چالش‌های مذاکرات وین؛ احیای برجام «شاید وقتی دیگر»؟

فرارو- "خبرگزاری رویترز" در گزارشی به تحولاتِ مرتبط با مذاکرات هسته‌ای وین و فرآیند "احیای برجام" پرداخته و به طور خاص به این مساله اشاره کرده که روندِ تحولات جاری حاکی از این است که احیای برجام، احتمالا به زمان بیشتری نیاز دارد و سرنوشت نهایی آن، در دوره پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران، تعیین خواهد شد.

رویترز در این رابطه می‌نویسد: «در روز‌های اخیر، چهار دیپلمات، دو مقام ایرانی و دو تحلیلگر مرتبط با مذاکرات هسته‌ای ایران گفتند: "هنوز موانع جدی و متعددی بر سر راه فرآیند احیای توافق برجام در چهارچوب مذاکرات‌وین وجود دارد". برخی دیپلمات‌ها و تحلیلگران مدعی هستند که درخواست‌های ایران جهت لغو تحریم‌های برجامی علیه این کشور و در نقطه مقابل، نگرانی‌های گسترده کشور‌های غربی از پیشروی‌های هسته‌ای قابل توجه ایران، همه و همه چشم انداز احیای برجام در کوتاه مدت را تا حد زیادی تضعیف کرده اند.

دولت بایدن در دوره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، بار‌ها و بار‌ها از بازگشت به توافق برجام سخن گفت. با این حال، پس از به قدرت رسیدن، بر این مساله تاکید داشته که احیای برجام باید دربرگیرنده موضوعات جدیدِ مرتبط با ایران نظیر نفوذ منطقه‌ای این کشور و همچنین توان موشکی قابل توجه تهران نیز باشد. در نقطه مقابل، تهران ضمن غیرقانونی خواندن خروج آمریکا از توافق برجام و تحمیل خسارات گسترده (ناشی از وضع تحریم‌ها علیه ایران) به ایران، خواستار لغو کلیه تحریم‌ها علیه خود است و تاکید دارد که مذاکرات برجامی صرفا باید به مساله هسته‌ای ایران محدود باشد.

به گزارش فرارو، نماینده اتحادیه اروپا در امر هماهنگ کردن مذاکرات برجام، "انریکه مورا" هفته گذشته گفت که انتظار دارد در ششمین دور از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و طرف‌های بین المللی برجام در وین، توافقی حاصل شود. امری که به زعم بسیاری از ناظران، چشم انداز چندان روشنی ندارد.

با این حال، عده‌ای نیز بر این باورند که به دلیل انتخابات ریاست جمهوری ایران که قرار است در تاریخ ۱۸ ماه ژوئن (۲۸ خرداد ماه) برگزار شود، انگیزه‌های فراوانی مخصوصا در طرف‌های غربی وجود دارد تا هر چه سریع‌تر به یک توافق با تهران برسند. احتمالا دولت آتی ایران به دلیل رویه‌های دولت‌های غربی در مساله برجام، با بدبینی به مراتب بیشتری به برجام و نوع رویکرد طرف‌های غربی در این رابطه می‌نگرد. امری که خود می‌تواند سطح تنش‌ها میان ایران و غرب در مساله هسته‌ای تهران را افزایش دهد. نباید فراموش کرد که در برهه کنونی، سطح بی اعتمادی به غرب در میان سیاستمداران ایرانی به شدت افزایش یافته است. با این حال، هر دو طرف سعی دارند تا جای ممکن از تنش زایی خودداری کرده و تا جای ممکن از طریق دیپلماسی، این چالش را مخاطب قرار دهند.

"عباس عراقچی" مذاکره کننده ارشد ایران هفته گشته گفت: "موانع بر سر راه احیای برجام، پیچیده هستند با این حال رفع آن‌ها غیرممکن نیست". وی در این رابطه گفته است: "اختلافات به نقطه‌ای رسیده اند که همگان اعتقاد دارند این اختلافات غیرقابل حل نیستند".

با این حال، به زعم بسیاری از منابع نزدیک به مذاکرات وین، راه حل‌های سریع و فوری نیز برای حل اختلافات میان ایران و غرب وجود ندارند. در این رابطه به طور خاص "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا به تازگی در موضع گیری اظهار کرد که "واشنگتن دقیقا مطمئن نیست که آیا ایران از آمادگی لازم جهت احیای برجام برخوردار است یا خیر؟ " ناظران معتقدند که ایران و غرب هنوز در مورد برخی نکات کلیدی، اختلافات قابل توجهی با یکدیگر دارند.

از سویی، حتی زمانیکه که اختلافات حل شوند نیز در مورد اجرای تعهدات از سوی ایران و غرب (مخصوصا آمریکا) و به طور خاص این مساله که هر تعهد در چه زمان، چگونه و از طریق کدام طرف باید اجرایی شود نیز نیاز به مذاکره است. این مساله به طور خاص از سویی دیپلمات‌های نزدیک به مذاکرات وین، به کرات مورد اشاره قرار گرفته است.

دیپلمات‌های غربی به طور خاص نسبت به حصول توافق در آینده نزدیک ابراز امیدواری کرده اند. البته که آن‌ها در این زمینه محتاطانه نیز برخورد کرده اند. مقام‌های ایرانی به طور خاص تاکید می‌کنند که همه چیز به واشنگتن وابسته است و اگر آمریکا تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند، ایران نیز آماده است تا هر چه سریع‌تر رویه‌های جبرانی خود در چهارچوب برجام را معکوس سازی کند و بار دیگر در ذیلِ محدودیت‌های برجامی قرار گیرد.

ایران جدای از لغو تحریم‌های هسته‌ای علیه خود (و به طور خاص تحریم‌های گسترده دوره ترامپ علیه این کشور)، از آمریکا می‌خواهد تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نیز از لیست نهاد‌های تروریستی خود خارج کند. ایران از اروپا می‌خواهد تا تضمین کند که سرمایه گذاری‌های خارجی به ایران بازخواهند گشت و در عین حال واشنگتن نیز باید به تهران تضمین دهد که بار دیگر، به توافق برجام خیانت نخواهد کرد.

با این همه، یکی از چالش‌های اصلی این است که اساسا روند تحولات نشان داده که آمریکا و قدرت‌های اروپایی مایل نیستند تا به توافق اصلی و اولیه برجام که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد بازگردند و در عمل سعی دارند تا راه را برای کسب امتیازات گسترده‌تر از سوی ایران هموار سازند. مساله‌ای که قویا از سوی تهران رد شده است.

طرف‌های غربی به طور خاص به پیشرفت‌های هسته‌ای چند مدت اخیر ایران در مواردی نظیر افزایش سطح غنی سازی اورانیوم، تولید اورانیوم فلزی و همچنین به کار گیری سانتریفیوژ‌های پیشرفته IR ۹ اشاره می‌کنند و آن را مایه نگرانی ارزیابی می‌کنند. این در حالی است که تهران آن‌ها را جوابی موثر به بدعهدی‌های طرف‌های غربی ارزیابی می‌کند.

"باب اینهورن" یک مقام سابق وزارت خارجه آمریکا که در مذاکرات هسته‌ای با ایران نیز شرکت داشته می‌گوید: "بسیار بعید است تا قبل از روی کار آمدن دولت جدید در ایران، توافقی در چهارچوب احیای برجام منعقد شود. با این حال، احتمال انعقاد یک "توافق موقت" وجود دارد. امری که می‌تواند تا حدی مزایای اقتصادی برای ایران به دنبال داشته باشد و در عین حال، تا حدی، رویکرد دولت جدید ایران در مساله مذاکرات هسته‌ای با غرب را نیز تلطیف کند"».