نگاهی به بهترین پوستر‌های فیلم جشنوارۀ فجر

فرارو- یک پوستر فیلم خوب معمولا دو ویژگی اصلی دارد؛ اولاً به لحاظ بصری چشمگیر و جذاب است و ثانیاً به نحوی هنرمندانه، مضمون فیلم یا فضای احساسی آن را به مخاطب القاء می‌کند.

به گزارش فرارو؛ در بین پوستر‌های فیلم‌هایی که در جشنوارۀ فجر امسال به نمایش درآمدند چند پوستر بود که هم جلوۀ قابل توجه و نسبتا خلاقانه‌ای داشتند و هم ارتباطشان با مضمون فیلم قوی و هنرمندانه بود. در اینجا شش پوستر را به عنوان بهترین پوستر‌های امسال انتخاب کرده‌ایم و توضیحاتی دربارۀ ارزش هنری هر کدام از آن‌ها ارائه کرده‌ایم.

پوستر فیلم «بی‌رویا» اثر خیلی درخشان و خلاقانه‌ای نیست، اما از جهاتی قابلیت این را دارد که بین بهترین پوستر‌های فیلم‌ امسال باشد. این فیلم فضایی روانشناختی و نسبتا سوررئال دارد و رنگ‌بندی فضای پوستر خیلی خوب این مضمون را منتقل می‌کند. ادغام رنگ‌های ملایم آبی و قرمز به صورتی است که تشخیص مرز بین آن‌ها را کاملا ناممکن کرده و همین حالت درهم فرورفتگی و ادغام رنگ‌ها ذهن را به سمت ادغام بیداری و رویا سوق می‌دهد؛ یعنی همان چیزی که قرار است در خود فیلم اتفاق بیافتد.

 

ترکیب تصویر دو بازیگر زن هم این احساس را تشدید می‌کند. ضمن اینکه بسته بودن چشم یکی از بازیگران و باز بودن چشم دیگری هم تاکید دوباره‌ای بر ترکیب فضا‌های واقعی و ذهنی است. نکتۀ منفی اثر این است که تصویر چهرۀ بازیگر مرد تا حدی با فضای کلی پوستر ناهمخوان است و با حضور نسبتا برجسته‌ای که در پیش زمینۀ تصویر دارد دوگانگی حاکم بر فضای طرح را به هم ریخته است.

پوستر فیلم «شب طلایی» صرف نظر از مضمون فیلم، به خودی خود اثر جالب توجهی است. اولا با اینکه طیف خیلی محدودی از رنگ‌ها در تصویر استفاده شده‌اند، اما کلیت تصویر به لحاظ بصری گیرا و جذاب است و این بیشتر از هر چیز به خاطر جلوه‌ای است که استفادۀ مناسب از رنگ طلایی روی پس زمینۀ خاکستری ایجاد کرده است.

 

اما غیر از این، مضمون این پوستر هم تأمل‌برانگیز هست. ترک‌هایی را در تصویر می‌بینیم که روی آن‌ها چسب خورده است. با توجه به پس زمینۀ کلی تصویر که یک مستطیل طلایی است، می‌شود طرح پوستر را طرحی از یک عکس قدیمی دانست که پارگی‌هایش با چسب به هم چسبانده شده‌اند. اما در عین حال وقتی به خود ترک‌ها دقت می‌کنیم در بعضی جا‌ها بیش از آنکه شبیه پارگی کاغذ عکس باشند شبیه ترک دیوار به نظر می‌رسند و از این جهت سعی در چسباندن آن‌ها با چسب کاری بیهوده و مضحک جلوه می‌کند. به اضافۀ اینکه تصویر گیاهی که در پیش زمینۀ تصویر قرار دارد طوری طراحی شده که انگار ریشه‌اش در دل همان عکس پس‌زمینه است، ولی برگ‌هایش به نحوی برجسته در پیش‌زمینۀ تصویر قرار دارند.

 

این رفت و برگشت بین ترک دیوار و پارگی عکس و ابهامی که در تشخیص ارتباط لایه‌های مختلف تصویر وجود دارد، ذهن را با طرح پوستر درگیر می‌کند و از این جهت می‌شود گفت که این پوستر اثری قابل تامل و پیچیده است.

طبق آنچه در خلاصۀ داستان این فیلم می‌خوانیم، داستان آن دربارۀ مردی است که در منطقه‌ای برفی و کوهستانی به دامپزشکی مشغول است و شب‌ها به شکار گرگ می‌رود. وقتی کلمات «برف» و «شکار» را در کنار هم می‌شنویم، اگر با تاریخ هنر آشنایی داشته باشیم، حتما به یاد نقاشی معروف «شکارچیان در برف» پیتر بروگل (Pieter Bruegel the Elder) می‌افتیم. از قضا پوستر فیلم «برف آخر» هم بی‌شباهت به این نقاشی نیست.

 

تصویر سیاه پیکره‌های انسانی که از دور در پس‌زمینۀ سفید برفی به چشم می‌خورند این دو تصویر را به هم شبیه کرده و با توجه به اینکه بین آن‌ها اشتراکی از جهت مضمون «شکار در برف» هم وجود دارد می‌شود حدس زد که شباهت تصویر طرح پوستر با نقاشی بروگل بدون تعمد هم نبوده (تصویر قسمتی از نقاشی «شکارچیان در برف» را در زیر ملاحظه می‌کنید).

در هر صورت چه تعمداً و چه بدون عمد، این اشارۀ ظریف و هنرمندانه به تاریخ هنر بسیار جالب توجه و ستودنی است. ضمن اینکه صرف نظر از این مورد، طرح خود پوستر هم منسجم، ساده و در عین حال زیبا و مجذوب کننده است. فرم مثلث مانندی که از بالای نوشتۀ عنوان فیلم شروع می‌شود و تا پایین تصویر ادامه دارد نیز انسجام بصری طرح را بیشتر کرده است.

پوستر فیلم «بدون قرار قبلی» بسیار ساده است، اما به اندازۀ سادگیش زیبا و معنی‌دار هم هست. داستان این فیلم دربارۀ نوعی تولد دوباره است و ماجرای بازگشت مردی غربت‌نشین به وطن را روایت می‌کند که این سفر برای او تجربۀ نوعی رستگاری را به همراه دارد. اولین نکتۀ درخشان طرح رنگ سبزآبی زیبایی است که هم در طرح نوشتار عنوان فیلم حضور دارد، هم در نور بالای تصویر و هم با ظرافتی ستودنی در قسمت‌هایی از روسری و لباس زن به چشم می‌خورد.

 

نور بالای تصویر که پیشانی و چشم‌های زن را هم احاطه کرده، در ترکیب با نگاه زن که گویی به دوردست دوخته شده، احساسی از یک طلوع سبز و یک افق روشن همراه با رستگاری را به بیننده منتقل می‌کند. احساس یک آرامش امیدوارانه به نحوی تاثیرگذار در طرح پوستر وجود دارد و انطباق این احساس با مضمون فیلم، پوستر را به یک اثر برجسته و قابل ستایش تبدیل می‌کند.

این پوستر هر چیزی را که پوستر یک فیلم جنگی باید داشته باشد دارد؛ فیلمی که قرار است مقاومت در سخت‌ترین شرایط را به تصویر بکشد. پس زمینۀ تصویر با دود و انفجاری که به تصویر کشیده، فضایی کاملا پرهیاهو و جنگی دارد. اما درخشش پوستر در حالت بدن بازیگری است که در پیش زمینۀ تصویر قرار دارد. پای چپ زن در زیر یک جعبۀ مهمات گیر کرده و باعث شده در حالتی کاملاً بی‌تعادل قرار بگیرد که انتظار زمین خوردن را در بیننده ایجاد می‌کند. اما وقتی به پای راست او نگاه می‌کنیم در حالتی کاملا استوار قرار دارد که احساس برخاستن دوباره را به ما می‌دهد. چهرۀ زن پر از رنج و درد است، ولی انگشتان دست راستش چنان محکم به اسلحه‌ای که عمود نگه داشته شده چسبیده‌اند که فکر می‌کنیم او با این اراده هرگز کم نخواهد آورد.

 

به تعبیر دیگر وقتی به این پوستر نگاه می‌کنیم می‌توانیم چند دقیقه به نقاط مختلف آن خیره شویم و به این فکر کنیم که این زن دارد زمین می‌خورد یا نه؟ به نظر می‌رسد تصویر به ما می‌گوید که همه چیز برای زمین خوردن مهیاست، اما اراده‌ای در وجود این آدم هست که او را نگه می‌دارد. این پوستر طرحی عالی برای مضمون مقاومت است؛ بویژه مقاومتی که زنان در آن چهره‌های اصلی هستند.

پوستر فیلم «بی مادر» به خودی خودش یک اثر هنری است. حتی اگر اسم فیلم را نمی‌دانستیم این تصویر به وضوح مفهوم مادرانگی را به ذهن ما می‌آورد. تضاد میان پس زمینۀ سیاه و رنگ گرم پیش‌زمینه، گرمای محبت مادرانه را شبیه به یک شعلۀ آتش در دل تاریکی به تصویر کشیده است. همه چیز در این تصویر به صمیمانه شدن و گرم شدن آن کمک کرده است. بدن عریان کودک نهایت نزدیکی او به مادر را منتقل می‌کند. حالت قرار گرفتن دست کودک روی شانۀ زن به نحوی است که گویی کاملا متکی به اوست؛ در طرف مقابل، دست زن به حمایت‌گرانه‌ترین شکل ممکن روی کمر کودک قرار گرفته است.

 

حالت آرنج زن و کودک شبیه به هم است به طوری که انگار کودک کاملا در محیط وجود مادر جا گرفته و در احاطۀ حضور اوست. سر کودک هم پشت سر مادر قرار گرفته و احساس پوشیده شدن و جذب کامل او در حضور مادر را تقویت می‌کند. حالت خمیدۀ سر مادر هم به اضافۀ نوری که تقریبا از رو به رو به او تابیده، ما را به یاد نقاشی‌های مذهبی از چهرۀ مریم مقدس می‌اندازد؛ تداعی‌ای که کاملاً با مضمون طرح همخوان است. این طرح از هر جهت فوق‌العاده است و در عین سادگی، خلاقانه، تاثیرگذار و با معنا است.