در گذشته بیش از ۴۳ واحد کارخانه سنگبری بزرگ در محدوده ناحیه ۳ که شامل پایین بزرگراه بعثت و بیشتر در کوچه‌های اول و دوم وجود داشت که بیشترشان یا تعطیل شده‌اند یا تغییرکاربری داده‌اند یا اینکه به شکل نمایشگاهی انواع سنگ‌های ساختمانی را می‌فروشند. شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری نیز به دنبال ساماندهی اصولی صنایع سنگ در مناطق همجوار از جمله ۱۲، ۱۵، ۲۰ و... است و قرار شده که نقاط پیشنهادی برای انتقال آنها معرفی شود.
ماجرا دقیقاً از بیست و یک سال قبل و ابلاغ یک مصوبه شروع شد؛ یعنی وقتی که در سال ۱۳۸۵ شورای اسلامی شهر وقت تهران قانونی را تصویب کرد که شغل‌های مزاحم از تهران خارج شوند، جایی که نه خانه‌ای باشد و نه شهروندی.
به گزارش همشهری، این نوع مشاغل، با سروصدا و ظاهر نامناسبی که دارند محیط شهری را از استاندارد‌های یک شهر آرام و دوستداشتنی دور می‌کنند و آلودگی کلانشهری مثل تهران را چند برابر.
سابقه انتقال شغل‌های مزاحم هم محدود به چند سال گذشته نمی‌شود و زمان زیادی است که ارگان‌ها دست به دست هم داده‌اند تا مردم تهران و به‌خصوص جنوب شهری‌ها را از شر این ناهنجاری‌ها خلاص کنند.
برای اینکه این کار سرعت بگیرد شهرداری آن را به عهده «شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل» گذاشته تا با یک برنامه زمانبندی شده کم‌کم نور شغل‌های دردسرساز را کم‌سو کند. کارخانه‌های چیت‌سازی، روغن‌نباتی و سیمان ری را یادتان هست؟ آنها به خاطر مزاحمت‌هایشان برای اهالی تعطیل شدند. حالا نوبت به سنگبری‌ها و سنگفروشیها رسیده که چند منطقه را گریبانگیر خود کرده و لازم است با کمک هم عمر حضور سنگبری‌های را به آخرش نزدیک کنند.
برای اینکه این موضوع روشن‌تر شود با عده‌ای از شهروندان و سنگ‌فروش‌های محدوده بزرگراه بعثت صحبت کردیم و آن صحبت‌ها را در کنار گفته‌های معتمدان محله شهرک بعثت قرار دادیم تا خودتان قضاوت کنید که آیا سنگبری‌ها به زمان مهاجرت نزدیکند یا نه.
سال‌ها قبل، بعد از آخرین رأی شورای شهر، نامه‌ای به همه سنگبری‌های محدوده نواحی۳و۶ شهرداری منطقه۱۶ فرستاده شد که کار سنگبری‌ها فقط تا ۲ ماه دیگر مجاز است. اما با رعایت چند مورد می‌توانند تا آخر سال کارشان را ادامه دهند، اول؛ بردن همه دستگاه‌های برش سنگ از محل کارشان، دوم؛ رعایت کردن ساعت قانونی کار که هر وقت دلشان خواست سنگ تخلیه و بارگیری نکنند و سوم؛ ضایعات سنگ را کنار مغازه‌شان نریزند و نمای خیابان را زشت نکنند؛ و یک شرط کلی دیگر اینکه همه سنگبری‌ها باید به شهرک‌هایی که برایشان در خارج از تهران در نظر گرفته شده بروند و زمین بخرند.
با همه این حرف‌ها، فعالیت سنگبری‌ها قبل از رأی شورای شهر هم ممنوع شده بود و فقط می‌توانستند سنگ بفروشند؛ سنگ‌فروشی‌هایی که به نمایشگاهی از سنگ‌های نما و تزیینی مثل شومینه، مجسمه و گلدان و حتی سنگ قبر تبدیل شده‌اند.
جز حوالی میدان شوش، انتهای بزرگراه بعثت و جنوب خیابان فداییان اسلام از محدوده‌هایی در مناطق ۱۶، ۱۵ و ۲۰ است که در آن یا سنگبری می‌کنند و یا سنگفروشی. وقتی تا چشم کار می‌کند سنگ‌های مرمر، گرانیتی و رنگی می‌بینید به همان حرفی می‌رسید که حرف دل خیلی از سنگبرهاست: «ماجرای مربوط به ۷۰-۸۰ سال قبل است.
آن زمان که اینجا بودیم خبری از خونه و آدم نبود. حالا چه کار کنیم که کنارمان خانه و آپارتمان ساختند؟» آنها درست می‌گویند این سنگبری‌ها و قدمت آنها نشان می‌دهد که زمانی ساخته شده‌اند که دوروبرشان خانه، مدرسه و بیمارستانی نبود، اما حالا که بافت مسکونی به این کارخانه‌ها نزدیک شده، نمی‌شود که آنها کارشان را انجام دهند و مردم هم خاکشان را بخورند. پس کارخانه‌ها باید بروند لااقل به جایی که حالا حالا‌ها خانه‌ای کنارشان قد علم نکند.
در شمال بزرگراه بعثت، فاصله بین خیابان فداییان اسلام تا خیابان شهید صابونیان فقط مغازه‌هایی را می‌بینید که سنگ‌های تزیینی می‌فروشند.
فلاحی یکی از شومینه‌فروش‌های بین کوچه‌های امامقلیان تا کوچه اسدی است. او می‌گوید: «پارسال هرچه داشتم و نداشتم خرج این مغازه ۱۰ متری کردم. کار ما هیچ مزاحمتی برای بقیه ندارد، به سر و وضع ما می‌خورد که سنگ برش بدهیم یا ابزار بزنیم. کار ما شده فقط نمایش جنس‌هایمان. چرا باید از اینجا برویم؟»
حیدری همسایه آقای فلاحی هم از مسیری که برای تردد ماشین وجود ندارد گله می‌کند و می‌گوید: «قرار بود شهرداری جلو مغازه‌مان را سنگفرش کند و راه باریکی را برای رفت‌وآمد ماشین ها‌ی ما در نظر بگیرد تا سنگ تخلیه کنیم، در این کسادی بازار ما مانده‌ایم و این راه باریک. مجبوریم کامیون‌ها را در خیابان ۶ متری که بزرگراه هم هست نگه داریم تا بتوانیم یکی دو ساعته سنگ‌ها یا شومینه‌ها را خالی کنیم.»
فراهانی که چند ماهی از کارخانه شهر سنگ جاده قدیم قم به انبار سنگی در تقاطع ضلع جنوبی بزرگراه بعثت و فداییان اسلام آمده، می‌گوید: «تریلی‌ها فقط روز‌های تعطیل و نصف شب‌ها، سنگ‌ها را که از راه‌های دور مثل بندرعباس، کرمانشاه و اصفهان آورده‌اند در انبار خالی می‌کنند. ما هم برای اینکه سروصدا نشود با لیفتراک سنگ‌ها را که از قبل در جعبه‌های چوبی محکمی به اسم پالت گذاشته‌اند جابه‌جا می‌کنیم و بعد هم به درخواست مشتری به جایی که می‌خواهد می‌فرستیم.»
با نزدیک شدن بافت مسکونی به کارخانه‌های سنگبری و حتی سنگ‌فروش‌هایی که به‌طور غیرمجاز از دستگاه فرز برای برش سنگ استفاده می‌کنند، نارضایتی مردم هم نسبت به این شغل‌ها بیشتر و بیشتر شده و تعداد درخواست‌ها و نامه‌های آنها از مسئولان شهرداری نشان می‌دهد که مردم می‌خواهند هرچه زودتر این کار فیصله یابد.
خانم نادری که خانه‌اش درست چسبیده به یک انبار سنگ نزدیک خیابان است درباره مشکلات تنفسی‌اش می‌گوید: «از بس خاک سنگ خوردم خسته شدم، مدام سرفه می‌کنم و روی همه وسایل خانه‌ام پر شده است از خاک. شب‌ها هم که از سر و صدای خالی شدن بار کامیون وتریلی‌ها خواب ندارم. من ۳۵ سال است که در این محل زندگی می‌کنم و به آن عادت کرده‌ام و نمی‌خواهم از اینجا بروم. چند بار با اهالی محل به شهرداری منطقه نامه نوشتیم و از این‌ها گلایه کردیم. پس کی این مشکل محله حل می‌شود؟».
اما بعضی از ساکنان محل هم از کار سنگفروشیها گله‌ای ندارند مثل آقای سرداری که می‌گوید: «آنها به ما کاری ندارند و در مغازه خود سنگ‌هایشان را می‌فروشند ما هم که داریم کنارشان زندگی می‌کنیم، اما نباید حالا که جلو مغازه‌شان سنگفرش شده، وانت پر از سنگ یا ماشین مشتری‌ها یشان را از کنار خانه ما عبور دهند، چون در این مسیر باریک اگر با علمک و لوله‌های گاز ما برخورد کند چه کسی باید جواب بدهد؟ من نگران این موضوع هستم نه کار کردن آنها.»
راننده تاکسی‌ای که در مجتمع مسکونی نزدیک پل بعثت زندگی می‌کند، منطقه را به خاطر پایانه جنوب و سنگبری‌ها آلوده‌ترین منطقه تهران می‌داند. از طرفی از اینکه کار کارخانه چیت‌سازی، روغن‌نباتی قو و اکثر سنگبری‌های منطقه متوقف شده خوشحال است و می‌گوید: «چند سالی است که کارخانه سنگبری بزرگ «شهناز» در خیابان شهید صابونیان تعطیل شده و فقط برای انبار سنگ از آن استفاده می‌کنند. خدا را شکر که دیگر خبری از آن صدا‌های سرسام‌آور و گرد و خاک‌ها نیست.»
«احمد سعیدی» هم که در ضلع جنوبی بزرگراه بعثت سوپرمارکت دارد از اینکه سنگفروشیها بیشتر شبیه نمایشگاه‌های سنگ تزیینی شده‌اند راضی است و می‌گوید: «بعضی وقت‌ها چند تا از کارگر‌های سنگبری‌هایی که از اینجا رفته‌اند برای خرید می‌آیند به سوپرمارکت ما و می‌گویند که از محل جدید کارشان راضی‌اند و مشکلی ندارند و من هم مطمئن می‌شوم که دیگر سنگبری در منطقه نیست.»
«محمود بختیاری» دبیر شورایاری شهرک بعثت می‌گوید: «بار‌ها در جلسات شهرداری و یا با مهندس چمران این موضوع را در میان گذاشته‌ایم که محله را سر و سامان بدهند. بعضی از مالکان سنگبری‌ها برای رفتن توافق دارند و بعضی هم که وضع‌شان بهتر است آن را رها کرده‌اند و کار دیگری می‌کنند. برای همین اینجا متروکه شده. آنها می‌گویند که سنگفروشی می‌کنند، اما گاهی دیده شده که سنگ هم می‌برند.»
بختیاری ادامه می‌دهد: «اهالی از گردوخاک و سروصدای سنگبری‌ها شاکی‌اند و دوست دارند محله‌شان به جای انبار‌های متروک که محل تجمع معتادهاست ساختمان‌های تجاری، فرهنگی و خدماتی داشته باشد. بار‌ها برای گرفتن آمار سنگبری‌ها اجازه ندادند که وارد محدوده کارشان شویم. آنها می‌گویند کار ما آلودگی ندارد و دستگاهی دارند که نمی‌گذارد آلودگی پخش شود، اما فقط خدا می‌داند که واقعیت دارد یا نه؟»
انتقال شغل‌های مزاحم همیشه از دغدغه‌های مردم منطقه بوده که وقتی به گوش مسئولان رسید آنها را مجاب کرد تا با جابه‌جا کردن کارخانه چیت‌سازی، روغن‌نباتی و سنگبری‌ها تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری از تهران، به جایش فضا‌های تجاری و تفریحی بسازند. اگر کمی دقت کنیم دیگر از بعضی از صنف‌های‌آلوده‌کننده مثل ریخته‌گری‌ها و دود کارخانه شیشه هم خبری نیست.
در گذشته بیش از ۴۳ واحد کارخانه سنگبری بزرگ در محدوده ناحیه ۳ که شامل پایین بزرگراه بعثت و بیشتر در کوچه‌های اول و دوم وجود داشت که بیشترشان یا تعطیل شده‌اند یا تغییرکاربری داده‌اند یا اینکه به شکل نمایشگاهی انواع سنگ‌های ساختمانی را می‌فروشند. شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری نیز به دنبال ساماندهی اصولی صنایع سنگ در مناطق همجوار از جمله ۱۲، ۱۵، ۲۰ و... است و قرار شده که نقاط پیشنهادی برای انتقال آنها معرفی شود.
«علی اکبر برزگر»، رئیس اداره ساماندهی شهرداری منطقه ۱۶ که پیگیری مشاغل را از لحاظ مزاحمت و آلایندگی برعهده دارد می‌گوید: «مردم شک نداشته باشد که با هرگونه صنایع و مشاغلی که به شکل غیرقانونی فعالیت کنند و آسایش شهروندان را از بین ببرند قاطعانه برخورد می‌کنیم. در باب صنایع و مشاغل مربوط به سنگ نیز باید گفت که آن تعداد مغازه و فروشگاهی که در این زمینه فعالیت می‌کنند از فضای کسب و کارشان تنها برای عرضه و فروش انواع سنگ استفاده می‌کنند و اصلا مسئله برش و سنگبری مطرح نیست.»
او اضافه می‌کند: «قدمت و سابقه کار سنگبری‌ها و سنگفروشیها در این محدوده از ۵۰ تا ۷۰ سال بیشتر بوده، بنابراین آنها طی چند نسل از این طریق امرار معاش کرده اند و نمی‌توان از آنها انتظار داشت که به طور کامل کسب و کارشان را تعطیل کنند؛ بنابراین ادامه فعالیت این مشاغل رعایت قانون و مقررات است و به طور خلاصه اگر فعالیت آنها به شکل سنگفروشی و عرضه کالا به صورت نمایشگاهی باشد هیچ اشکال و مانعی ندارد، اما در غیر این صورت یعنی بکارگیری دستگاه‌های برش سنگ، اداره ساماندهی شهرداری طبق قانون و مقررات می‌توانند این واحد‌های مزاحم را تعطیل و با صاحبان آن برخورد کند.»
