ایران‌خودرو در تعریف شرایط ثبت‌نام تاکید کرده است که حتی مادران زیر ۱۸ سال که دارای دو فرزند یا بیشتر هستند نیز می‌توانند بدون گواهینامه برای خرید خودرو ثبت‌نام کنند. به نظر می‌رسد رانت توزیعی در فروش خودرو روز‌به‌روز در حال گسترش بوده و وجوه جدیدی را از خود نشان می‌دهد.
تشویق به فرزندآوری با لاتاری خودرو مسیری است که نمایندگان مجلس در ماده۱۲ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به دولت تکلیف کرده‌اند. در این تکلیف ۷ساله ۵۰درصد از خودرو‌های تولیدی با قیمت کارخانه به مادران دو فرزند تعلق پیدا خواهد کرد.
به گزارش دنیای اقتصاد، این قانون در شرایطی از ابتدای سال اجرا می‌شود که در طرح فروش فوق‌العاده یکی از خودروسازان که به تازگی اجرا شده، این نکته مورد تاکید قرار گرفته است که مادران زیر ۱۸سال که دارای دو فرزند یا بیشتر هستند، می‌توانند بدون گواهینامه برای خرید خودرو ثبت‌نام کنند.
ایران‌خودرو در حالی طرح فروش فوق‌العاده سورن‌پلاس دوگانه‌سوز و پارس ELX را تنها در قالب طرح جوانی جمعیت و نوسازی خودرو‌های فرسوده روز شنبه کلید زد که در این مرحله از عرضه، شرط دارا بودن گواهینامه برای مادران دارای دو فرزند و بیشتر را حذف کرده است؛ بنابراین یکی از شروط اصلی ثبت‌نام در قرعه‌کشی خودرو حذف شد.
ایران‌خودرو در بخشنامه ابلاغی به نمایندگی‌های خود شرایط الزامی برای متقاضیان خودرو در طرح فروش فوق‌العاده آذرماه را اعلام کرده است. مطابق این بخشنامه متقاضیان خرید خودرو در طرح جوانی جمعیت، مخصوص مادران دارای دو فرزند و بیشتر، دیگر نیازی به دارا بودن گواهینامه برای ثبت‌نام در این طرح ندارند.
نکته قابل‌توجه در بخشنامه مذکور این است که ایران‌خودرو در تعریف شرایط ثبت‌نام تاکید کرده است که حتی مادران زیر ۱۸ سال که دارای دو فرزند یا بیشتر هستند نیز می‌توانند بدون گواهینامه برای خرید خودرو ثبت‌نام کنند. به نظر می‌رسد رانت توزیعی در فروش خودرو روز‌به‌روز در حال گسترش بوده و وجوه جدیدی را از خود نشان می‌دهد.
حالا هم مقدماتی‌ترین شرط دارا بودن خودرو، یعنی گواهینامه برای برنده شدن در لاتاری خودرو حذف شده تا هرچقدر که متقاضیان عادی شانس خود را برای خرید خودرو در قعر می‌بینند، شانس گروه‌هایی که دولت قصد حمایت از آن‌ها را دارد بیش از پیش افزایش پیدا کند.
گرچه وزارت صمت معتقد است این وزارتخانه منشا ایجاد چنین رانتی نیست و تنها مجری مصوبات مجلس در این زمینه بوده؛ اما حذف شرایط ثبت‌نام مانند حذف الزام گواهینامه برای خرید خودرو در هیچ‌یک از مصوبات مجلس نبوده و این دولت و وزارت صمت بوده که راه را برای پیش‌روی این رانت باز کرده‌اند.
این در شرایطی است که متقاضیان عادی راه را برای خرید خودرو روز‌به‌روز ناهموارتر می‌بینند. به طور میانگین در قرعه‌کشی‌های صورت‌گرفته از بین بیش از ۲۰۰ متقاضی که نه دارای خودروی فرسوده بودند و نه مادر دارای دو فرزند و بیشتر هستند تنها یک نفر موفق به خرید خودرو از خودروسازان می‌شد؛ این درحالی است که از بین حدودا ۶ تا ۷ نفری که در قالب طرح جوانی جمعیت اقدام به تقاضای خودرو می‌کنند، یک نفر موفق به دریافت خودرو می‌شود؛ بنابراین پیش از این شانس مادران شرکت‌کننده در قرعه‌کشی خودرو عملا حدود ۳۰برابر متقاضیان عادی بوده است. در چنین شرایطی است که سیاستگذار تصمیم گرفته شرایط ثبت‌نام مادران دارای دو فرزند و بیشتر متقاضی خرید خودرو را آسان‌تر کند.
جالب اینکه سیاستگذار در مقابل هر نقدی به تشدید رانت، آن را تکذیب کرده و اقدامات خود را در جهت از بین بردن رانت می‌داند. این در شرایطی است که با افزایش افسارگسیخته قیمت خودرو در بازار، متقاضیانی که از هیچ‌یک از این امتیازات بهره‌مند نیستند و شامل اکثریت قابل‌توجهی هم می‌شوند، قدرت خرید خودرو را کاملا از دست داده‌اند.
طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، نیمی از خانوار‌های ایرانی هیچ خودرویی ندارند. این گروه شانس خود برای خرید از خودروسازی‌ها را هم روز به روز درحال کاهش می‌بینند. حالا با تشدید رانت خرید خودرو، سیاستگذاران این پیام را مخابره می‌کنند که به جای حل این معضل، به دنبال حمایت هرچه بیشتر از گروه‌های دارای امتیاز ویژه هستند.
