ناصرالدین‌شاه ۳ سال پس از نخستین سفرش به فرنگ دستور می‌دهد که اتاق‌موزه‌ای در کاخ گلستان ایجاد شود. پس از چند سال که جا کم می‌آید، ناصرالدین‌شاه دستور گسترش موزه را می‌دهد و تالار موزه شکل می‌گیرد.
اولین موزه ایران را ناصرالدین قاجار در سال ۱۲۵۵ شمسی راه انداخت؛ موزه‌ای بود در حد یک اتاق در کاخ گلستان که بعد‌ها به تالار توسعه یافت و موزه‌ای تقریبا شخصی بود؛ ولی پر از آثار باارزش.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، در آن دوران ناصرالدین، انحصار کاوش‌های باستانی در ایران را به قیمت ۱۰ هزار تومان بخشیده بود به فرانسوی‌ها! حدود نیمی از کشفیات کاوش‌ها سهم ایران شده بود و ناصرالدین همین آثار باستانی را در کنار جواهرات سلطنتی و هدایایی که از خارجی‌ها دریافت می‌کرد برای خودش یک موزه کرده بود.
ماجرا از این قرار بود: «ناصرالدین‌شاه ۳ سال پس از نخستین سفرش به فرنگ دستور می‌دهد که اتاق‌موزه‌ای در کاخ گلستان ایجاد شود. پس از چند سال که جا کم می‌آید، ناصرالدین‌شاه دستور گسترش موزه را می‌دهد و تالار موزه شکل می‌گیرد که شامل سرسرا، کتابخانه و موزه بود.
این تالار به‌اندازه‌ای باشکوه ساخته می‌شود که شاه، میهمانان خارجی را در این تالار می‌پذیرفت و به همین‌دلیل به تالار سلام مشهور شد.
نخستین سفیری که در کتابش از این مکان می‌نویسد، سفیر آمریکاست. وی ۲ سال پس از گشودن موزه در تالار سلام پذیرفته می‌شود و می‌نویسد به اندازه‌ای باشکوه است که شکوهش بیش‌تر از کاخ الحمرا در اسپانیاست.
در سال‌های نخست، افزون بر نمایش آثار هنری ایران و اروپا، پیشکش‌های پادشاهان کشور‌های دیگر نظیر اسلحه، تابلو، گلدان‌ها، چلچراغ‌ها، ساعت‌ها و مجسمه‌ها و... به همراه بخش بزرگی از جواهرات و صله‌های جواهرنشان سلطنتی در درون قفسه‌های شیشه‌ای برای تماشای همگان چیده شده بودند».
مظفرالدین قاجار، امتیاز انحصاری فرانسوی‌ها برای کاوش باستان‌شناسی در ایران را تمدید کرد و تا زمان مشروطه آثار باستانی بیش‌تری کشف شده بود.
در همین دوره بود که پیشنهاد تأسیس یک موزه ملی توسط «مرتضی قلی هدایت» ملقب به صنیع‌الدوله و از رجال قاجاری به مجلس شورای ملی ارائه شد، ولی به جایی نرسید.
تا اینکه در سال ۱۲۹۵ شمسی این‌طوری شد: «به همت مرتضی قلی خان ممتازالملک یکی از اتاق‌های بزرگ دارالفنون به عنوان اولین موزه ایران با نام موزه ملی یا موزه معارف در نظر گرفته شد و در آن ۲۷۰ شیء قدیمی و تاریخی در معرض نمایش قرار گرفت.
در سال ۱۳۰۴ بنا به دلایلی این آثار به تالار آینه عمارت مسعودیه انتقال یافت و دولت تصمیم گرفت تا مکانی دائمی برای نگهداری این آثار تأسیس کند».
تصمیم دولت برای ساخت موزه دائمی خیلی طول کشید تا اجرایی شود و پس از آن توسعه عملیات کاوش در تخت‌جمشید و پاسارگاد بر میزان و کیفیت آثار باستانی نفیس ایران افزود و عاقبت یک بخش باستانی (متعلق به دوران پیش از اسلام) برای موزه ملی راه‌اندازی شد که نامش شد «موزه ایران باستان»؛ «طراحی بنا توسط آندره گدار، معمار فرانسوی در سال ۱۳۰۸ آغاز شد و در آن از معماری دوران ساسانیان و طاق کسری الهام گرفته شد و اجرا و ساخت آن نیز به دو معمار ایرانی واگذار شد.
سرانجام این بخش در سال ۱۳۱۶ افتتاح شد. موزه ملی ایران با هزاران اثر تاریخی مهم‌ترین موزه تاریخ ایران است. کهن‌ترین اثر موجود در این موزه مربوط به یک میلیون سال پیش (دوران پارینه‌سنگی) می‌باشد و جدیدترین آن به حدود ۱۵۰۰ سال پیش (دوران ساسانیان) بازمی‌گردد.
موزه ملی ایران از نظر فرهنگ و هنر ایرانی، غنی‌ترین موزه جهان محسوب می‌گردد و میان موزه‌های تهران و ایران به‌عنوان موزه مادر نیز شناخته می‌شود».
در دهه ۲۰ شمسی قرار شد ساختمانی جدید نیز برای نمایش آثار دوران پس از اسلام در مجموعه موزه ملی ساخته شود و عاقبت کار این شد که «موزه دوران اسلامی» نیز خودش یکی از باارزش‌ترین موزه‌های جهان است در حوزه فرهنگ و دانش و هنر ایرانی و اسلامی.
