رمزگشایی از نام یک محله پرافتخار/ قلعه سلیمان‌خان کجای تهران بود؟

محله خلیج‌فارس در اسناد تاریخی و قدیمی به «قلعه سلیمان‌خان» معروف بوده است. در واقع این قلعه معروف در جنوب تهران، نام روستایی کوچک از بخش کن بود که در سال ۱۳۲۸ فقط ۶۰ نفر در آن زندگی می‌کردند.

به گزارش همشهری آنلاین، گویش اصلی اهالی قلعه سلیمان‌خان در منطقه۱۸ فارسی بود و آن‌ها برای تأمین هزینه زندگی‌شان کشاورزی، دامداری و باغداری می‌کردند. آن‌طور که قدیمی‌های محله تعریف می‌کنند گندم، جو، انگور، انار، گیلاس و گردو از محصولات این روستا بوده است.

طبق اسنادی که در کتاب «محله خلیج‌فارس» آمده، در سال ۱۳۳۵ جمعیت این قلعه به ۴۴۸ نفر افزایش یافت. زمان گذشت و زندگی در این قلعه ادامه یافت تا اینکه با ساخت و تعریض بزرگراه آزادگان، قلعه به طور کامل از بین رفت و زمین‌های روستا برای ساخت انبار‌های عمومی و صنعتی به دولت فروخته شد.

در بخشی از کتاب یادشده آمده که بعد از فروش زمین‌ها و رونق ساخت‌وساز، سنگ بنای چند کارخانه در این محله گذاشته شد و کم‌کم کارگران بسیاری به این محله آمدند. از آنجا که این کارخانه‌ها برای تولید محصولات خود مثل بتن و آسفالت به آب نیاز داشتند حوضچه‌های متعددی در کنار رودخانه کن تعبیه و آب رودخانه به طرف حوضچه‌ها منحرف شد تا از آن استفاده کنند. این شکل از جمع‌آوری آب باعث تداعی کلمه جغرافیایی جزیره در این محل شده بود و به همین دلیل هم تا سال‌های سال این محدوده را جزیره می‌نامیدند.

از دهه پنجاه به بعد، رونق فعالیت شرکت عمرانی سینا و جذب کارگران بیشتر از یکسو و تفکیک و قطعه‌بندی زمین‌های قسمت شرقی محل از سوی دیگر باعث افزایش جمعیت و ورود ساکنان جدید به این محله شد. البته روند مهاجرت در این محله با شیب کندی پیش می‌رفت تا اینکه در سال ۱۳۶۴ اولین موج جدید ساخت و ساز اصولی در این محله شروع شد که منجر به شکل‌گیری محله خلیج فارس شد و فقط خاطره قلعه سلیمان‌خان باقی ماند.

اما برای چه این محله را خلیج فارس نامگذاری کردند؟ در خصوص وجه تسمیه نام محله نقل قول‌های متعددی وجود دارد. برخی نام خلیج‌فارس را برگرفته از نام «خلیج مرکزی» و «کارخانه آسفالت خلیج» که از کارخانه‌های مهم این محدوده است، می‌دانند و برخی دیگر علت نامگذاری این محله به نام خلیج‌فارس ر ا به شکل ظاهری حوضچه‌های آبی نسبت می‌دهند که کارخانه‌های استحصال شن و ماسه برای مهار آب و رفع نیاز صنعتی خود در کنار بستر رودخانه کن حفر کرده بودند. این حوضچه‌ها برای اهالی تداعی‌گر واژه خلیج به معنای پیشروی آب در خشکی بود.

چند نمای داخلی از محله خلیج‌فارس