به‌نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان با اطلاع از احداث مسیر جایگزین میان ایران و ارمنستان تلاش می‌کند هر فشاری را که می‌تواند تا آبان‌ماه به روابط ایران و ارمنستان وارد کند و این مسئله ناوگان صادراتی و ترانزیتی فعال میان ۲ کشور را به‌شدت نگران کرده است.
جمهوری آذربایجان از ناوگان صادراتی و ترانزیتی ایران برای عبور از جاده ۶ کیلومتری در خاک خود و رسیدن به ارمنستان، ۱۳۰ دلار عوارض و مالیات می‌گیرد.
به گزارش همشهری، جمهوری آذربایجان بار دیگر تردد ناوگان باری ایران در جاده گوریس – قاپان به سمت ارمنستان را محدود کرده و ضمن وضع عوارض و مالیات تردد ۱۳۰ دلاری برای هر کامیون یا تریلر، ۲ راننده ایرانی را نیز به اتهام عبور غیرقانونی از مرز و ورود از ارمنستان به آذربایجان بازداشت کرده است.
اوایل شهریورماه بود که نیرو‌های جمهوری آذربایجان، جاده دسترسی میان ایران و آذربایجان را به‌دلیل اختلافات باقیمانده از جنگ ۴۴ روزه مسدود کردند. در این وضعیت، ضمن این که ارمنستان سریعاً به آماده‌سازی یک مسیر جایگزین برای حفظ تردد با ایران پرداخت، اما همزمان با مقامات جمهوری آذربایجان نیز وارد مذاکره شد و این مشکل بعد از چند روز برطرف شد، ولی حالا چند روزی است که نیرو‌های جمهوری آذربایجان بار دیگر به سختگیری‌های غیرمتعارف در جاده گوریس – قاپان پرداخته و فعالان اقتصادی در این مسیر را با هزینه اضافه و ریسک مضاعف مواجه کرده‌اند.
به‌دنبال جنگ ۴۴ روزه جمهوری آذربایجان و ارمنستان و توافق آتش‌بس سال گذشته ۲ کشور، حدود ۶ کیلومتر از جاده ۲۱ کیلومتری گوریس - قاپان که مسیر اصلی ترانزیت و انتقال بار میان ایران و ارمنستان است جزو خاک جمهوری آذربایجان قلمداد شد و نیرو‌های این کشور اوایل شهریور بر همین اساس نسبت به مسدودسازی این مسیر روی ناوگان ایرانی اقدام کردند؛ گرچه این مسدودسازی سریعاً با رایزنی مقامات ارمنستان و جمهوری آذربایجان برطرف شد، اما آنگونه که هرویک یاریجانیان، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان به همشهری می‌گوید در کمتر از ۱۰ روز گذشته، بار دیگر نیرو‌های جمهوری آذربایجان با استقرار پایگاه ایست و بازرسی در مسیر رفت جاده گوریس – قاپان (از ایران به ارمنستان) نسبت به دریافت مالیات و عوارض تردد از ناوگانی حمل بار ایران در این مسیر ۶ کیلومتری اقدام کرده‌اند.
جدای از این که به‌واسطه وضع بی‌مقدمه عوارض تردد از جاده گوریس – قاپان، برخی از راننده‌های ایرانی با مشکلات هزینه سفر مواجه شده‌اند، نیرو‌های آذربایجانی ۲ راننده ایرانی را نیز به اتهام ورود غیرقانونی به خاک آذربایجان بازداشت کرده‌اند. رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان می‌گوید: این اقدام نیرو‌های جمهوری آذربایجان غیرعادی است و بیشتر به‌نظر می‌رسد با هدف ایجاد رعب و وحشت انجام شده باشد و به همین واسطه، دستگاه دیپلماسی باید با قدرت وارد میدان شود و غائله را ختم کند.
طبق اظهارات یاریجانیان، این دو راننده سال‌ها در این حوزه فعال بوده‌اند و اسناد حمل آنها نیز کامل و قانونی بوده است، اما نیرو‌های جمهوری آذربایجان آنها را به ظن حمل کالا به سمت قره‌باغ ارمنی‌نشین بازداشت کرده‌اند. البته به‌دنبال این اتفاق، وزارت امور خارجه ایران خواهان آزادی ۲راننده بازداشت شده در جمهوری آذربایجان شد و سخنگوی وزارت امور خارجه نیز از برنامه دیدار مسئولان راهداری ایران و جمهوری آذربایجان خبر داد.
سعید خطیب‌زاده، یکشنبه هفته جاری در گفتگو با خبرنگاران گفت سفارت ایران در باکو از ابتدا در حال پیگیری این مسئله بوده و انتظار از جمهوری آذربایجان این است که فوراً این دو نفر را آزاد کند و اجازه دهد به مسیر خود ادامه دهند.
مخاطرات بالقوه‌ای که برای تردد در مسیر گوریس – قاپان ایجاد شده، سفر‌های گردشگری در این مسیر را از رونق انداخته است. آنگونه که رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان می‌گوید به‌خصوص پس از دستگیری ۲ راننده ایرانی توسط نیرو‌های آذربایجانی، استقبال ایرانیان برای سفر زمینی به ارمنستان به‌شدت کاهش پیدا کرده است.
یاریجانیان معتقد است: ایران به‌عنوان یک کشور مقتدر که مبنای ارتباط با همه همسایگان را بر پایه صلح و احترام متقابل بنا نهاده است، باید اصلاح رفتار جمهوری آذربایجان که به‌نظر می‌رسد با حمایت کشور‌های ثالث انجام می‌شود را پیگیری کند؛ چراکه ناوگان ترانزیتی و صادراتی ایران به اتکای قدرت دیپلماسی کشورشان در مسیر‌های خارجی فعالیت می‌کند و تحمل هزینه و ریسک‌های تحمیلی را ندارد.
او همچنین با اشاره به پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و هدفگذاری برای افزایش مبادلات تجاری با ارمنستان از حدود ۳۰۰ میلیون دلار به بیش از یک میلیارد دلار، می‌افزاید: توسعه تجارت نیازمند امنیت، قوانین باثبات و دورنمای روشن است و فعلاً رفتار نیرو‌های آذربایجان باعث شده فعالان اقتصادی بخش خصوصی به‌شدت نسبت به آتیه فعالیت‌های خود در این محدوده مردد شوند.
تا چندماه پیش گوریس - قاپان در کنترل ارمنستان بود و تردد کامیون‌های ایرانی در این مسیر بدون هیچ محدودیتی انجام می‌شد، اما از یک‌ماه پیش، تحرکات نیرو‌های آذربایجانی در این مسیر باعث شده هزینه تردد تغییر کند و ترانزیت و صادرات از این جاده را با ریسک‌های غیرمترقبه مواجه سازد. به گزارش همشهری، حدود یک‌ماه پیش که نیرو‌های جمهوری آذربایجان نسبت به مسدودسازی این جاده اقدام کردند، دولت ارمنستان برای حفظ ارتباط زمینی با ایران، مسیر جایگزینی معرفی کرد که البته به‌واسطه پیچ‌های تند، امکان تردد تریلر و اتوبوس‌های ۳ محور در آن وجود نداشت و همچنین به‌دلیل خاکی بودن ۵کیلومتر از این مسیر، سرعت تردد و هزینه استهلاک ناوگان افزایش پیدا کرده بود.
حالا آنگونه که رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان می‌گوید: دولت ارمنستان با سرعت در حال بهسازی و اصلاح مسیر جایگزین گوریس - قاپان است و مقرر شده با هزینه حدود ۹ میلیون دلاری، این مسیر به‌طور کامل تا آبان ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد.
به‌گفته یاریجانیان، این مسیر حدود ۳کیلومتر بلندتر از مسیر قبلی است و در مجموع تردد از آن برای ناوگان ایرانی با توجه به حذف ریسک‌های جمهوری آذربایجان به‌صرفه‌تر و ایمن‌تر خواهد بود.
یاریجانیان همچنین افزایش فشار‌های نیرو‌های آذربایجان در مسیر گوریس – قاپان را از نگرانی‌های فعالان بخش خصوصی عنوان کرده و می‌گوید: به‌نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان با اطلاع از احداث مسیر جایگزین میان ایران و ارمنستان تلاش می‌کند هر فشاری را که می‌تواند تا آبان‌ماه به روابط ایران و ارمنستان وارد کند و این مسئله ناوگان صادراتی و ترانزیتی فعال میان ۲ کشور را به‌شدت نگران کرده است.
