک کشور همسایه نصف مبادلات با افغانستان، یک پنجم روابط ایران با عراق و کمتر از جمهوری آذربایجان است. این نشان می‌دهد روسیه آن چیزی که ما می‌خواهیم را ندارد.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه "چین شرایط ارائه تکنولوژی به ایران را دارد"، افزود: «ایران هم به دلیل موقعیت ژئوپولتیکی که دارد می‌تواند به چین سود برساند. ایران در موقعیت چهار راهی است، اما متاسفانه تاکنون از این موقعیت خود استفاده نکرده است. پروژه عظیم جاده ابریشم که مسیر دریایی‌اش از جنوب ایران و مسیر خشکی‌اش از شمال ایران و آسیای مرکزی و شرق اروپا می‌گذرد را به خاطر تحریم‌ها از دست داد و در واقع ایران دور زده شد. یعنی اگر پروژه به سرانجام برسد و هزار میلیارد دلار در آن سرمایه گذاری شود، برخی کشور‌ها از قبلش به رشد خوبی خواهند رسید. اگر قرارداد ۲۵ ساله با چین بسته شود ایران می‌تواند به این پروژه بپیوندد.»
فرجی‌راد درباره برخی انتقادات از این قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین گفت: «این حرف‌ها سیاسی است. من فکر می‌کنم رییس جمهور سابق اصلا این قرارداد را نخوانده است. ایشان گفته‌اند قرارداد محرمانه است در حالیکه اینطور نیست. من خوانده‌ام و محرمانه نیست. دولت آن را منتشر می‌کند. من منتقد دولت هستم که دیر اقدام کرده است و این قرارداد را پس از سفر رییس جمهور چین به ایران پیگیری نکرده است.»
او افزود: «اینگونه حرف‌ها سیاسی کاری است. منتقدان می‌بینند که نزدیک به انتخابات نظر مردم به خاطر مشکلات عمیق اقتصادی وبیماری کرونا منفی شده است از این شرایط استفاده می‌کنند و این بحث‌ها را مطرح می‌نمایند.»
این استاد دانشگاه در جمع بندی سخنان خود گفت: «این قرارداد برای ایران مثبت است، باید پیگیری شود. مردم و مجلس هم باید از جزییات آن مطلع شوند و مهمتر از همه این که ایران باید طرح‌هایی در قالب این قرارداد آماده و برای اجرا ارائه کند.»
