چک فیزیکی قرار است اعتبار خود را از دست بدهد. به این معنا که دیگر برگه‌های کاغذی چک جای خود را به چک الکترونیک خواهند داد. البته این تغییر مرحله‌به‌مرحله اتفاق می‌افتد. از ۲۲آذرماه یعنی شنبه هفته آینده کسی که چک می‌کشد باید همان موقع اطلاعات مربوط به چک صادر شده را در سامانه ثبت کند. این سامانه قرار است ترکیبی از صیاد و چکاوک باشد.
قانون جدید چک از شنبه ۲۲آذرماه اجرا می‌شود. این قانون تقریبا دو سال پیش تصویب شده و بر اساس برنامه، هر سال بخشی از آن اجرا شده. مواردی هم وجود داشت که اجرای آنها به ۲۲ آذرماه امسال موکول شد بود. بر اساس این قانون تغییراتی در نحوه صدور چک ایجاد خواهد شد. امکان صدور چک حامل دیگر وجود نخواهد داشت و انتقال چک به دیگران شرایط خاص خودش را دارد.
روزنامه هفت صبح در ادامه نوشت: در این قانون محدودیت‌هایی برای صدور چک در نظر گرفته شده تا دریافت‌کننده آن کاملا به نقد شدن چک اطمینان داشته باشد. علاوه‌براین مجازات‌هایی برای کسانی که چک آنها برگشت می‌خورد در نظر گرفته شده است. مهم‌ترین تغییر الکترونیکی شدن فرآیند صدور چک و الزام ثبت جزئیات چک از جمله مشخصات دریافت‌کننده در سامانه است. در این گزارش به ۱۲سوال کلیدی درباره تغییرات قانون جدید چک پاسخ داده‌ایم.
چک فیزیکی قرار است اعتبار خود را از دست بدهد. به این معنا که دیگر برگه‌های کاغذی چک جای خود را به چک الکترونیک خواهند داد. البته این تغییر مرحله‌به‌مرحله اتفاق می‌افتد. از ۲۲آذرماه یعنی شنبه هفته آینده کسی که چک می‌کشد باید همان موقع اطلاعات مربوط به چک صادر شده را در سامانه ثبت کند. این سامانه قرار است ترکیبی از صیاد و چکاوک باشد.
کاری که مردم باید انجام دهند این است که به محض صدور چک، اطلاعات چک را در سامانه ثبت کنند. این اطلاعات شامل مشخصات گیرنده چک یا اصطلاحا ذی‌نفع، مبلغ و تاریخ چک است. بعد از ثبت چک دیگر امکان تغییر اطلاعات آن وجود ندارد و دریافت‌کننده می‌تواند این اطلاعات را در کارتابل خود مشاهده کند. با اجرایی شدن قانون جدید، دیگر خبری از پشت‌نویسی یا به اصطلاح بانکی‌ها، ظهرنویسی نخواهد بود و همه چیز الکترونیکی خواهد شد.
از آنجا که حتما لازم است مشخصات گیرنده چک در سامانه ثبت شود، دیگر نمی‌توان چک را در وجه حامل صادر کرد. پیش از این می‌شد در بخش گیرنده نام حامل را نوشت و به این صورت چک درست مثل اسکناس بین افراد می‌چرخید. با الزام ثبت مشخصات دریافت‌کننده چک در سامانه، صرفا کسی که نامش در این سامانه ثبت شده می‌تواند چک را نقد کند.
حذف شدن چک حامل و همچنین بی‌اعتبار شدن پشت‌نویسی، شاید به نظرتان شرایط مبادلات مالی را سخت کند، اما اینطور نیست. کسانی که چک را دریافت کرده‌اند، همچنان می‌توانند آن را به شخص دیگری منتقل کنند. با این تفاوت که به جای پشت‌نویسی، لازم است دریافت‌کننده اصلی که بانکی‌ها به آن ذی‌نفع اول می‌گویند، اطلاعات نفر بعدی را در کارتابل خود ثبت کند. با این کار نفر بعدی یا همان ذی‌نفع دوم این امکان را خواهد داشت تا چک صادر شده را در موعد مشخص نقد کند.
چک‌هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده‌اند به کلی اعتبار نخواهند داشت. البته این موضوع مربوط به چک‌هایی است که بعد از تاریخ ۲۲ آذر و اجرایی شدن قانون جدید چک صادر می‌شوند. برای همین لازم است بعد از این تاریخ اگر چکی را دریافت کردید، حتما از صادرکننده بخواهید آن را در سامانه ثبت کند. در غیر این صورت چک کاغذی در دستان شما ارزشی نخواهد داشت. زمانی که صادرکننده چک مشخصات شما را به عنوان دریافت‌کننده ثبت کند، می‌توانید جزئیات آن را از کارتابل خودتان مشاهده کنید. همچنین در زمان صدور چک و ثبت آن در سامانه، تا زمانی که شما به عنوان دریافت کننده اطلاعات را تایید نکنید، فرآیند صدور چک نهایی نخواهد شد.
با اجرایی شدن قانون چک دیگر دسته چک جدید برای کسی صادر نمی‌شود و چک الکترونیک جای آن را خواهد گرفت. این یعنی کسانی که می‌خواهند چک صادر کنند، بعد از مراجعه به بانک، به جای دسته چک، امکان صدور چک الکترونیک دریافت خواهند کرد. بانک‌های مختلف هر کدام ملزم شده‌اند این کارتابل را راه‌اندازی کنند و تا اینجای کار چند بانک برای فراهم کردن صدور چک الکترونیک دست به کار شده‌اند.۶ تکلیف دسته چک‌ها چه می‌شود؟
استفاده از خدمات چک الکترونیک الزامی نیست. این یعنی کسانی که در حال حاضر دسته‌چک دارند لازم نیست حتما برای دریافت چک الکترونیک اقدام کنند و می‌توانند از همان دسته چک استفاده کنند. با این تفاوت که باید در زمان صدور چک آن را در سیستم ثبت کنند. به این کار صدور چک سیستمی می‌گویند. چک الکترونیک هیچ کاغذی ندارد و تمام فرآیند آن توسط سامانه انجام می‌شود.
بانک مرکزی هدف اصلی تغییرات جدید را بالا بردن امنیت و جلوگیری از برگشت خوردن چک اعلام کرده است چراکه با اجرایی شدن این قانون محدودیت‌هایی برای صدور چک به وجود خواهد آمد و صادرکننده صرفا به اندازه اعتبارش می‌تواند چک بکشد. پیش از این صاحب دسته‌چک می‌توانست هر رقمی را روی برگه کاغذ بنویسد.
اما با الکترونیکی شدن چک، امکان درج مبلغ بالاتر از اعتبار صادرکننده وجود ندارد. همچنین دریافت‌کننده چک می‌تواند در لحظه کارنامه مالی طرف حسابش را مشاهده کند. این امکان جزو تغییرات قانون جدید چک است که پیش از این راه‌اندازی شده و همین حالا هم می‌توان با استفاده از شماره صیاد روی چک، وضعیت اعتباری صادرکننده را مشاهده کرد. با این کار می‌توان فهمید صادرکننده چک تا چه حد خوش‌حساب است.
اجرا شدن قانون جدید، چک‌هایی که قبلا صادر شده‌اند را بی‌اعتبار نمی‌کند. بلکه چک‌های فعلی همچنان قابلیت نقدشوندگی دارند. این قانون شامل حال چک‌هایی می‌شود که بعد از زمان اجرا یعنی ۲۲آذر صادر می‌شوند؛ بنابراین لازم نیست نگران چک‌های فعلی‌تان باشید.
سامانه پیچک برای ثبت اطلاعات چک در نظر گرفته شده است. این نام مخفف سامانه پیمایش الکترونیک چک است که برای این کار راه‌اندازی شده و امکان ثبت اطلاعات چک الکترونیک را فراهم می‌کند. بانک‌ها قرار است در اینترنت‌بانک و موبایل بانک خود با اتصال به صیاد، امکان ثبت اطلاعات چک در سامانه پیچک را فراهم کنند. تا اینجای کار چند بانک از راه‌اندازی سامانه پیچک خبر داده‌اند. علاوه بر سامانه‌های موبایل‌بانک و اینترنت‌بانک، قرار است بانک‌ها برای مشتریان خاص و ویژه خود توکن در نظر بگیرند.
شرایط چک الکترونیک چیزی مشابه رمز دوم پویا است. اگر خاطرتان باشد سال گذشته زمانی که قرار بود استفاده از رمز دوم پویا برای تراکنش‌های اینترنتی الزامی شود، کامل مشخص نبود که رمز پویا را باید کجا بگیریم. آنطور که تا اینجای کار مشخص شده، علاوه بر بانک‌ها قرار است امکان صدور چک الکترونیک در اپلیکیشن‌های پرداخت یا همان کیف پول‌ها فراهم شود.
تا اینجای کار یکی از اپلیکیشن‌ها اعلام کرده این امکان را فراهم خواهد کرد. آنطور که در اطلاعیه بانک مرکزی آمده، صادرکننده چک از دو طریق می‌تواند به سامانه‌ها دسترسی داشته باشد؛ یکی با استفاده از شماره تلفنی که با کد ملی او انطباق داشته باشد و دیگری استفاده از اطلاعات کارت بانکی صادرکننده چک. با این حساب حتما لازم نیست برای صدور چک منتظر بانک بمانید و می‌توان از اپلیکیشن‌های معمول هم برای این کار استفاده کرد.
با اجرایی شدن قانون چک، محدودیت‌هایی برای صدور چک در نظر گرفته خواهد شد. بر اساس این قانون، زمان سررسید نمی‌تواند بیش از سه سال باشد. پیش از این اعتبار دسته‌چک‌ها سه ساله بود و حالا با اجرایی شدن قانون جدید به جای اینکه دسته‌چک سه سال اعتبار داشته باشد، چک‌های صادر شده شامل چنین محدودیتی می‌شوند.
علاوه بر این، فرد صادرکننده چک صرفا می‌تواند به اندازه اعتبار خود چک صادر کند. این موضوع برای جلوگیری از صدور چک بی‌محل در نظر گرفته شده و امنیت چک‌های صادرشده را بیشتر می‌کند. همچنین افرادی که حکم ورشکستگی از مراجع قضایی برای آنها صادر شده یا افرادی که حکم دادگاه علیه آنها صادر شده و درخواست اعسار داده‌اند یا افرادی که چک برگشتی پاس نشده دارند، خود و افرادی که به وکالت از آنها چک را صادر کرده‌اند از امکان صدور چک محروم خواهند شد. اعسار به معنای این است که فرد از نظر مالی در وضعیتی است که امکان پرداخت بدهی‌هایش را ندارد. چنین فردی نمی‌تواند چک جدید صادر کند.
اگر چک شما برگشت بخورد، تا ۱۰روز فرصت دارید تا با پاس کردن آن، از قرار گرفتن نامتان در لیست سیاه بانک مرکزی جلوگیری کنید، اما این مورد با تغییرات قانون جدید چک، متفاوت خواهد بود. طوری که بر اساس این قانون، بلافاصله بعد از برگشت خوردن چک، نام صادرکننده وارد لیست سیاه بانک مرکزی خواهد شد و مشمول محدودیت‌ها می‌شود.
از جمله محدودیت‌ها می‌توان به این مورد اشاره کرد که فرد دیگر نمی‌تواند از بانک‌ها تسهیلات دریافت کند. علاوه‌بر این، صاحب چک برگشتی دیگر امکان افتتاح حساب بانکی جدید، دریافت کارت بانکی، دریافت خدمات ارزی و ضمانت‌نامه بانکی نخواهد داشت. در بخش دیگری از قانون چک آمده حساب‌های فرد و موجودی‌های بانکی فرد به میزان مبلغ چک در شبکه بانکی مسدود خواهد شد.
