اصطلاح «فاویسم» برای نشان دادن واکنش شدیدی که در مصرف مواد غذایی متشکل از باقلا رخ می‌دهد، استفاده می‌شود. در عرض ۶ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف باقلا، واکنش با رنگ پریدگی، یرقان و ادرار تیره ظاهر می‌شود.
علائم فاویسم در کودکان شامل دمای خفیف و تغییر رفتار، مانند تحریک پذیری و شیطنت، یا فرومایه و ساکت بودن است. ممکن است دچار تهوع، اسهال یا شکم درد شوند. در عرض ۶ تا ۲۴ ساعت، ادرار آنها تیره می‌شود و ضربان قلب آنها ممکن است سریعتر شود. در نهایت، زردی ایجاد می‌شود.
این علائم و نشانه‌ها از تخریب (گاهی عظیم) گلبول‌های قرمز خون (RBCs؛ کم‌خونی حاد همولیتیک) ناشی میشوند که توسط گلوکوزید‌های خاص (divicine و convicine) در غلظت‌های بالا در لوبیا فاوا ایجاد می‌شود.
این گلوکزید‌ها تنها در صورتی به گلبول‌های قرمز آسیب جدی وارد می‌کنند که سلول‌ها دچار کمبود آنزیم گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز (یا G۶PD) باشند. بنابراین، فاویسم تنها در افرادی رخ می‌دهد که کمبود G۶PD را به ارث برده اند. فاویسم در کودکان (معمولاً پسران) نسبت به بزرگسالان شایع‌تر و تهدید کننده زندگی است.
با این حال، پس از پایان حمله، معمولاً بهبودی کامل انجام می‌شود. در فردی که کمبود G۶PD دارد، فاویسم می‌تواند هر زمان که باقالی خورده می‌شود عود کند، هرچند که این اتفاق بیفتد یا نه، تا حد زیادی تحت تأثیر میزان مصرف لوبیا و احتمالاً بسیاری از عوامل دیگر است.
از نقطه نظر بهداشت عمومی، ثابت شده است که با غربالگری کمبود G۶PD و آموزش از طریق رسانه‌های جمعی می‌توان از فاویسم تا حد زیادی جلوگیری کرد.
یک فوق تخصص غدد کودکان گفت: فاویسم بیماری ارثی خونی است که به علت کمبود یکی از آنزیم‌های گلبول قرمز ایجاد می‌شود.
به گزارش سلامت نیوز عبدالله دیدبان با بیان اینکه این بیماری وابسته به جنس بوده و بیشتر در جنس مذکر دیده می‌شود، اظهار کرد: بیماران در حالت عادی کاملا طبیعی بوده و هیچ‌گونه علامتی ندارند، مگر آن گاه که با مواد خوراکی، مانند باقلا مواجهه شوند که در این صورت، دچار علائم حاد بیماری میشوند.
به گفته این فوق تخصص غدد کودکان، فاویسم در ایران، بومی سواحل دریای خزر است و کانون‌هایی از بیماری هم در سواحل خلیج فارس بویژه مناطق جنوب و جنوب شرقی دیده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سن شیوع این بیماری یک تا ۱۰ سالگی است، اما بیشتر مبتلایان در رده سنی زیر پنج سال قرار دارند، خاطرنشان کرد: در کودکان زیر یک سال نیز ممکن است بیماری از طریق خوردن شیر مادر اتفاق افتد.
دیدبان ادامه داد: فاویسم با آلرژی تفاوت دارد. یعنی کسانی که فاویسمی هستند تصور نکنند که در مقابل غذا‌های دیگر هم حساسند یا آلرژی دارند.
این فوق تخصص توضیح داد: ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از خوردن مواد اکسیدان مانند باقلا یا مصرف سایر دارو‌های خاص مانند آسپیرین با دوز بالا، دارو‌های ضدمالاریا، ویتامین K و همچنین مصرف برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها، نفتالین، حنا و عوامل عفونی، فرد به طور ناگهانی دچار تب خفیف، بی‌حالی، رنگ پریدگی، حالت تهوع و گاهی استفراغ، قرمز یا تیره رنگ شدن ادرار و گاهی درد شکم یا کمر می‌شود که در صورت عدم درمان مناسب، احتمال آسیب دیدن کلیه‌ها و ایجاد نارسایی کلیوی و نیز کم خونی شدید و صدمات حاصل از آن وجود دارد.
دیدبان تأکید کرد: در صورت وجود فرد مبتلا در خانواده‌ای، بررسی همه افراد خانواده بویژه فرزندان دیگر (اعم از پسر و دختر) لازم است و توصیه می‌شود که سایر افراد مذکر بستگان نزدیک نیز بررسی شوند.
فاویسم زمانی است که فردی واکنش بسیار شدیدی به باقالی نشان می‌دهد. آنها در معرض خطر همولیز حاد هستند، که در آن گلبول‌های قرمز خون آنها سریعتر از بدن می‌تواند جایگزین آنها شود. این می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. حتی برخی از افراد مبتلا به فاویسم در معرض گرده‌های گیاه فاوا قرار می‌گیرند هم دچار مشکل میشوند.
در موارد شدید، حتی می‌تواند به نارسایی تمام یا مرگ شود. تشخیص، شاخص فاویسم معمولاً پس از شناسایی و حذف محرک ناپدید میشوند. زمانی که این بیماری از طریق غربالگری نوزاد شناسایی شود و به درستی مدیریت شود، کودکان مبتلا به فاویسم می‌توانند زندگی سالمی داشته باشند.
زمانی تصور می‌شد که فاویسم یک واکنش آلرژیک است و این بیماری می‌تواند از استنشاق گرده‌ها رخ دهد. با این حال، محققان مواد شیمیایی معروف به vicine و convicine را شناسایی کرده‌اند که در لوبیا باقلا یافت می‌شود که باعث بروز دوره‌های کم خونی همولیتیک حاد در افراد دارای کمبود G۶PD می‌شود.
فاویسم، یک اختلال ارثی شامل یک واکنش آلرژیک مانند به لوبیا پهن یا باقلا (Vicia faba). افراد مستعد ممکن است با خوردن لوبیا یا حتی با قدم زدن در مزرعه‌ای که گیاهان در آن گل هستند، دچار اختلال خونی (کم خونی همولیتیک) شوند.
حدود ۴ درصد از جمعیت جهان مبتلا به فاویسم هستند، یک اختلال ژنتیکی که شامل یک واکنش آلرژیک مانند و بالقوه کشنده به مصرف باقلا می‌باشد. فاویسم باعث ایجاد کم خونی همولیتیک حاد می‌شود و می‌تواند با قدم زدن در مزرعه‌ای که در آن باقلا وجود دارد هم ایجاد شود.
فاویسم اغلب در کودکان ۱ تا ۵ ساله که دارای نوع مدیترانه‌ای کمبود G۶PD هستند رخ می‌دهد.
حوزه مدیترانه جایی است که فاویسم به ویژه در میان یهودیان، ساردینی ها، قبرسی ها، یونانی ها، مصری‌ها و برخی از جمعیت‌های آفریقایی، از جمله افرادی که این اجداد را دارند، بیشتر رایج است.
دکتر عبدالله دیدبان از اقداماتی که والدین کودکان بیمار باید انجام دهند، به شناخت دقیق عواملی که موجب بروز حملات بیماری میشوند از جمله مصرف باقلا و برخی دارو‌های خاص و پرهیز از مصرف خودسرانه آنها اشاره کرد و گفت: برای تسکین درد یا پایین آوردن تب کودک، هرگز به او آسپرین ندهید و از استامینوفن فقط با مقداری که پزشک تجویز کرده است بهره بگیرید. همچنین در صورت مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی، ابتلای کودک به فاویسم را اعلام کنید تا دارو‌های بی‌خطر برای فرزندتان تجویز شود.
وی گفت: برخی از بیماران که میزان فعالیت آنزیمی در آنها بسیارکم است با استنشاق بوی باقلای تازه و در مواردی حتی عبور از کنار مزرعه باقلا یا حضور در خانه‌ای که در آن باقلا پاک شده است، دچار بروز همولیز میشوند؛ بنابراین پرهیز از مواجهه، فقط به معنی نخوردن آن نیست.
این فوق تخصص خطاب به والدین یادآور شد: هر چند خطر بروز عارضه فاویسم پس از ۱۰ سالگی کاهش پیدا کند، اما بهتر است همیشه مراقب فرزندتان باشید.
منبع: سلامت نیوز
