دبیر انجمن صنفی روغن نباتی ایران در واکنش به عرضه روغن در برخی شهرستان‌های کشور با ارایه کارت ملی و محدودیت در عرضه روغن به مردم گفت: این‌گونه محدودیت‌ها در فروش روغن نباتی یا اجبار در خرید کالا‌های دیگر برای دریافت روغن کاملا تخلف است و ما از سازمان حمایت و سایر نهاد‌های نظارتی درخواست رسیدگی داریم.
روغن نباتی تهیه شده از آفتابگردان، ذرت یا سویا و حتی پالم، یعنی پر‌زیان‌ترین روغن موجود برای پخت و پز که عمدتا از منابع «تراریخته» نیز تهیه شده، به معضل تازه برخی استان‌ها تبدیل شده است. تصاویر صف‌های دراز و شلوغی و ازدحام بر سر خرید روغن نباتی، این روز‌ها دیده می‌شود و مشخص نیست که مشکل از کجا آب می‌خورد. اما هرچه که هست روغن نباتی حالا به دسته کالا‌هایی اضافه شده که یا نایاب است (در نوع جامد) یا کمیاب (در نوع خوراکی) یا به واسطه کارت ملی فروخته می‌شوند.
اعتماد در ادامه نوشت: با وجود اینکه کمبود کالا‌ها یکی از تجربه‌های تقریبا پرتکرار ایرانی‌هاست، اما سریالی شدن نبود روغن در برخی خرده‌فروشی‌ها با وجود وعده‌های مسدولان مبنی بر حل شدن مشکل، پای کارت ملی برای خرید سهمیه‌ای را به موضوع کمبود روغن باز کرده است. بر‌اساس گفته‌های فعالان این حوزه ۹۰ درصد روغن مصرفی در کشور وارداتی و از برزیل، آرژانتین، روسیه، مالزی و کانادا (دانه‌های روغنی) وارد کشور می‌شود. هر چند دبیر انجمن روغن می‌گوید مشکلی درخصوص تولید روغن وجود ندارد.
امیرهوشنگ بیرشک، دبیر انجمن صنفی روغن نباتی ایران درخصوص میزان تولید روغن در کارخانه‌ها گفت: «در حال حاضر و با نزدیک شدن به شب عید میزان تولیدات کارخانه‌ها افزایش یافته و حتی بیش از مصرف ماهانه تولید و توزیع روغن انجام می‌شود.»
بیرشک در واکنش به عرضه روغن در برخی شهرستان‌های کشور با ارایه کارت ملی و محدودیت در عرضه روغن به مردم خاطرنشان کرد: «این‌گونه محدودیت‌ها در فروش روغن نباتی یا اجبار در خرید کالا‌های دیگر برای دریافت روغن کاملا تخلف است و ما از سازمان حمایت و سایر نهاد‌های نظارتی درخواست رسیدگی داریم.» بیرشک در پاسخ به این پرسش که در سال ۱۳۹۹ چه میزان افزایش قیمت در بخش روغن نباتی اعمال شد، گفت: «با توجه به افزایش قیمت جهانی روغن و دانه‌های روغنی و بسته‌بندی‌ها و افزایش دستمزد‌ها قیمت روغن بین ۲۴ تا ۲۵ درصد رشد داشته است.»
دبیر انجمن صنفی روغن نباتی ایران با بیان اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی هم در سال جدید از واردات کالا‌های اساسی حذف نخواهد شد، افزود: «چند ماه قبل زمزمه‌هایی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومان مطرح شد که با مخالفت مجلس و کمیسیون تلفیق مواجه شد و با توجه به اینکه این اقدام می‌تواند بر سفره‌های مردم اثرگذار باشد فعلا منتفی است و جای نگرانی وجود ندارد.»
با وجود اینکه دبیر انجمن صنفی روغن نباتی ایران هر گونه محدودیت در فروش یا اجبار به خرید کالای دیگر همراه با روغن را تخلف می‌داند، اما واقعیت بازار به گونه دیگری است و بازار کمبود‌هایی را به خصوص در مورد روغن جامد دارد و کسب و کار‌هایی مانند شیرینی‌فروشی‌ها که وابسته به روغن هستند را با مشکل مواجه کرده است.
یک منبع آگاه فعال در حوزه روغن نباتی که نخواست نامش ذکر شود درخصوص مشکل کمبود روغن در بازار گفت: «با کاهش واردات روغن و دانه‌های روغنی در ابتدای سال جاری قرار بر این شد تا از محل ذخایر استرات‍ژیک این کسری روغن جبران شود، اما متاسفانه زمانی که برای اولین‌بار این موضوع در اتاق بازرگانی مطرح شد به سرعت رسانه‌ای شد و تقاضا برای خرید روغن در بازار بالا رفت.»
او ادامه داد: «البته بخشی از این تقاضا به صورت کاذب در بازار ایجاد شد و پس از این اتفاقات بخشی از روغن‌ها قاچاق شدند و بخش دیگر هم در داخل احتکار شدند.»
او تصریح کرد: «میزان مصرف روغن نباتی در سال‌های گذشته و با ارز ۱۲۲۶ تومانی حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن بود، در سال ۱۳۹۷ و با تغییر نرخ ارز واردات روغن با ارز ۴۲۰۰ تومانی به یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن رسید و در سال ۱۳۹۸ تا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تن رشد کرد. در ماه‌های گذشته و با زمزمه‌هایی که درخصوص حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از کالا‌های اساسی در سال ۱۴۰۰ به گوش رسید شاهد تقاضای کاذب در بازار بودیم به گونه‌ای که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای این میزان تقاضای کاذب بین ۳۰ تا ۳۵ درصد برآورد می‌شود.»
او بر این باور است که احتکار روغن هم‌اکنون در دو بخش خانگی و فروشگاهی صورت می‌گیرد و جز مردم که به دلیل افزایش قیمت روغن در ماه‌های آتی اقدام به خرید روغن در حجم بیشتر می‌کنند صنوف نیز حجم بیشتری از روغن‌های نباتی را در انبار‌های خود خریداری و احتکار می‌کنند. او ادامه داد: «متاسفانه در بخش روغن وابستگی زیادی به کشور‌های دیگر وجود دارد و در حال حاضر ۱.۵ میلیون تن روغن وارد کشور می‌شود و تنها ۲۰۰ هزار تن دانه روغنی در کشور کشت می‌شود که از این میزان تنها ۴۵ دانه‌های کلزا در داخل کشور روغن به دست می‌آید و تنها ۱۷ درصد از ۱۰۰ هزار تن تولید سویا در کشور روغن تهیه می‌شود.»
آمار گمرک نشان می‌دهد در ۶ ماهه نخست امسال ۴۰۰ هزار تن روغن خام وارد کشور شده است، در حالی که در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ حدود ۸۰۰ هزار تن انواع روغن خام وارد کشور شده بود و به‌رغم اینکه وزارت صمت واردکنندگان را به بانک مرکزی معرفی کرده، اما مشکل اصلی را تخصیص ارز قابل انتقال عنوان کردند.
چرا تولیدات داخل دانه‌های روغنی محدود است و کفاف مصرف را نمی‌دهد؟ با توجه به اهمیت خودکفایی در زمینه تولید روغن خام نباتی و کنجاله (بازمانده جامدی که پس از روغن‌کشی از دانه‌های روغنی به‌جا می‌ماند و بخش عمده‌ای از خوراک دام را تشکیل می‌دهد) نمایندگان مجلس در برنامه سوم توسعه اقتصادی کشور، بندی را در بخش کشاورزی قرار دادند تا به منظور صرفه‌جویی ارزی، ایجاد اشتغال و تامین بخشی از خوراک دام کشور، دولت زمینه لازم برای احداث کارخانه‌های روغن‌کشی در بندر‌های جنوبی کشور را در دستور کار خود قرار دهد که متاسفانه این کار هیچ‌گاه به صورت جدی دنبال نشد و مانند موضوعاتی دیگر که در قوانین می‌آید و ضمانت اجرایی ندارد، آن هم به سرانجام نرسید.
کارشناسان معتقدند؛ در اقتصاد‌هایی مانند ایران که عمده اقتصاد در اختیار دولت است فساد نهادینه شده وجود دارد و به قدری گسترده است که مافیا‌های گوناگونی در آن شکل می‌گیرد که یکی از قوی‌ترین آنها، مافیای روغن خام نباتی است و سودجویان با بهانه‌هایی مانند عدم ترخیص کالا از گمرک به دنبال بهانه‌ای برای دریافت ارز دولتی هستند و همواره مافیا‌های واردات کالا‌های اساسی به دنبال آن هستند که با ایجاد کمبود‌ها در بازار دولت را وادار به پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی کنند.
