رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی نوش‌آباد، تصریح کرد: نویسنده کتاب «تاریخ قم»، در سده چهارم هجری، نوش‌آباد را ساخته یکی از اکاسره ساسانی می‌داند و «ابن‌رسته» در کتاب «الاعلاق النفیسه» از نوش‌آباد به عنوان منزلگاهی میان ری و اصفهان در سده سوم هجری قمری نام برده، اما کهن‌ترین بنای نوش‌آباد، مسجد جامع است که به دوره سلجوقی تعلق دارد.
رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی نوش‌آباد، از شناسایی آثار معماری و شواهد باستان‌شناختی مربوط به دوره‌های سلجوقی و پیشا سلجوقی در زیر مسجد جامع نوش‌آباد خبر داد.
به گزارش ایسنا، رضا نوری شادمهانی اظهار کرد: مسجد جامع نوش‌آباد، از بنا‌هایی است که نوعی شکل‌گیری و توسعه تاریخی در آن دیده می‌شود و هم محراب مقرنس‌کاری شده خشتی مربوط به دوره پیشا سلجوقی دارد تا شواهد معماری مربوط به دوره کنونی در آن داریم.
وی افزود: آثار موجود در مسجد جامع نوش‌آباد بر اساس شواهد تاریخی می‌تواند یک منبع مطالعاتی برای علاقه‌مندان معماری به طور عام و پژوهشگران دوره اسلامی به طور خاص باشد.
رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی نوش‌آباد، تصریح کرد: نویسنده کتاب «تاریخ قم»، در سده چهارم هجری، نوش‌آباد را ساخته یکی از اکاسره ساسانی می‌داند و «ابن‌رسته» در کتاب «الاعلاق النفیسه» از نوش‌آباد به عنوان منزلگاهی میان ری و اصفهان در سده سوم هجری قمری نام برده، اما کهن‌ترین بنای نوش‌آباد، مسجد جامع است که به دوره سلجوقی تعلق دارد.
نوری شادمهانی تأکید کرد: با هدف شناسایی تاریخ مسجد جامع نوش‌آباد، روند شکل‌گیری و توسعه تاریخی آن و همچنین تاریخ استقرار در این شهر، با موافقت پژوهشکده باستان‌شناسی، عملیات گمانه‌زنی باستان‌شناختی در کف ایوان شمالی، کف رواق غربی و جوار مناره سلجوقی آغاز شد.
سرپرست هیئت گمانه‌زنی باستان‌شناختی در مسجد جامع نوش‌آباد، گفت: گمانه شماره یک، در کف ایوان شمالی، سفال‌های ایلخانی و قبل از آن و قطعات کاشی لعابدار که برخی از آنها حرفی دیده می‌شود که این کاشی‌ها متعلق به ایوان شمالی بوده و کاربرد کتیبه داشته است، اما از بدنه جدا شده و برای پرشدگی در کف استفاده شده است.
وی افزود: کشف این قطعات ایلخانی و به ویژه قطعات کاشی کمک می‌کند تا خلأ اطلاعاتی در مورد شکل و صورت مسجد در دوره ایلخانی را بازآفرینی کرده و مقدمه‌ای برای مرمت عصر ایلخانی مسجد محسوب شود.
نوری شادمهانی اظهار کرد: محراب مقرنس که شاید نشانه‌ای برای هسته اصلی مسجد باشد، شناسایی شد و برای آنکه وضعیت شکل‌گیری مسجد را روشن کنیم گمانه دوم در رواق غربی حفر شد که یک جرز خشتی و یک دیوار گچ اندود در آن پیدا شد که کمک می‌کند تا بگوییم این مسجد پیش از دوره سلجوقی ساخته شده است.
وی تصریح کرد: کاوش در مسجد جامع نوش‌آباد منجر به کشف دو قطعه سفال نوشته شد که از شواهد باستان‌شناختی نادر از دوره اسلامی است، زیرا سفال نوشته‌ها بیشتر از محوطه‌های ساسانی و اشکانی به دست می‌آیند.
رئیس پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی نوش‌آباد گفت: بعد از کشف چهار قطعه سفال نوشته عربی از محوطه «چال ترخان ری» کشف این دو قطعه سفال‌نوشته در مسجد جامع نوش‌آباد بسیار حائز اهمیت است تا با یاری کتیبه‌خوان‌ها بتوانیم مضمون این سفال‌نوشته‌ها را رمزگشایی کنیم.
وی افزود: عملیات گمانه زنی دوم در عمق چهار متری در کنار مناره مسجد انجام شد که از عصر سلجوقی است و هدف از این محل، بکر بودن مسجد است که در تبیین گاه نگاری می‌تواند کمک کننده باشد که مهم‌ترین پدیدار معماری در این گمانه، یک شاه لوله سنگی است که برای مطالعه مناره‌ها راهگشا است.
نوری شادمهانی تصریح کرد: قطعه‌سفال‌ها که برای گاه‌نگاری مسجد جامع نوش‌آباد بسیار ارزشمند هستند شامل قطعه سفال از نوع اسگرافیاتو (متعلق به قرن چهارم)، قطعات سفال متعلق به سده‌های نخست اسلامی، دو قطعه سفال‌نوشته (استراکا) و یک قطعه سفال ساسانی بوده است.
شهر تاریخی نوش‌آباد که در پنج کیلومتری شمال کاشان واقع شده، دارای ۱۰۰ اثر مادی و معنوی از دوره‌های مختلف تمدنی است که ۳۰ اثر در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. شهر زیرزمینی، محوطه فیض‌آباد، قلعه خشتی، تپه قبرستان، قلعه مورچان و مسجد‌های جامع و امام علی بخشی از آن است.
