زوال عقل یک بیماری به خصوص نیست، بلکه اصطلاحی کلی است که برای اشاره به بروز اختلال در به خاطر آوردن، فکر کردن یا تصمیم گیری گفته می‌شود که انجام فعالیت‌های روزانه را مختل می‌کند. تاکنون موارد بسیار زیادی از ابتلا به زوال عقل در سرتاسر دنیا شناسایی شده است، اما مبتلایان زیادی هم هستند که هنوز شناسایی نشده اند و بی خبر از بیماری خود با آن زندگی می‌کنند.
گرچه این دو بیماری اغلب در یک گروه قرار گرفته و به جای هم مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما آلزایمر و زوال عقل یکی نیستند.
زوال عقل اصطلاحی کلی است که بیماری‌های مختلفی، از جمله آلزایمر را دربرمی گیرد.
آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و به همین دلیل آنها گاهی باهم اشتباه گرفته می‌شوند.
هر دو بیماری افراد زیادی را در سرتاسر دنیا به خود دچار ساخته اند و از عوامل اصلی مرگ و میر در دنیا به شمار می‌روند.
زوال عقل یک بیماری به خصوص نیست، بلکه اصطلاحی کلی است که برای اشاره به بروز اختلال در به خاطر آوردن، فکر کردن یا تصمیم گیری گفته می‌شود که انجام فعالیت‌های روزانه را مختل می‌کند.
تاکنون موارد بسیار زیادی از ابتلا به زوال عقل در سرتاسر دنیا شناسایی شده است، اما مبتلایان زیادی هم هستند که هنوز شناسایی نشده اند و بی خبر از بیماری خود با آن زندگی می‌کنند.
زوال عقل انواع زیادی دارد که علت هر کدام نوع خاصی از آسیب سلول‌های مغزی است.
زوال عقل می‌تواند به ۲ دسته‌ی اصلی تقسیم شود، اما برخی بیماری‌ها در هر ۲ دسته قرار می‌گیرند.
شایع‌ترین نوع از زوال عقل بعد از آلزایمر، زوال عقل عروقی (Vascular Vementia) است. ابتلا به آلزایمر و زوال عقل عروقی در افراد زیر ۶۵ سال امری نادر است.
زوال عقل پیشانی گیجگاهی (Frontotemporal Dementia) یکی دیگر از اشکال رایج زوال عقل است که اغلب در افراد زیر ۶۵ سال رخ می‌دهد.
زوال عقل با اجسام لویی (Dementia with Lewy Bodies) هم از انواع رایج زوال عقل است که با تشدید تدریجی آسیب عصبی همراه است، امری که باعث کُند شدن حرکات می‌شود.
آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است.
آلزایمر یک بیماری تخریب گر مغز است که بر اثر تغییرات پیچیده‌ی مغزی رخ می‌دهد، تغییراتی که به دنبال آسیب سلولی به وجود می‌آیند.
علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز روشن نیست.
اما کارشناسان بر این باورند که این بیماری احتمالاً زمانی رخ می‌دهد که میزان زیادی پروتئین، سلول‌های مغزی را احاطه می‌کند، امری که باعث وارد شدن آسیب به سلول‌ها و مرگ آنها می‌شود. این اتفاق سپس موجب از میان رفتن تدریجی ارتباط میان سلول‌های مغز می‌شود.
این موضوع معمولاً ابتدا بر روی سلول‌های مغزی درون قسمت هیپوکامپ مغز اثر می‌گذارد، امری که کار به خاطر سپردن را دشوار می‌کند، چون هیپوکامپ مرکز یادگیری و حافظه در مغز است.
آلزایمر منجر به بروز علائمی از زوال عقل می‌شود، مانند ایجاد مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت و سخت شدن به خاطر سپردن قرارها.
علائم به مرور تشدید می‌یابد، به طوری که فرد ممکن است توانایی صحبت یا نوشتن به شکل مناسب، انجام کار‌های روزانه‌ای مثل لباس پوشیدن یا به خاطر آوردن اقوام خود را از دست دهد.
فرد مبتلا به آلزایمر همچنین می‌تواند به راحتی سردرگم و پرخاشگر شود و گاهی رفتار‌های خشمگینانه یا خشونت آمیز انفجاری داشته باشد.
علائم زوال عقل بر حسب علت آن می‌تواند متفاوت باشد. اما علائم رایج به شرح زیر است:
بسیاری از موارد ابتلا به زوال عقل با نشانه‌های هشداردهنده‌ی اولیه‌ای آغاز می‌شوند.
این مرحله‌ی ابتدایی که به آن اختلال شناختی گفته می‌شود، می‌تواند به سختی قابل تشخیص باشد یا با چیز دیگری مانند افسردگی اشتباه گرفته شود.
این مرحله می‌تواند خفیف باشد، اما شامل علائم زیر می‌شود:
این علائم می‌تواند نشان دهنده‌ی این باشد که مغز تا حدی آسیب دیده و پیش از تشدید علائم درمان باید فوراً آغاز شود.
این تغییرات اغلب در گام‌هایی ناگهانی تشدید می‌یابند که میان آنها دوره‌های نسبتاً پایداری وجود دارد، گرچه سخت می‌شود زمان وقوع این گام‌ها را پیش بینی کرد، بنابراین اقدام به موقع نقشی کلیدی دارد.
علاوه بر نشانه‌های ذکر شده، دیگر علائم احتمالی عبارتند از احساس گیجی و سردرگمی، اختلال در حافظه و سخت شدن تمرکز، سخت شدن پیدا کردن کلمات مناسب و تغییرات شدید شخصیتی.
پرخاشگری، دشوار شدن راه رفتن، دشوار شدن کنترل ادرار و دیدن چیز‌هایی که وجود ندارد، از دیگر علائم احتمالی است.
آلزایمر زودرس نیز نشانه‌های مشابهی دارد، از جمله گم کردن مکرر وسایل، از یاد بردن مکالمات یا وقایع و گم شدن در مسیر‌های آشنا.
هیچ درمان قطعی‌ای برای زوال عقل وجود ندارد و متأسفانه راهی برای معکوس کردن صدمات وارد شده به مغز نیست.
با این حال، با مراقبت می‌توان سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد و هدف اصلی رسیدگی به عامل اصلی است تا جلوی بروز مشکلات بیشتر همچون سکته مغزی گرفته شود.
مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی، از جمله تغذیه سالم، کاهش وزن در صورت نیاز، ترک سیگار، ورزش کردن و ترک الکل، مؤثر خواهد بود.
استفاده از روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی نیز کمک کننده است.
با این حال، زوال عقل می‌تواند طول عمر را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
از زمان تشخیص زوال عقل در فرد تا مرگ وی بر اثر عوارض ناشی از آن، مانند ذات الریه یا سکته مغزی، معمولاً ۴ سال به طول می‌انجامد.
منبع: روزیاتو
