گروهی از قانونگذاران آمریکایی در نامه‌ای به رهبران سه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای، با مطرح کردن ادعا‌هایی علیه ایران در زمینه اجرای تعهدات برجامی، از آن‌ها خواستند مکانیسم ماشه علیه ایران را فعال کنند.
وبگاه جوییش اینسایدر در گزارشی نوشت که سی‌وپنج قانونگذار مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای به رهبران کشور‌های انگلیس، فرانسه و آلمان (تروئیکای اروپا)، سه عضو اروپایی توافق هسته‌ای (برجام) خواستند مکانیسم ماشه را ذیل برجام علیه ایران فعال کنند.
به گزارش ایسنا؛ طبق بند‌های ۳۶ و ۳۷ برجام، در صورت شکایت یکی از طرف‌ها به کمیسیون مشترک حل اختلاف و حل نشدن این شکایت ظرف ۳۵ روز، شاکی می‌تواند موضوع را به عنوان تخطی از توافق به شورای امنیت ارجاع کند و این شورا باید ظرف ۳۰ روز در مورد قطعنامه‌ای برای لغو تعلیق تحریم‌ها علیه ایران رای بدهد.
همچنین بر اساس پیوست یکم برجام، مکانیسمی به منظور دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌های مشکوک ظرف ۲۴ روز از طریق کمیسیون مشترک تعیین شده که طبق آن، نتیجه همکاری نکردن ایران، به کار افتادن یک مکانیسم حل اختلاف و بازگشت بالقوه تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود. این دو شرط مطرح شده در برجام، مکانیسم ماشه (Trigger Mechanism) یا بازگشت خودبه‌خودی تحریم‌ها (Snapback) خوانده می‌شوند.
ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران پیش‌تر در پاسخ به سوالی درباره امکان فعال کردن مکانیسم ماشه توسط کشور‌های اروپایی گفته بود: «چنانکه طرف مقابل دچار خطای محاسباتی شود و اقدامات غیرمنطقی در مورد برجام و روند مذاکرات انجام دهند آن‌ها بر اساس پیامی که قبلا از ایران دریافت کرده‌اند به صورت واضح می‌دانند که واکنش ایران به این موضوع چه خواهد بود و این پیام به نظرم به اندازه کافی گویا است.»
وی تاکید کرد که «عدم برگزاری نشست‌های مذاکراتی در موضوع برجام به معنای رکود کامل در این زمینه و متوقف بودن تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام نیست.»
سخنگوی وزارت خارجه ایران تصریح کرد که «مسیر دیپلماسی همچنان باز است» و «مسیر‌های مختلفی برای تبادل پیام‌ها وجود دارد.»
جوییش اینسایدر که مدعیست رونوشتی از این نامه را رویت کرده است، در ادامه گزارش داد «این قانونگذاران آمریکایی به ویژه، با اشاره به نزدیک شدن پایان تاریخ محدودیت‌های موجود (بند‌های غروب برجام) در زمینه فعالیت‌های ایران در حوزه صنایع موشکی در ادامه سال جاری (اکتبر ۲۰۲۳)، بر ضرورت فعال شدن این مکانیسم تاکید کردند.»
با وجود این که مقامات ایران تاکید کرده‌اند برنامه هسته‌ای ایران صرفا صلح‌آمیز است و تولید و به‌کارگیری تسلیحات اتمی، علیرغم ادعای غرب، جایی در برنامه دفاعی ایران ندارد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این ادعای آمریکا و متحدان و شرکای بین‌المللی آن را در گزارش‌های متعدد مربوط به اجرای توافق پادمانی و برجام در ایران تایید نکرده است، در ادامه این مطلب آمده است که قانونگذاران آمریکایی مدعی شدند: «واضح است که ایران نتوانسته است به تعهداتش در زمینه منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای عمل کند و زمان برای متوقف کردن بلندپروازی‌های هسته‌ای آن‌ها رو به پایان است.»
این گزارش می‌افزاید، قانونگذاران آمریکایی مدعی شدند که «ایران حدود چهار سال است که اجرای تعهدات مهم برجامی را متوقف کرده، به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد و پیشنهادات دیپلماتیک را رد کرده است.»
مذاکرات احیای توافق هسته‌ای پس از چند ماه از آغاز آن در اوایل سال ۲۰۲۲، با وجود برخی گشایش‌های انجام شده، به دلیل برخی مسائل حل‌نشده متوقف شد.
ایران و آمریکا از طریق طرفین مذاکرات در جریان مواضع یکدیگر قرار می‌گرفتند و مذاکرات مستقیمی نداشتند.
دولت آمریکا با وجود اینکه می‌گوید دیپلماسی اولویت اول آن برای رسیدگی به مسئله هسته‌ای ایران است، در چند ماه اخیر با اتخاذ رویکردی مداخله‌جویانه درباره امور داخلی ایران و ادعای نقض حقوق بشر، همچنین ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین، ادعایی که از سوی مقامات ایران و روسیه رد شده است، گفته است که احیای برجام فعلا در دستور کار آن قرار ندارد.
واشنگتن در این مدت سعی کرده است ایران را مقصر مطرح کردن مسائل فرابرجامی در مذاکرات وین جلوه دهد و آن را عامل مهمی در روند کند و ایجاد وقفه در مذاکرات جلوه دهد. در حالی که مقامات ایران با انتقاد از این رویکرد آمریکا و شرکای غربی توافق اعلام کرده‌اند، در صورتی که غرب اراده سیاسی لازم را نشان دهد، آماده نهایی کردن توافقی «خوب» در وین برای لغو تحریم‌ها هستند که در راستای منافع ملت ایران باشد.
جوییش اینسایدر در ادامه نوشت: در این نامه ادعا شده است که «تخطی‌های ایران از برجام - فعال کردن سانتریفیوژ‌های پیشرفته و پیدا کردن تخصص در زمینه غنی‌سازی اورانیوم در سطح تسلیحاتی- بازگشت‌ناپذیرند. حتی اگر درباره توافق جدید مذاکره شود، اجازه دادن این که ایران بند‌های غروب توافق پیشین را حفظ کند، باعث خواهد شد که هر توافقی بی‌فایده شود.»
توافق هسته‌ای (برجام) و قطعنامه ۲۲۳۱ شامل محدودیت‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای برای ایران بود. برخی از این محدودیت‌ها تاریخ انقضای معینی دارند که مقامات و رسانه‌های غربی از آن به عنوان بند‌های غروب (Sunset Clauses) برجام یاد می‌کنند.
ایران در مهر ۱۳۹۴ (اکتبر ۲۰۱۵) به طور رسمی توافق هسته‌ای را پذیرفت.
مهر ۱۳۹۹ (اکتبر ۲۰۲۰) یکی از بند‌های غروب اجرایی شد و تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران برداشته شد. همچنین ممنوعیت سازمان ملل برای اعطای ویزای کشور‌های جهان به اشخاص حاضر در برنامه هسته‌ای، موشکی یا هر صنعت دفاعی ایران در این تاریخ به پایان رسید.
اندیشکده موسوم به موسسه صلح ایالات متحده (USIP) تاریخ پایان تعدادی از محدودیت‌های برجام علیه ایران را فهرست کرده است. بخشی از آن در تاریخ مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) به پایان می‌رسد که از قرار ذیل است:
۱- برداشتن محدودیت‌های سازمان ملل در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و تولید موشک‌های بالستیک ایران که قابلیت حمل کلاهک اتمی دارند.
۲- سازمان ملل ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با برد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر را برمی‌دارد.
۳- آمریکا طبق برجام ملزم به درخواست قانونی از کنگره (لایحه) برای پایان دادن به تحریم بخش‌های اقتصادی است که به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای آن را تعلیق (Suspend) کرده بود.
۴- ایالات متحده ملزم به حذف (Remove) تحریم برخی از افراد و نهاد‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران است.
۵- اتحادیه اروپا باید تحریم‌های باقی‌مانده خود علیه برنامه هسته‌ای ایران را بردارد.
ابراز نگرانی این قانونگذاران آمریکایی درباره نزدیک شدن پایان تاریخ یکی از بند‌های غروب برجام، مربوط به برنامه موشکی ایران است.
مقامات ایران پیش‌تر، هرگونه ادعای مغایرت فعالیت‌های ایران در زمینه فناوری موشکی با قطعنامه‌های بین‌المللی را رد کرده و گفته‌اند که تلاش‌ها برای ارتقای برنامه موشکی ایران جهت ارتقای توان دفاعی کشور در قبال هر گونه تجاوزات خارجی بوده و قابل مذاکره نیست.
