آقای رئیسی در اولین نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات تاکید کرد که توسعه روابط ایران با همه کشور‌ها به شکلی گسترده و متوازن، به ویژه با همسایگان در دستور کار دولت ایشان خواهد بود
سفیر جمهوری اسلامی ایران در زاگرب طی مصاحبه‌ای مشروح به سوالات خبرنگار نشریه معتبر «دیپلماسی و تجارت کرواسی» در خصوص آخرین وضعیت روابط تهران - زاگرب در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی؛ تحولات منطقه‌ای و بین المللی، و همچنین رویکرد‌های دولت سیزدهم در روابط خارجی پاسخ داد.
متن کامل گفت‌وگوی پرویز اسماعیلی با نشریه «دیپلماسی و تجارت کرواسی» که در شماره جولای ۲۰۲۱ چاپ شده، به شرح زیر است:
شما همزمان با شیوع بیماری کرونا به زاگرب و کرواسی آمدید؛ بنابراین در ابتدای گفتگو از شما می‌پرسم که اکنون وضعیت COVID ۱۹ در ایران چگونه است؟ دولت ایران چگونه این چالش را مدیریت کرده است؟
ایران در فاز اول همه گیری کووید ۱۹ با تکیه بر نظام بهداشتی کارآمد و فداکاری کادر متخصص پزشکی خود تدابیر علمی و مناسبی برای مهار کرونا به کار بست و نتایج بسیار خوبی هم گرفت. موضوعی که سازمان بهداشت جهانی هم آن را تایید کرد.
راهبرد ایران در مقابله با کرونا، اعمال محدودیت‌های اجتماعی بر اساس ارزیابی نرخ ریسک منطقه ای، تشخیص و اقدام زود هنگام درمانی با استفاده سریع از دارو‌های ضدویروس، تاکید بر مراقبت در منزل و کاهش موارد بستری در بیمارستان‌ها است.
در شرایط اضطراری که جان انسان‌ها در خطر است، همه کشور‌ها به دیگران کمک می‌کنند. ولی ما همزمان با کرونا باید با مشکلات ناشی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا هم مقابله می‌کردیم، که نگذاشت سریعتر و بیش از تولیدات داخلی به دارو و امکانات پزشکی دسترسی داشته باشیم؛ لذا هرگز نباید نقش دولت آمریکا در افزایش بیماری و تلفات ناشی از کرونا در ایران را انکار کرد.
ایران سابقه خوبی در تولید واکسن در سطح منطقه و جهان دارد، ولی ما بدلیل تحریم با کمبود منابع مالی و اولیه مواجه بودیم. در حالیکه دارایی‌های ما در برخی کشور‌ها مثل کره جنوبی و هند بود، تحریم و فشار آمریکا نگذاشت ما از پول خود برای تهیه دارو، مواد اولیه و واکسن استفاده کنیم. ما حتی به سراغ صندوق بین المللی پول رفتیم تا ۵ میلیارد دلار وام برای تهیه دارو و خرید واکسن بگیریم. آنها موافق بودند، اما دولت ترامپ با تهدید جلوی آن را هم گرفت.
مشکل منابع مالی قطعا بر روند و سرعت کنترل بیماری تاثیر منفی گذاشت، با وجود این ما تمام امکانات داخلی را بسیج و به سرعت مواد و تجهیزات بهداشتی لازم را تولید کردیم. ما برای تامین واکسن از سبد کواکس با سازمان بهداشت جهانی مذاکره کردیم. کارشکنی آمریکا در مسدود کردن کانال‌های بانکی، باز هم کار را برای ما سخت کرد. اما ملت ایران خسته یا نا امید نمی‌شوند.
با همه مشکلات ما از ابتدای بحران کووید، برای تولید واکسن داخلی تلاش کردیم و خوشبختانه به نتیجه رسیدیم. دو واکسن ایرانی کرونا هفته گذشته مجوز مصرف اضطراری گرفت و همزمان تولید واکسن اسپوتنیک – وی در ایران هم آغاز شد. ما بسیار امیدواریم که با تولید ۴ تا ۱۰ میلیون دوز واکسن داخلی طی ماه‌های آینده و ادامه واردات واکسن از کشور‌های روسیه و چین، همینطور انجام سریعتر و گسترده‌تر واکسیناسیون از پاییز آینده بتوانیم شرایط را بتدریج به سمت عادی شدن و رسیدن به نقطه ایمنی جمعی پیش ببریم.
از نظر آماری اگر بخواهم مقایسه کنم، ما علیرغم همه مشکلات، تلفات کمتری نسبت به بسیاری از کشور‌های غربی داشتیم. اگر چه هیچ موضوعی مهمتر از جان تک تک انسان‌ها نیست. من امیدوارم هرچه زودتر به موقعیتی برسیم که هیچ انسانی در تمام دنیا جان خود را بخاطر کووید ۱۹ از دست ندهد؛ و زندگی شهروندان هیچ کشوری با اقدامات سیاسی مانند تحریم به خطر نیفتد.
روابط ایران و کرواسی را از لحاظ سیاسی و سپس از نظر اقتصادی و فرهنگی چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به اینکه کرواسی عضو اتحادیه اروپا است و به همین خاطر سیاست خارجی مشترکی با اتحادیه را در پیش می‌گیرد؛ بیشترین فرصت‌ها و ظرفیت‌های توسعه روابط دوجانبه چیست؟
ایران در روز‌های سختی کنار مردم کرواسی بوده و اولین کشور مسلمان و آسیایی بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت. بهمین دلیل روابط دو جانبه همواره در حوزه سیاسی خوب و دوستانه بوده است. در بخش فرهنگی با توجه به اشتراکات فرهنگی و علاقمندی دو ملت به یکدیگر، روابط ما حتی بهتر از بخش‌های دیگر بوده است.
رابطه سیاسی دو کشور با توجه به عضویت کرواسی در اتحادیه اروپا و در چارچوب سیاست خارجی مشترک اتحادیه که به ویژه در سال‌های اخیر در مسیر هماهنگی برای انجام مذاکرات برجام و سپس در حمایت از آن قرار داشته، مثبت و مبتنی بر درک و احترام متقابل بوده و اکنون نیز هست. وزرای خارجه دو کشور آخرین بار ۱۸ ژوئن (هفته گذشته) در آنتالیا دیدار داشتند. تاکید کنم که ما هم از اتحادیه اروپا و هم از کرواسی انتظار داریم که اجازه ندهند نیرو‌های دیگر روابط شان با ایران را که می‌تواند منافع دو طرف را به خوبی تامین کند، تحت تاثیر قرار دهند. به عقیده من اتحادیه‌های منطقه‌ای امری مثبت و موجب تقویت چند جانبه گرایی است؛ اما عضویت در این اتحادیه‌ها نباید نافی استقلال، مسئولیت‌ها و منافع کشور‌ها در روابط دو جانبه شان شود.
متاسفانه روابط ایران و کرواسی در بخش اقتصادی و تجاری بدلیل تحریم‌های آمریکا پس از خروج از برجام به حداقل کاهش یافته است. این حتما بیشتر به ضرر کرواسی بوده است تا ایران. چنانکه احتمالا می‌دانید شرکت نفت اینا مشغول فعالیت در پروژه‌ای بزرگ در ایران بود که با اقدام غیر قانونی ترامپ و اعمال مجدد تحریم ها، بطور یکجانبه فعالیتش را متوقف و از ایران خارج شد. از نظر ما فضا برای توسعه و گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور در همه حوزه‌ها وجود دارد. مسئولین اقتصادی و فعالان تجاری در کرواسی هم بخوبی می‌دانند که رابطه با ایران ظرفیت تامین منافع آنها را دارد.
من با مدیران شرکت‌های زیادی در کرواسی ملاقات کرده ام. آنها از پیشرفتها، جایگاه بالای فنی و توان سرمایه گذاری شرکت‌های ایرانی کاملا مطلع هستند. فرصت‌های بسیار زیادی برای همکاری شرکت‌های دو کشور در بخش‌های صنعتی، کشاورزی، فناوری و توریسم وجود دارد. شرایط ناعادلانه و سخت است، اما من نا امید یا خسته نشدم. ما زمینه سازی خوبی برای ارتباط شرکت‌های دو کشور کردیم و آن را بسیار گسترش دادیم. مطمئن و رو به جلو حرکت می‌کنیم.
ایران همواره از توسعه روابط اقتصادی، صنعتی و فناوری با کرواسی استقبال می‌کند.
وقتی صحبت از مسائل جهانی در مورد ایران می‌شود، چقدر در جریان مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده اید و ارزیابی شما چیست؟
مذاکرات مربوط به برنامه و فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سال ۲۰۰۳ و با سه کشور اروپائی یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه آغاز شد که به توافقات تهران و پاریس انجامید. بعد هم با آغاز دولت دکتر روحانی در سال ۲۰۱۳ مذاکرات ایران و ۱+۵ در دستور کار قرار گرفت که در نهایت منجر به توافق برجام شد. من هم در مذاکرات ایران و سه کشور اروپائی و هم در فرایند مذاکرات برجام در جریان مذاکرات و گاهی همراه تیم مذاکره کننده بودم.
دریافت عمومی من از هر دو مرحله مذاکرات این است که هرگاه طرف‌های غربی با رویکرد مثبت، برابر، حسن نیت و بر اساس احترام متقابل به میز مذاکره آمدند، نتیجه مثبت و به نفع همه طرف‌ها بوده است. هر گاه که غربی‌ها و در راس آنها آمریکا زبان تهدید و رویکرد تحریم را برگزیدند، خودشان موجب گسترش غیر ضروری تنش شده و همه خسارت دیده اند.
در حالیکه شورای امنیت سازمان ملل از برجام حمایت می‌کرد و همه دنیا از اجرای آن راضی بودند؛ دونالد ترامپ تعهدات دولت آمریکا را نقض کرد، از برجام خارج شد و برای همه مشکل آفرید. او سیاست فشار حداکثری علیه ایران را اعلام و آن را در غیر انسانی‌ترین شکل ممکن توسعه داد که جنایت علیه بشریت بود، اما از استواری ملت ما شکست خورد. در حالیکه ما همچنان به تعهدات خود در برجام عمل می‌کردیم؛ اتحادیه اروپا به تعهدات خود برای عادی شدن روابط اقتصادی ایران و جبران خروج آمریکا عمل نکرد.
اعلام آقای بایدن برای بازگشت به برجام بهترین نشانه‌ی بی نتیجه بودن تهدید ایران و شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ است. تجربه بیست ساله گذشته پیش روی ما است. به همین خاطر ما در مذاکرات وین که در جریان است؛ تلاش می‌کنیم به فرمولی دست یابیم که در آینده هیچ یک از طرف‌های برجام نتواند با خروج و ترک تعهدات خود، برای این توافق مهم بین المللی و دیگران مشکل ایجاد کند. ایران تا کنون بیشترین تلاش را برای پایداری برجام داشته و حالا هم بدنبال تضمین برای اجرای کامل برجام و در حقیقت اجرای پایدار قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل است.
ما فراتر از تعهدات خود با آژانس همکاری کرده ایم. بیشترین بازرسی‌های آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران بوده است. تمام فعالیت‌های هسته‌ای ما تا این لحظه بر اساس گزارش‌های آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای صلح آمیز بوده است. در عین حال و در کمال تعجب همواره تحت فشار و تحریم بوده ایم. این وضعیت ناعادلانه دیگر نمی‌تواند ادامه داشته باشد.
راه حل ایران در خصوص تنش با اسرائیل چه خواهد بود و موضع شما چیست؟ چرا تهران رسما تل آویو را مقصر بحران‌های خاورمیانه می‌داند؟
اجازه دهید از قسمت دوم سوال شما شروع کنم. دیدگاه ما در مورد اسراییل مبتنی بر یک حقیقت تاریخی و روشن است. این رژیم از ابتدا با اشغال سرزمین‌های فلسطینی‌ها و با تهدید و کشتار و غارت مردم این سرزمین تاسیس شد که طی هفتاد سال گذشته بی وقفه ادامه و گسترش یافته است. حقوق دانان بین المللی می‌دانند که هرگز با جنایت و رویکرد‌های قرون وسطائی نمی‌توان دولت مشروع و مقبول جامعه جهانی تشکیل داد. هر چند دولت اسرائیل با پشتیبانی دولت آمریکا و با تهدید و تطمیع توانست شناسائی برخی کشور‌ها را بدست آورد، اما این مساله پایدار نخواهد بود.
اقدامات اسرائیل در بیش از هفتاد سال گذشته کانون اصلی بحران و ناآرامی مداوم در خاورمیانه بوده که برخی از مواقع همه جهان را درگیر ساخته است. بسیار باعث تعحب است اتحادیه اروپا که طی چند دهه گذشته مخالف سیاست‌های رژیم اسرائیل در بی اثر ساختن حتی فرمول تشکیل دو دولت، توسعه شهرک سازی و نقض حقوق اولیه فلسطینیان بوده است؛ چرا اقدام جدی برای توقف آن اقدامات انجام نمی‌دهد. من عمیقا معتقدم بدون حل این بحران مزمن، نه خاورمیانه، بلکه جهان روی آرامش و ثبات پایدار را نخواهد دید.
شما در رسانه‌ها هر روز شاهد کشته و زخمی شدن مردم فلسطین، بویژه کودکان، توسط سربازان اسراییلی و ویرانی منازل فلسطینیان هستید. این موضوع موجب نگرانی و ناراحتی همه آزادیخواهان جهان است. راه حل این بحران نیز از نظر ما دموکراسی است. همان چیزی که غرب شعار آن را می‌دهد، اما وقتی به فلسیطنی‌ها یا مسلمانان می‌رسد، آن را فراموش می‌کند. همانطور که شعار حقوق بشر را می‌دهد، اما در دفاع از حقوق ملت‌های مختلف یکسان برخورد نمی‌کند.
پیشنهاد ما برگزاری رفراندوم با حضور همه فلسطینیان سراسر جهان اعم از یهودی، مسیحی و مسلمان برای تعیین نوع حاکمیت در این سرزمین است. این پیشتهاد رسما به سازمان ملل هم ارائه و ثبت شده است. باید پرسید چرا جامعه جهانی و اروپا حق ملت فلسطین برای تعیین حاکمیت خود و اداره کشورش را به رسمیت نمی‌شناسد و پیگیری نمی‌کند؟!
روابط با آمریکا و عربستان سعودی به نوعی به هم پیوند دارد. زیرا این دو کشور متحد نزدیکی هستند. به نظر می‌رسد در جهت آرام سازی روابط با این دو کشور گام‌هایی به جلو برداشته شده است؟
بر اساس قواعد و اصول روابط بین الملل، کشور‌ها برای ایجاد رابطه با یکدیگر بر اساس حفظ استقلال و تامین منافع شان آزادند. هر دولتی که این آزادی را از خود سلب کند، در حق کشور و ملتش ظلم کرده است. رابطه برابر؛ مبتنی بر حسن نیت، دوستی و همکاری با همه کشور‌ها بخصوص کشور‌های همسایه در الویت سیاست خارجی ایران قرار دارد. ما رابطه با همسایگان را به عوامل دیگر پیوند نمی‌زنیم و روابط با کشور‌ها را مستقل از هم و مبتنی بر منافع و مصالح ملی خودمان ارزیابی و تنظیم می‌کنیم. به همسایگان هم توصیه می‌کنیم چنین باشند.
شرط مهم ما برای ایجاد رابطه با کشور‌ها رعایت احترام متقابل است. بر همین اساس ما در سال‌های اخیر تلاش برای بهبود هر چه بیشتر روابط با همسایگان به ویژه عربستان را متوقف نکرده ایم. این عربستان بود که تمایلی نشان نمی‌داد. رئیس جمهور فعلی ما آقای روحانی حتی نامه به پادشاه عربستان نوشت. رئیس جمهور منتخب آقای رئیسی هم در اولین نشست خبری خود برای فعال شدن سفارتخانه‌های دو کشور در اولین فرصت ممکن اعلام آمادگی کرده است. دکتر ظریف هم در اجلاس آنتالیا گفت آماده ایم همین فردا به عربستان سفیر بفرستیم.
همه کشور‌های یک منطقه، از نا امنی‌های منطقه‌ای آسیب می‌بینند. نباید اجازه داد منطقه خاورمیانه تبدیل به میدان دخالت یا رقابت قدرت‌های جهانی یا خارج از منطقه بشود. این اصل در مورد همه مناطق و از جمله منطقه بالکان هم صدق می‌کند.
در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی شده تا بحران‌های منطقه‌ای مثل یمن که نتیجه‌ای جز کشتار بی گناهان و خسارات فراوان ندارد پایان یافته و ثبات و همکاری جایگزین آن شود. ما تغییر رویکرد عربستان را لازم و مثبت می‌دانیم و از آن استقبال می‌کنیم. هر چه زودتر، بهتر.
در تلاش برای بهبود روابط بین کرواسی و ایران، روی چه موضوعاتی بیشتر تمرکز خواهید کرد؟ چگونه می‌خواهید زیبایی‌های ایران و به عبارتی حقایق ایران را به عموم مردم کرواسی نشان دهید؟
ماموریت اصلی من به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در کرواسی، ارتقای سطح روابط در همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی؛ و نزدیکتر کردن دیدگاه‌های مقامات دو کشور است. من معتقدم دست یابی به این هدف از مسیر توسعه و پیشرفت ارتباطات دو ملت یا همان چیزی که در ادبیات بین الملل people to people relations شناخته می‌شود؛ آسانتر بدست می‌آید، عمق بیشتری خواهد یافت و پایدارتر خواهد بود.
من علاوه بر مسئولیت‌های سیاسی، حدود سه دهه در حوزه ارتباطات اجتماعی و رسانه فعال بوده ام. معتقدم ظرفیت‌هایی که ارتباطات بین مردمی ایجاد می‌کند، می‌تواند پتانسیل بسیار خوبی برای توسعه و تعمیق روابط دو جانبه در همه زمینه‌ها ایجاد کند و به آن شتاب دهد. خوشحالم که دو ملت ایران و کرواسی روابط خوبی داشته و دارند. من تلاش خواهم کرد با توسعه هر چه بیشتر ارتباطات فرهنگی، هنری و مردمی بین نخبگان دو طرف و با شناساندن کاملتر ویژگی‌های فرهنگی، جلوه‌های گردشگری و عادات و رسوم اجتماعی دو کشور، مردم ایران و کرواسی را هر چه بیشتر به هم نزدیک کنم. به همین خاطر قبل از آمدن به زاگرب به همتای خودم دکتر دراگو اشتامبوک گفتم ما ماموریت مشترکی داریم و لذا از او دعوت کردم که مکمل هم باشیم.
برای ایجاد ارتباط نزدیکتر دو ملت و همچنین توسعه همکاری در بخش توریسم، ما پیشنهاد جدیدی برای پرواز مستقیم تهران - زاگرب را به مقامات کرواسی ارائه داده و پیگیر. منتظر پاسخ آن هستیم. به شکلی که این پرواز‌ها همیشه پر از مسافر به زاگرب می‌رسد. همچنین برنامه برگزاری «هفته ایران» در کرواسی را تهیه کرده ایم که در هماهنگی با طرف کروات اجرا خواهیم کرد. در این برنامه طی یکهفته اطلاعات جدید و مفیدی در مورد جاذبه‌های تاریخی، گردشگری و جلوه‌های شگفت انگیز و متفاوت فرهنگ، هنر و سبک متفاوت زندگی مردم در نقاط مختلف ایران را به مردم فرهنگ دوست کرواسی معرفی خواهیم کرد. برای این طرح من با وزرای گردشگری و همچنین فرهنگ کرواسی گفتگو داشته ام.
در بخش علمی و دانشگاهی هم ظرفیت‌های خوبی برای همکاری وجود دارد. هم در علوم انسانی، هم علوم طبیعی و هم در تکنولوژی‌های نوین فرصت‌های زیادی برای همکاری داریم که من با وزیر علوم و آموزش کرواسی و روسای برخی دانشگاه‌ها آن را پیگیری می‌کنم. ایجاد کرسی زبان فارسی و کرواتی در دانشگاه‌های دو طرف و برگزاری نشست اشتراکات فرهنگی دو ملت در دانشگاه‌های تهران و زاگرب از جمله برنامه‌ها است.
در شرکت‌های دانش بنیان ایران پروژه‌های مختلف تحقیقاتی در بالاترین استاندارد‌ها و جدیدترین فناوری‌ها وجود دارد که می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای همکاری دو کشور ایجاد کند. ما این قابلیت‌ها را به طور مداوم به طرف‌های کروات منعکس می‌کنیم.
جناب آقای ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران پیروز شد. اساس سیاست وی در داخل ایران چیست و چه نوع سیاستی را می‌توان از ایشان در سیاست خارجی و قبال غرب انتظار داشت؟
رئیس جمهور منتخب ایران جناب آقای رئیسی دارای تجربه سیاسی بالا، سابقه مدیریت‌های مهم ملی، آگاه به خواسته‌های مردم و همچنین روابط بین الملل است. در مورد سیاست‌های داخلی، ایشان گفته اند که توجه بیشتری به معیشت بخشی از جامعه که از تحریم‌های ظالمانه آمریکا بیشتر صدمه دیده اند، خواهد داشت. مثل کارگران، بازنشستگان و اقشار با درآمد ثابت. بهبود اوضاع کسب و کار، افزایش اشتغال، توجه بیشتر به ظرفیت‌های اقتصادی داخلی و افزایش تولید کالا‌های اساسی تا حد تامین نیاز کشور، از برنامه‌های اصلی ایشان است.
در زمینه‌های اجتماعی نیز آقای رئیسی تامین آزادی‌های اجتماعی طبق قانون اساسی، گسترش عدالت و مبارزه با هر گونه فساد را اولویت دولت آینده ایران اعلام کرده است.
در خصوص روابط خارجی نیز باید ابتدا بگویم که تعیین اصول سیاست خارجی در ایران طبق قانون اساسی بر عهده مقام معظم رهبری است و دولت‌ها مجری آن هستند؛ لذا چارچوب روابط خارجی ما تغییری نخواهد داشت. ایشان در رقابت‌های انتخاباتی گفتند که از مذاکرات با طرف‌های برجام حمایت می‌کنند. البته با این هدف که هم آمریکا تحریم‌های تعیین شده را بردارد و ایران آن را راستی آزمایی کند؛ هم اروپا و سایر طرف‌های برجام به تعهداتشان عمل کنند؛ و هم ایران ضمن عمل به تعهداتش طبق برجام، از همه حقوق خود برای تجارت و روابط اقتصادی عادی با جامعه بین المللی بهره‌مند شود. گفتند که سیاست خارجی مد نظر ایشان نتیجه محور خواهد بود.
همچنین جناب آقای رئیسی در اولین نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات تاکید کرد که توسعه روابط ایران با همه کشور‌ها به شکلی گسترده و متوازن، به ویژه با همسایگان در دستور کار دولت ایشان خواهد بود. این رویکرد به ثبات و بهبود شرایط منطقه‌ای حتما کمک خواهد کرد. همانطور که گفتم در مورد عربستان، هم آقای ظریف وزیر خارجه ایران و هم آقای رئیسی، رئیس جمهور بعدی ایران تاکید کردند که اگر عربستان هم آماده باشد، ایران همین فردا سفیر خود را به ریاض اعزام می‌کند. دست دوستی ایران همیشه به سوی همسایگان گشوده است.
در پایان از فرصتی که به من و سفارت جمهوری اسلامی ایران برای بیان دیدگاه هایم دادید، تشکر می‌کنم.
