ضربه چینی به اتحاد دو سوی آتلانتیک

سفر سه روزه امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه به چین روز جمعه در شرایطی پایان یافت که طی این مدت رهبران دو کشور درباره طیف متنوعی از موضوعات از مطالعه نمونه‌برداری‌ها از سطح ماه تا مرمت کلیسای نوتردام در پاریس گفتگو کردند، اما در پایان برخلاف انتظارات اولیه و در حالی که کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند مساله اوکراین یکی از اصلی‌ترین موضوعات گفتگو میان طرفین باشد، در بیانیه مشترک پایانی صحبت‌های زیادی پیرامون جنگ اوکراین مطرح نشده است.

به گزارش اعتماد، در این بیانیه ۵۱‌بندی تنها در یک بند به‌طور مستقیم به اوکراین اشاره شده و آمده است که هر دو کشور بر اساس قوانین بین‌المللی و اصول منشور سازمان ملل متحد از تلاش‌ها برای برقراری مجدد صلح در اوکراین حمایت می‌کنند. همچنین دو کشور بدون اشاره به کشوری مشخص مخالفت قاطع خود را با جنگ هسته‌ای اعلام کرده‌اند.

رییس‌جمهوری فرانسه روز پنجشنبه ۶ آوریل در پکن و در دیدار با همتای چینی خود، شی جین‌پینگ از او خواسته بود تا برای راضی کردن روسیه در جهت پایان دادن به جنگ تلاش کند. مکرون در حالی که در کنار رییس‌جمهوری چین ایستاده بود به شی جین‌پینگ گفت: «تجاوز روسیه به اوکراین ضربه‌ای به ثبات بین‌المللی وارد کرده است. می‌دانم که می‌توانم روی شما حساب کنم تا روسیه را بر سر عقل بیاورید تا همه به میز مذاکره بازگردند.»

چین بزرگ‌ترین خریدار نفت و گاز روسیه است و دو کشور همراه با یکدیگر در مخالفت با آنچه «تسلط ایالات متحده بر امور جهانی» می‌نامند، همراه هستند. شراکت اقتصادی قابل توجه چین و روسیه بسیاری را ترغیب کرده که از پکن بخواهند از نفوذ خود برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین استفاده کند. با این حال برخی ناظران بر این باورند که شی تمایلی ندارد که شراکت خود با پوتین را با فشار به روسیه به خطر بیندازد. به گزارش یورونیوز، در همین حال، ۳۱ کشور عضو ناتو روز چهارشنبه هشدار دادند در صورتی که چین بخواهد به روسیه سلاح و مهمات ارسال کند، باید منتظر «عواقب شدید» آن باشد. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفت که ارایه «کمک‌های مرگبار» از سوی پکن به مسکو یک «اشتباه تاریخی» خواهد بود. او هرچند هشدار داد که عواقب شدیدی در این صورت دامنگیر چین خواهد شد، اما از ارایه جزییات در این خصوص خودداری کرد.

دیداره‌ای شی جین‌پینگ، رییس‌جمهوری چین با مکرون شامل یک شام خصوصی و یک سفر مشترک به جنوب چین بود که می‌توان آن را بخشی از تلاش چین برای تقویت روابط خود با اروپا همزمان با تشدید تنش‌ها میان پکن و واشنگتن دانست.
لی مینگیجانگ، استاد روابط بین‌الملل در سنگاپور و کارشناس مسائل چین در این باره به روزنامه نیویورک‌تایمز گفته است: «پکن امیدوار است که مکرون بتواند نقش موثری را در بازگرداندن ثبات به روابط چین و اتحادیه اروپا ایفا کند. زمانی که روابط چین و امریکا روز به روز بدتر می‌شود و واشنگتن می‌کوشد متحدان اروپایی خود را علیه چین بشوراند، این یک هدف دیپلماتیک بسیار مهم برای چین است.»

این تلاش چینی‌ها برای ایجاد شکاف میان اروپا و امریکا در حالی صورت می‌گیرد که ایالات متحده طی سال‌های اخیر سیاست‌های زیادی را برای مهار چین طراحی و اجرا کرده و کوشیده است تا از طریق حملات تبلیغاتی، تحریم‌های اقتصادی و فشار نظامی مانع از افزایش قدرت و نفوذ بین‌المللی پکن شود.

حمله نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ که بیش از یک‌سال به درازا کشیده اتحاد میان اروپا و ایالات متحده را تقویت کرد، شرایط جدیدی برای تجارت جهانی پدید آورد و بسیاری از دولت‌ها را وادار کرد که یک ارزیابی جدی در سیاست‌های گذشته‌شان داشته باشند. قدرت‌های اروپایی که در پی سقوط ناگهانی سطح روابط اقتصادی با روسیه دچار آسیب‌های زیادی شده بودند، به فکر کاهش وابستگی به چین افتادند و این برای چین که می‌کوشید روند رشد اقتصادی خود را پس از یک دوره رکود یا رشد اندک ناشی از شیوع بیماری کووید ۱۹ باز یابد خبر خوبی به حساب نمی‌آمد.

پولیتیکو نوشته است: رییس‌جمهوری چین تلاش کرد تا طی سفر سه روزه امانوئل مکرون، همتای فرانسوی خود یک پیام واضح و آشکار برای رهبران اروپایی داشته باشد: اجازه ندهید اروپا بیش از این به ابزاری برای پیشبرد خواسته‌های ایالات متحده تبدیل شود. اورسولا ون در لاین، رییس کمیسیون اروپا که همراه با مکرون عازم چین شده بود و یک روز زودتر در روز پنجشنبه به سفر خود پایان داد، نقل کرده است که در دیدار مشترک رییس‌جمهور چین تنها حاضر شده اعلام کند که وقتی «زمان و شرایط مناسب» فراهم باشد با ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهور اوکراین به صورت تلفنی گفتگو خواهد کرد.

برخی تحلیلگران، شیوه میزبانی چین از مکرون و همچنین پیامی را که شی جین‌پینگ سعی در انتقال آن داشت، نوعی «ضدحمله» می‌دانند. استوارت لایو می‌نویسد: «چین سرعت و شدت ضدحمله‌های خود را برای مقابله با سیاست‌های امریکا افزایش داده است. آن‌ها استقبالی با شکوه از امانوئل مکرون و اورسولا ون در لاین برگزار کردند که تفاوتی محسوس با شیوه برخورد آن‌ها با مقام‌های امریکایی داشت.»

ایالات متحده و تعدادی از کشور‌های شرق اروپا نیز از این سفر مکرون خشمگین به نظر می‌رسند. رونالد فرودنشتاین، معاون اجرایی اندیشکده گلوبسک در اسلواکی به وبگاه امریکایی هیل گفته است: «در شرایطی که ما سعی داریم به چینی‌ها بقبولانیم که نباید به روسیه سلاح بفروشند، سفر به چین در حالی که هیات اقتصادی و تجاری بلندپایه همراه شماست و آن‌ها ایده‌های زیادی برای تجارت با چین دارند، یک سیگنال اشتباه است.» به گفته او، «این اقدام به معنای آن است که شما با هویج و بدون چماق به سوی دشمن خود رفته‌اید و در این موقعیت، هیچ صحبتی نمی‌تواند نقش چماق را ایفا کند.»

ماتیاس ماتیس، پژوهشگر شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا معتقد است: «هم ایالات متحده و هم کشور‌های اروپایی چین را مجموعه‌ای می‌بینند که می‌تواند دشمن یا رقیب یا شریک باشد.» او می‌گوید: «برای امریکایی‌ها اولین گزینه دشمنی چین است و آن‌ها چین را در نگاه اول یک دشمن می‌دانند، اما برای کشور‌های اروپایی این روند برعکس بود. حالا اروپایی‌ها دارند به آرامی به سوی نگاه امریکا مایل می‌شوند، اما ایالات متحده در دوره‌ای با سرعت خیلی زیاد به سوی دشمنی با چین حرکت کرد و اروپایی‌ها هنوز آماده رسیدن به امریکا در این زمینه نیستند، چراکه دلیلی برای این کار ندارند.»

سی‌ان‌ان نوشته است: «در شرایطی که امریکا می‌خواهد کنترل‌های شدیدی را بر صادرات به چین اعمال کند و نگذارد که فناوری‌های حیاتی به چین صادر شوند، تقویت همکاری‌ها با قدرت‌های اروپایی مانند فرانسه اهمیت زیادی برای چین دارد.»