چرا زنان بیش از مردان آلزایمر می‌گیرند؟

بیماری آلزایمر تقریبا دو برابر در زنان شایع‌تر از مردان است و یافته‌های یک بررسی جدید ممکن است به توضیح این شکاف جنسیتی کمک کند و شواهدی درباره درمان‌های جدید برای کمک به بیماران مبتلا از هر دو جنس به دست دهد.

به گزارش همشهری به نقل از وب‌ام‌دی، دانشمندان در دانشگاه کیس وسترن ریزرو بر روی ژنی به نام USP۱۱ متمرکز شدند که روی کروموزوم ایکس قرار دارد. زنان در جفت کروموزوم جنسی‌شان دو کرووموزوم ایکس (X) و مردان یک کرموزوم ایکس و یک کروموزوم ایگرگ (Y) دارند، بنابراین مردان یک نسخه از ژن USP۱۱ و زنان دو نسخه از آن را دارند.

یک ماده زائد پروتئینی به نام تائو (tau درمغز وجود دارد که هم مقدار بیش از حد کم آن به سلول‌های عصبی آسیب می‌زند و هم مقدار بیش از حد زیاد آن برای این سلول‌ها سمی است و می‌تواند به بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی مانند آلزایمر بینجامد. پژوهش‌های جدید حتی نشان می‌دهند که انجام آزمایش برای تغییرات تائو ممکن است روزی به پزشکان برای تشخیص زودرس‌تر آلزایمر کمک کند.

مغز شما برای کنترل میزان تائو از یک پروتئین تنظیم‌کننده به نام «یوبیکوتین» برای «تگ» زدن به آن و پیام دادن به بدن که مقدار اضافی تائو باید حذف شود، استفاده می‌کند.

نقش USP۱۱ این است که دستور‌هایی برای ساختن آنزیمی را بدهد که این «تگ» شناساننده یوبیکوتین را حذف می‌کند تا تعادل تائو در سلول عصبی حفظ شود (همه پروتئین‌های تائو نباید حذف شوند، فقط مقداری از آنها).

اما اگر مقدار بیش از حد زیادی از این آنزیم وجود داشته باشد، مقدار بیش از حدی از این آنزیم وجود داشته باشد، مقدار بیش از حدی از پروتئین تائو بدون تگ می‌ماند و در نتیجه مقدار کافی از آن از سلول پاک نمی‌شود.

بررسی این پژوهشگران نشان داد که میزان USP۱۱ هم در انسان‌ها و هم در موش‌ها در جنس مونث بیش از جنس مذکر است و این تفاوت حتی قبل از شروع زوال عقل هم وجود داشت، اما هنگامی که فرد به آلزایمر مبتلا می‌شد، بدون توجه به جنسیت میزان USP۱۱ بسیار بالاتر بود.

این بررسی به مجموعه فزاینده شواهدی افزوده می‌شود که نشان می‌دهد زنان نسبت به مردان به میزان‌های بالاتر تائو آسیب‌پذیرتر هستند و احتمالا علت شایع‌تر بودن آلزایمر در زنان هم همین است.

این پژوهشگران همچنین به بررسی این موضوع پرداختند که آیا راهی برای «خاموش کردن» یا غیر فعال کردن ژن USP۱۱ وجود دارد یا نه و آیا به این طریق می‌توان از بیماری آلزایمر پیشگیری کرد.

پژوهشگران برای این منظور از روش دستکاری ژن‌ی برای حذف کردن کامل ژن USP۱۱ در موش‌های آزمایشگاهی استفاده کردند. موش‌هایی که این ژن در آن‌ها حذف شده بود، به خوبی زاد و ولد کردند و مغزهایشان سالم به نظر می‌رسید.

حذف این ژن در انسان‌ها ممکن یا اخلاقی نیست. اما هنگامی که یک عارضه پزشکی باعث آسیب‌رسان شدن یک ژن می‌شود، این ژن را می‌توان تا حدی مسدود کرد یا بروز این ژن را با تجویز دارو کاهش داد، مانند تجویز دارو‌های استاتینی برای بیماری‌های قلبی-عروقی و دارو‌های اچ‌آی‌وی برای مهار آنزیم‌های پروتئاز.

به گفته این پژوهشگران با توجه به این یافته‌ها در موش‌های آزمایشگاهی، اگر بتوان نوعی دارو را شناسایی کرد که ژن USP۱۱ را مهار کند، این دارو احتمالا به خوبی بوسیله زنان تحمل خواهد شد و به آن‌ها نفع خواهد رساند.

روند ایجاد چنین دارویی دست کم ۱۰ تا ۱۵ سال طول می‌کشد، اما این پژوهشگران می‌گویند برای کوتاه کردن این زمان می‌خواهند به بررسی دارو‌های در حال حاضر تایید شده بپردازند تا ببینند آیا ممکن است یکی از آن‌ها برای هدف قرار دادن فعالیت ژن USP۱۱ به کار برد و درمانی جدید برای آلزایمر را به دست آورد یا نه.