سامانه جدید بازار ارز در واقع معاملات غیرمصرفی ارز را در بازار ایران دشوار کرده است و افرادی که با نگاه حفظ ارزش پول خود ارز خرید و فروش می‌کردند از این پس راه دشوارتری پیش‌رو دارند. این موضوعی است که مدیران اقتصادی کابینه سیزدهم در مراسم رونمایی از سامانه جدید به آن اشاره کرده‌اند.
برخی صرافی‌های تهران دیروز با شروع به کار مرکز مبادله ارز و طلا، کرکره‌ها را پایین کشیدند یا تابلو‌های قیمت خود را خاموش کردند. حالا خرید دلار بدون اسنادی که نشان دهد تقاضای ارز مصرفی است، دشوار شده و مدیران اقتصادی کابینه سیزدهم می‌گویند بساط دلالان کنار خیابان هم جمع می‌شود.
به گزارش شرق، امیر هامونی، مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلا می‌گوید که با راه‌اندازی سامانه جدید، تسلط دولت روی بازار ارز بیشتر می‌شود و از این پس قیمت دلار همان عددی است که در این مرکز مبادله ارز و طلا اعلام می‌شود. البته خرید دلار هم دیگر بی‌حساب‌و‌کتاب نیست و افراد باید ثابت کنند که ارز را برای سفر، درمان، تحصیل یا سایر مواردی نیاز دارند که دولت در ۶۸ سرفصل تعریف کرده است.
آنها مدعی هستند که مرکز مبادله ارز و طلا از روسیه الگوبرداری شده است. کشوری که در آستانه جنگ با اوکراین توانست با این شیوه ارزش پول خود را حفظ کند و مانع از سقوط آن شود. با این حال کامبیز افسری، کارشناس بازار ارز به «شرق» می‌گوید که وضعیت ایران و روسیه متفاوت است، چراکه روسیه از نظر ذخایر ارزی پشتوانه محکمی داشته و صادرات آن به بازار جهان آسیب چندان جدی ندیده است. این در حالی است که ایران سال‌های طولانی است که تحریم را تجربه می‌کند و برای انتقال ارز صادرات به کشور دچار گرفتاری‌های فراوانی است؛ بنابراین نمی‌توان با اطمینان از موفقیت سامانه جدید گفت.
پس از آنکه دلار وارد کانال قیمت ۵۰ هزار تومان شد، بانک مرکزی به سرعت اعلام کرد که از روز دوم اسفند سامانه‌ای با عنوان مرکز مبادله ارز و طلا شروع به کار می‌کند و بانک مرکزی دیگر ارزی برای فروش با کارت ملی در اختیار صرافی‌ها نمی‌گذارد.
این خبر باعث شد بسیاری از صرافی‌های تهران دیروز کرکره‌ها را پایین کشیده و تابلو‌های قیمت را خاموش کنند و رسانه‌های دولت اعلام کنند که اولین نرخ کشف‌شده در مرکز مبادله طلا و ارز ۴۱ هزار و ۵۴۹ تومان و برای دلار نیما ۳۶ هزار و ۱۳۰ تومان است.
عدد‌هایی که البته واکنش‌های مختلفی را از سوی کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت. بسیاری از این کاربران اعلام کردند که دلار با قیمت ۴۱ هزار تومان عملا وجود خارجی ندارد و برخی نوشتند که با وجود آنکه بانک مرکزی دلار کانال ۴۰ هزار تومانی را انکار می‌کرد و عددسازی می‌خواند، در سامانه جدید خبر از کشف قیمت دلار با نرخ حدود ۴۱ هزار و ۵۰۰ تومان می‌دهد.
برخی از کاربران هم با اشاره به دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی فرزین، نوشتند که با وجود ادعا‌های رئیس بانک مرکزی درباره نرخ دلار نیما، قیمت کشف‌شده نیما در مرکز مبادله طلا و ارز بیشتر از ۳۶ هزار تومان بوده است.
فعالان بازار ارز تهران می‌گویند که فعلا بلاتکلیف هستند و هنوز نمی‌دانند ارز خود را به چه قیمتی و تا چه سقفی بفروشند و گذشته از این آیا دولت دوباره ارزی به صرافی‌ها تزریق می‌کند یا نه؟ آنها توضیح می‌دهند که دولت در حال حاضر تنها برای مصارف محدودی مانند سفر، تحصیل و درمان ارز اختصاص می‌دهد و تکلیف ارز برای سایر مصارف شخصی نامشخص است.
شیوه جدید خرید و فروش ارز، بر اساس توضیحاتی که بانک مرکزی منتشر کرده، به این صورت است که افراد برای تهیه ارز باید در سامانه ثبت‌نام کنند و با انتخاب صرافی مورد نظر، اطلاعات افراد به مرکز مبادله ایران ارسال و در صورت تأیید مدارک، تقاضای نهایی ثبت می‌شود. پس از این مرحله متقاضیان می‌توانند یک روز پس از تأیید مدارک به صرافی معرفی‌شده، مراجعه کنند.
بر اساس این توضیحات اگر افراد تا یک هفته برای تحویل‌گرفتن ارز مراجعه نکنند، پرونده مختومه می‌شود و باید دوباره از ابتدا ثبت‌نام شود.
نکته مهم در سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی این است که از این پس دیگر بانک مرکزی، ارز برای فروش با کارت ملی در اختیار صرافی‌ها قرار نمی‌دهد و مردم برای دریافت ارز باید به کارگزاری‌هایی که بانک مرکزی معرفی می‌کند مراجعه کنند و در زمان مشخصی ارز خود را دریافت کنند. هرچند بانک مرکزی تأکید می‌کند که صرافی‌ها می‌توانند از منابع داخلی خودشان در همان سرفصل، ارز از مردم بخرند و به مردم بفروشند.
امیر هامونی، مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلا درباره جزئیات خرید و فروش ارز در مرکز مبادله ارز و طلا در یک کنفرانس خبری توضیح داده است که «دو تالار مرکز مبادله راه‌اندازی شده است و این دو تالار شامل تالار ارز خدماتی و تالار حواله ارز است و پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها و مسی‌ها در تالار حواله ارز عرضه می‌کنند و واردکنندگان ارزهای مورد نیاز را از آنجا تأمین خواهند کرد. هفته آینده هم تابلو مسکوکات طلا در این مرکز رونمایی می‌شود و ۳۰۰ هزار سکه از طریق این مرکز عرضه خواهد شد و روش کشف قیمت آن مانند روشی است که در بازار بورس پیش از این انجام شده بود».
بر اساس تصمیم جدید بانک مرکزی؛ برای مسافرت‌های زمینی ۳۰۰ یورو و مسافرت‌های هوایی ۵۰۰ یورو اختصاص داده شده است؛ ارز مسافرتی در پشت گیت فرودگاه‌ها به مسافران تحویل داده می‌شود که برای این کار باجه‌ها و خودپرداز‌هایی در فرودگاه امام مستقر شده‌اند و برای اولین بار در کشور این خودپرداز‌ها به جای اسکناس ریال، ارز مورد نیاز مسافران را پرداخت می‌کنند.
مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلای ایران همچنین توضیح داده است که «در حال حاضر بیش از ۶۸ نیاز ارز خدماتی شناسایی شده که می‌توان به ارز دانشجویی، ارز درمانی، ارز مورد نیاز برای فرصت‌های مطالعاتی، حق‌الوکاله دعاوی، هزینه مسابقات ورزشی، دفاتر و مدارس خارج از کشور، هزینه خرید امتیاز پخش فیلم، حق بیمه، هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی، شرکت‌های کشتیرانی و حمل‌ونقل زمینی و... اشاره کرد. به عنوان مثال در حوزه مسافرت هوایی ۵۰۰ دلار به عنوان ارز مسافرتی در نظر گرفته‌ایم، همچنین به‌ازای هر کامیون‌دار ۴۵۰۰ یورو ارز در نظر گرفته‌ایم که در سرفصل‌های مختلف با جزئیات در آینده اعلام خواهد شد».
هامونی در ادامه تأکید کرده است که دیگر دلالان کنار خیابان نمی‌توانند ارز بفروشند و مرکز مبادله شروعی است برای حکمرانی قوی حاکمیت ارزی کشور.
سامانه جدید بازار ارز در واقع معاملات غیرمصرفی ارز را در بازار ایران دشوار کرده است و افرادی که با نگاه حفظ ارزش پول خود ارز خرید و فروش می‌کردند از این پس راه دشوارتری پیش‌رو دارند. این موضوعی است که مدیران اقتصادی کابینه سیزدهم در مراسم رونمایی از سامانه جدید به آن اشاره کرده‌اند.
محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی هم در این مراسم تأکید کرده است که «نرخ ارز به دلیل انتظارات تورمی افزایش پیدا کرده و تمام موضوعات مرتبط به کنترل انتظارات تورمی در حیطه اختیارات بانک مرکزی قرار ندارد».
او در ادامه گفته است: «در حدود ۵٠ روز گذشته در مدت زمان حضورم در بانک مرکزی، ۶.۵ میلیارد دلار ارز به واردات کالا اختصاص دادیم که این عدد نسبت به سال گذشته میزان اختصاص ارز تا ۴٠ درصد افزایش پیدا کرده است و در حالی که این ۴٠ درصد افزایش عرضه ارز وارداتی ١٧ درصد افزایش نرخ داشت، اما افزایش قیمت‌ها در بازار کالا بیشتر از این نرخ بوده و آثار کنترلی آن را در بازار کالا ندیدیم». رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه به دنبال تسهیل فرایند تخصیص ارز هستیم تا نرخ مرجع در بازار حاکم شود، تأکید کرد: «سایت‌هایی با اهداف خاص با انتشار ارقام و اعداد بالاتری باعث ایجاد التهاب در بازار ارز شدند، اما مرکز مبادله ارز ایران جایگزین بازار می‌شود و از این پس نرخ ارز در مرکز مبادله ارز و طلا کشف می‌شود و تأکید می‌کنم هیچ محدودیتی در ذخایر ارزی برای تأمین نیاز‌های ارزی کشور وجود ندارد و تراز تجاری کشور مثبت بوده و ذخایر ارزی شرایط مطلوبی دارد و این فرایند انتظارات تورمی اینکه بازار ارز را به هم ریخته و کنترل و مدیریت انتظارات تورمی برای ما سخت شده است.»
محمدرضا فرزین همچنین گفته است که «به دنبال این هستیم که با کارکرد این مرکز عرضه سلف ارزی داشته باشیم و سلف ارزی را جایگزین بازار فردایی در بازار آزاد کنیم. قیمت‌های فردایی در بازار آزاد غیرقانونی است و مورد تأیید بانک مرکزی نیست و بازار سلف ارزی را راه‌اندازی خواهیم کرد؛ چراکه قیمت‌های غیرواقعی فردایی بازار آزاد باعث رشد تقاضا برای ارز شده و قیمت‌ها را بالا برده، در حالی که نرخ باید مبتنی بر منابع و مصارف ارزی کشور باشد و در این مرکز نرخ اسکناس هم متناسب با همین شرایط تعیین می‌شود تا تسلطی بر منابع ارزی کشور داشته باشیم و تمام ارز را به کشور بازگردانیم و نیاز‌های کشور را پوشش دهیم تا انتظارات تورمی را هم مدیریت کنیم که این اقدام فراتر از راه‌اندازی و کارکرد مرکز مبادله ارزی است.»
در همین زمینه احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد هم مدعی شده است که «بدخواهان از طریق هراس‌آفرینی و القای انتظارات تورمی، موجب ایجاد برخی رفتار‌ها در داخل شدند و عدد‌هایی ساختند که با واقعیت کشور تناسبی نداشت».
او همچنین تأکید کرد: «شبهه عامیانه که افزایش نرخ ارز کار خودشان است، واقعیت ندارد. همه ما انتظار داریم سیاست‌های اقتصادی ثبات را به بازار ارز برگرداند و شاهد بهبود شرایط در هفته‌های آینده باشیم».
